Latarnik Sienkiewicza – pozytywistyczna nowela
Jesteś w pozytywizmie!
- W tej epoce cenimy pracę, nie walkę zbrojną, ziemię i naukę, nie fantastyczne światy i baśnie… A przy tym miłość ojczyzny i tęsknota za nią pozostaje ta sama…
- Henryk Sienkiewicz jest czołowym pisarzem polskiego pozytywizmu, najbardziej znane są jego powieści historyczne – ale pisał też powieści, nowele i opowiadania osadzone w swojej współczesności. Latarnik do nich należy.
- W utworze kluczową rolę odgrywa Pan Tadeusz – wielka romantyczna lektura.
- Także temat jest rodem z romantyzmu – tęsknota za ojczyzną, los emigranta. Niemniej utwór powstał już w epoce następnej.
Latarnik a pozytywizm
- Jest utworem prozatorskim – w tej epoce dominuje proza.
- Jest nowelą, a pozytywizm to złoty wiek noweli polskiej.
- Jest dowodem na to, że żyje pamięć narodu i ojczyzny – nawet w polskich tułaczach rozrzuconych po świecie.
- Pojawia się w utworze zagadnienie pracy, jej utraty na skutek poddania się emocjom.
Autor
Henryk Sienkiewicz. Polski pisarz XIX wieku, autor powieści historycznych (Krzyżacy, Trylogia, Quo vadis) powieści dla młodzieży – W pustyni i w puszczy, także opowiadań i listów. Ceniony w kraju, sporo podróżował, poznał nie tylko Europę, ale i Stany Zjednoczone oraz Afrykę.
Pamiętaj, że był pierwszym polskim noblistą w dziedzinie literatury!
Tytuł
Latarnik. Noweliści lubili zamieszczać w tytule charakterystyczny element, rekwizyt, który odgrywał dużą rolę w akcji – albo imię bohatera. Sienkiewicz uwypuklił w tytule funkcję, której podjął się bohater.
Gatunek
Nowela. Świadczą o tym następujące elementy:
- Jeden wątek!
Los polskiego emigranta Skawińskiego.
- Jeden bohater!
Skawiński.
- Jedno miejsce akcji!
Wysepka niedaleko portu Aspinwall.
- Główny motyw, wątek, oś kompozycyjna (tzw. sokół noweli)!
Latarnik – zawód, który miał przynieść Skawińskiemu spokój i wyciszenie, a obudził wyciszone uczucia do ojczyzny.
- Wyraźne części noweli!
Ekspozycja – zarysowanie sytuacji i przedstawienie wcześniejszych losów Skawińskiego; zawiązanie akcji – objęcie posady latarnika przez Skawińskiego, rozwinięcie akcji – życie Skawińskiego na wyspie, punkt kulminacyjny – lektura Pana Tadeusza, rozwiązanie akcji – zwolnienie Skawińskiego z funkcji latarnika.
- Mocna, wyraźna puenta!
Odzyskanie siły duchowej i… ojczyzny w książce).
Narracja i narrator
- Narrator jest 3-osobowy, wszechwiedzący.
- W opisach bohatera stosuje zarówno charakterystykę bezpośrednią (mówi wprost o cechach Skawińskiego), jak i pośrednią (jego uczuć i cech czytelnik domyśla się po opisie zachowań).
- Wcześniejsze zdarzenia, epizody z życia Skawińskiego przedstawia za pomocą retrospekcji.
- Narrator stosuje stylizację językową – w rozmowie kwalifikacyjnej, którą przeprowadza ze Skawińskim konsul Izaak Falconbridge, stosowane są wyrażenia pochodzące z języka angielskiego.
- Narrator ma dużą wiedzę geograficzną i biologiczną – zna topografię opisywanych miejsc, występujące tam gatunki roślin i zwierząt. W paru kwestiach się myli (np. marabuty umieszcza w amerykańskim lesie tropikalnym, choć są to ptaki żyjące w Afryce).
Bohaterowie – jeden czy wielu?
Jest nim tytułowy latarnik, ale tak naprawdę ta jedna postać skupia w sobie losy wielu ludzi.
- Po pierwsze losy wielu polskich emigrantów tułających się po całym świecie.
- Po drugie – w znaczeniu ogólniejszym – losy potomków mitologicznego Odyseusza, czyli bohaterów pokonujących przeciwieństwa losu.
Józef Skawiński – siedemdziesięcioletni polski emigrant. Miał niezwykły życiorys. Brał udział w wielu wojnach, w czasie których zyskał sobie opinię wzorowego i bardzo odważnego żołnierza. W czasie walk dawał dowody swego męstwa, radził sobie w najtrudniejszych chwilach. Ale w czasach pokoju wiodło mu się znacznie gorzej. Nie mógł zbudować niczego trwałego, nieustannie ponosił porażki. Mówiono nawet, że ciąży na nim jakieś fatum, przekleństwo, które nie pozwala mu zaznać spokoju. Nic dziwnego, że mając 70 lat, Skawiński pragnął tylko odpoczynku. Chciał mieć wreszcie bezpieczny dom. Latarnia w Aspinwall wydawała mu się miejscem wręcz doskonałym.
Izaak Falconbridge – konsul Stanów Zjednoczonych w Panamie. Zatrudnił Skawińskiego, gdyż Polak od razu wzbudził jego zaufanie. Wiedział, że zmęczony ciągłą tułaczką żołnierz będzie sumiennym latarnikiem. Medale zdobyte przez Skawińskiego w czasie wojen potraktował jak najlepsze listy polecające – były bowiem dowodem wierności i odwagi.
Johns – strażnik portowy, który dostarczał Skawińskiemu wodę oraz żywność. Jedyny partner rozmów latarnika. To on musiał zakomunikować latarnikowi niemiłą wiadomość o zwolnieniu z pracy.
Czas i miejsce wydarzeń
Czas:
Prawdopodobnie lata siedemdziesiąte XIX wieku.
Miejsce:
Mała wysepka z latarnią morską położona obok miejscowości Aspinwall, w pobliżu budowanego Kanału Panamskiego (Ameryka Środkowa).
Plan zdarzeń
Zamyka się zaledwie w kilku punktach:
- Zwolnienie się posady latarnika na wyspie niedaleko Aspinwall.
- Objęcie posady latarnika przez Polaka – Skawińskiego.
- Codzienne życie latarnika.
- Niespodziewana przesyłka.
- Pogrążenie się Skawińskiego w lekturze Pana Tadeusza.
- Zwolnienie Skawińskiego z pracy w latarni.
Józef Skawiński
Doświadczenie zawodowe Skawińskiego
Bardzo bogate. Skawiński był:
- kopaczem złota w Australii,
- poszukiwaczem diamentów w Afryce,
- strzelcem rządowym w Indiach Wschodnich,
- farmerem w Kalifornii,
- handlarzem z plemionami brazylijskimi,
- kowalem w Helenie, w Arkansas,
- majtkiem na statku kursującym między Bahią a Bordeaux,
- harpunnikiem na wielorybniku,
- właścicielem fabryki cygar w Hawanie.
Gdziekolwiek się ruszył i jakąkolwiek podjął pracę, zawsze spotykały go nieszczęścia. Często były to klęski żywiołowe (susza zniszczyła mu farmę, pożar – warsztat kowalski). W okresie handlowania z mieszkańcami buszu brazylijskiego nie udało mu się prze-prawić przez Amazonkę i musiał walczyć o przetrwanie w niebezpiecznym, podzwrotnikowym lesie. Przeżył niewolę w plemieniu Indian, kilka katastrof na statkach, zdradę przyjaciela – wspólnika w interesach, ciężką chorobę (malarię). Mimo przeciwności losu zawsze postępował uczciwie i szlachetnie. Gdy w czasie choroby na malarię groziła mu śmierć, nie myślał o sobie, lecz o innych chorych – uratował im życie, rezygnując ze swoich porcji chininy.
Doświadczenia wojenne Skawińskiego
- powstanie listopadowe w latach 1830-1831,
- wojna domowa w Hiszpanii w latach 1833–1840 o następstwo tronu,
- służba w Legii Francuskiej (walka Francji o kolonię algierską),
- udział w walkach o odzyskanie niepodległości przez Węgrów (Wiosna Ludów – lata 1848-1849),
- wojna secesyjna (po stronie Północy przeciw południo-wcom – lata 1861-1862).
Akcja
Skawińskiego do pracy przyjmuje konsul Stanów Zjednoczonych. Mimo iż Polak nie jest młody, przemawia za nim ogromne doświadczenie i chęć do pracy. Ostrzeżono go jednak – jakiekolwiek uchybienie od regulaminu oznacza zwolnienie z posady. Tego samego dnia Skawiński rozpoczął pracę latarnika. Mijały podobne do siebie, monotonne tygodnie. Dla Skawińskiego – szczęśliwe. Na ląd płynął jedynie w niedzielę do kościoła. Rozmawiał ze strażnikiem Johnsem. Karmił ptaki, zbierał muszle, obserwował morze i ląd. Stopniowo jednak coraz bardziej dziwaczał – przestał odwiedzać ląd i rozmawiać z marynarzami. Unikał ludzi.
Niespodziewanie otrzymał paczkę z książkami (wiele tygodni wcześniej wysłał część swojej pensji dla Towarzystwa Polskiego w Nowym Jorku). Teraz przysłano mu książki. Wśród nich Pana Tadeusza. Skawiński zaczyna czytać, ogarnia go wzruszenie. Płacząc, wspomina kraj, lata młodości. Tej nocy nie zapalił latarni. Przez to stracił pracę.
I co dalej?
Nie wiadomo. Podobno widziano Skawińskiego na statku płynącym do Nowego Jorku. Później słuch o nim zaginął…
O czym jest Latarnik?
- O człowieku – emigrancie.
Zmęczony życiem, które bynajmniej go nie oszczędzało, Skawiński bezskutecznie szukał swego miejsca na ziemi. W młodości walczył na wielu frontach w imię romantycznego hasła za naszą i waszą wolność. Zyskał miano dzielnego, ofiarnego żołnierza. Jednak ta odważna walka ani na krok nie przybliżyła go do ojczyzny – wręcz przeciwnie, z każdym dniem był coraz dalej od własnego kraju.
- O losie polskich emigrantów
Takich jak Skawiński było wielu. Po powstaniu listopadowym masowo opuszczali kraj w obawie przed represjami zaborców. Zyskali miano Wielkiej Emigracji. Większość z nich już nigdy nie wróciła do domu.
- O wpływie literatury
Skawiński był idealnym odbiorcą Pana Tadeusza. Starzec, który przez wiele lat nie widział rodzinnych stron, potrafi najlepiej zrozumieć tęsknotę poety opisującego litewskie krajobrazy. Latarnik utracił już wiarę w możliwość powrotu do kraju, można powiedzieć, że pogodził się z losem. I oto w jego wreszcie spokojne życie wkracza dzieło literackie i powoduje prawdziwą rewolucję! Spokój został zburzony, bezpieczna posada stracona. A wszystko z powodu jednej książki.
Sposób na zapamiętanie treści
Nie potrzeba tu specjalnych sposobów.
- Plan teraźniejszy
To co zdarzyło się w Aspinwall, to dosłownie kilka faktów: Polak Skawiński, który skrupulatnie wykonuje obowiązki latarnika, otrzymał paczkę od Towarzystwa Polaków, a w niej książki. Między innymi – Pana Tadeusza Mickiewicza. Gdy zaczął czytać, tak pochłonęła go lektura, tęsknota za krajem, rozpacz, że zapomniał o zapaleniu latarni. Stracił posadę i wyruszył na dalszą tułaczkę.
- Plan przeszłości
Skawiński w chwili wydarzeń ma już 70 lat. Za sobą przeszłość bojownika o wolność ojczyzny; był uczestnikiem powstania listopadowego, walczył w Wiośnie Ludów, walczył też o wolność na obcej ziemi – w Hiszpanii, w Stanach Zjednoczonych podczas wojny secesyjnej. Poza tym podejmował się różnych prac: był poszukiwaczem złota, farmerem w Kalifornii, marynarzem, kowalem, fabrykantem. Nie powodziło mu się – nie udało mu się osiąść nigdzie na stałe…
Trzy najważniejsze pytania
1. Dlaczego Sienkiewicz zmienił lekturę, która stała się przyczyną kłopotów latarnika?
Bo pisarzowi nie chodziło o sam fakt niedopełnienia obowiązków latarnika. Chciał zwrócić uwagę odbiorców na tęsknotę emigranta za krajem, na jego patriotyzm. Lektura romansu (zobacz dopisek „Geneza” na marginesie) niezbyt pasuje do takiego przesłania a lektura Pana Tadeusza, swoistej biblii narodowej – tak. Dlatego Skawiński zaczytuje się w Panu Tadeuszu i daje się ponieść nie tyle ciekawości co uczuciom żalu, goryczy i tęsknoty. W ten sposób problematyka noweli zyskuje zupełnie inny wymiar, a pisarz pokazuje jak wielką rolę w życiu narodu odgrywa literatura.
2. Czego symbolem stała się postać Skawińskiego?
Losu i uczuć polskich emigrantów. Biografia bohatera – smutna, nieudana – obrazuje los Polaków pozbawionych ojczyzny, wygnańców z własnego kraju. Ich niedola i stan uczuć ważniejsze są od samego wypadku niezgaszenia latarni.
3. Czym jest retrospekcja i jaką rolę spełnia w noweli?
Retrospekcja to zabieg„cofnięcia w czasie” fabuły – po to, by pokazać wypadki minione. Takiego zabiegu używa też Sienkiewicz, aby zaprezentować przeszłość Skawińskiego.
Latarnik – serwis pytań
Dlaczego właśnie Pan Tadeusz jest „bohaterem” noweli?
- Ponieważ od chwili wydania zyskał miano najważniejszego polskiego utworu literackiego.
- Wyrażał wszystko to, co istotne dla emigrantów: wspomnienia młodości, ojczyste krajobrazy, spokojną atmosferę rodzinnego domu (tak różną od niepokoju wygnańców) i przede wszystkim wiarę w odzyskanie niepodległości.
Kim był Skawiński jako typ postaci:
- polski patriota – żołnierz wałczący o „wolność waszą i naszą” (przeszłość),
- tułacz, emigrant poszukujący zarobku (przeszłość),
- samotnik na bezludnej wyspie (teraźniejszość),
- bohater– „ofiara” literatury (teraźniejszość).
Jakie były losy Skawińskiego przed objęciem posady latarnika?
Józef Skawiński – siedemdziesięcioletni, zmęczony życiem człowiek – ma za sobą wiele lat tułaczki i bagaż przeróżnych życiowych doświadczeń. Pierwszego wieczoru po przyjęciu pracy latarnika starzec rozpamiętuje minione lata.
Aby zapoznać czytelnika z losami Skawińskiego przed objęciem posady latarnika, Sienkiewicz zastosował zabieg retrospekcji. Zatem:
retrospekcja – to wprowadzenie wydarzeń wcześniejszych, swoiste „cofnięcie w czasie”, wspomnienie z przeszłości.
Biografia Skawińskiego to typowe losy emigranta-tułacza, żołnierza powstania listopadowego, romantyka walczącego o wolność innych. Po upadku powstania, zmuszony opuścić ojczyznę, tułał się po świecie, będąc zawsze tam, gdzie toczyła się walka o wyzwolenie narodowe i społeczne: brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii, w wojnie z Algierem, w węgierskim powstaniu narodowym przeciw Austrii w okresie Wiosny Ludów, w wojnie secesyjnej w Stanach Zjednoczonych o wyzwolenie Murzynów.
Wszędzie spotykały go niepowodzenia, choć pracował w wielu różnych zawodach: jako poszukiwacz złota i diamentów, strzelec rządowy w Indiach Wschodnich, prowadził farmę w Kalifornii, warsztat kowalski w Arkansas, służył jako majtek na statku, był współzałożycielem fabryki cygar w Hawanie. Nie potrafił nigdzie osiąść na stałe: ilekroć rozbił gdzie namiot i rozniecił ognisko, by się osiedlić, stale jakiś wiatr wyrywał kołki z namiotu, rozwiewał ognisko, a jego samego niósł na stracenie. Zawsze jednak z godnością podejmował trud i znosił porażki.
Dlaczego Skawiński zatrudnił się jako latarnik?
Po tak burzliwym życiu czuł się ogromnie znużony i przygnębiony. Miał dość tułactwa, marzył więc o odpoczynku i spokoju. Liczył na to, że na bezludnej wyspie, w otoczeniu przepięknej, egzotycznej przyrody, w ciszy i spokoju ukoi swój ból i zapomni o cierpieniu spowodowanym rozłąką z krajem ojczystym. Z pełną odpowiedzialnością wypełniał więc powinności latarnika. Coraz rzadziej jednak spotykał się z ludźmi, z czasem zaniechał wszelkich kontaktów. Jego wieczna nostalgia przemieniła się w rezygnację, ogarnęła go apatia, zapadł jakby w półsen, tracąc poczucie czasu. Zatarły się jego wspomnienia i prawie zapomniał, że jest Polakiem.
W jaki sposób Skawiński dostał pracę latarnika i co wydarzyło się na wyspie?
Skawińskiego do pracy przyjął konsul Stanów Zjednoczonych. Mimo iż Polak nie był zbyt młody, przemawiało za nim ogromne doświadczenie i chęć do pracy. Został jednak ostrzeżony – jakiekolwiek uchybienie regulaminowi oznaczać miało zwolnienie z posady. Tego samego dnia Skawiński rozpoczął pracę latarnika. Mijały tygodnie – podobne do siebie, monotonne. Dla Skawińskiego były one jednak szczęśliwe, ponieważ po wielu latach tułaczki osiągnął wreszcie spokój. Na ląd płynął jedynie w niedzielę na mszę do kościoła. Rozmawiał ze strażnikiem Johnsem. Karmił ptaki, zbierał muszle, obserwował morze i ląd. Stopniowo jednak coraz bardziej dziwaczał – przestał odwiedzać ląd i rozmawiać z marynarzami. Unikał ludzi. Pewnego dnia otrzymał paczkę z książkami (wiele tygodni wcześniej wysłał część swojej pensji dla Towarzystwa Polskiego w Nowym Jorku). Wśród książek był Pan Tadeusz. Skawiński zaczął czytać, ogarnęło go wzruszenie. Płacząc, wspominał kraj, lata młodości. Tej nocy nie zapalił latarni. Zgodnie z umową stracił pracę. Nie wiadomo, co się wydarzyło później. Podobno widziano Skawińskiego na statku płynącym do Nowego Jorku. Później słuch o nim zaginął…
Co wywołało wstrząs psychiczny latarnika?
Skawiński rutynowo wykonywał swoje obowiązki. Któregoś dnia odebrał paczkę z polskimi książkami. Jedną z nich był Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Słysząc bicie własnego serca, otworzył ją i drżącym głosem zaczął czytać Inwokację. Czytał i płakał. I nagle zrozumiał, kim jest. Uświadomił sobie, że od czterdziestu lat nie widział rodzinnego kraju, nie słyszał polskiej mowy, a tu tymczasem ta mowa przyszła sama do niego – przepłynęła ocean i znalazła go, samotnika, na drugiej półkuli, taka kochana, taka droga, taka śliczna! Począł więc przepraszać swoją ojczyznę za te lata rozłąki. Zaczytawszy się, rozmyślał o kraju, wspominał polskie krajobrazy, oderwał się od rzeczywistości, aż wreszcie, ogromnie wzruszony, zmęczony własnym płaczem, zasnął. Tak silne było to przeżycie poezji Mickiewicza, tak mocno poruszyła ona bohatera, że nie dopełnił on swego obowiązku – nie zapalił latarni, co spowodowało rozbicie się statku na mieliźnie. Chwile upojenia Panem Tadeuszem przypłacił utratą posady.
Dzieło Mickiewicza w rękach tułacza to największy symbol patriotyzmu i czci złożonej największemu poecie polskiemu. Przywołując je w swojej noweli, złożył Sienkiewicz hołd twórczości Mickiewicza. Może trudno Wam to zrozumieć, ale nawet dziś epopeja wieszcza jest dla naszych rodaków przebywających na emigracji niemal jak Biblia. Na zagranicznych premierach kinowej adaptacji Pana Tadeusza polscy emigranci wzruszali się do łez. Chociaż na chwilę mieli okazję przenieść się do wspaniałej krainy, w której się wychowali, pozostawili rodziny i do której prawdopodobnie już nie wrócą.
Na czym polegała przemiana wewnętrzna bohatera noweli?
Skawiński po lekturze narodowej epopei odrodził się na nowo. Wywołała ona u niego silny wstrząs psychiczny, dzięki któremu obudził się z letargu. Odżyła w nim tęsknota i miłość do ojczyzny, powróciły siły, chęć do życia i wiara w jego sens. Chociaż po utracie wymarzonej posady latarnika stał się znowu tułaczem, liściem rzucanym na wiatr, to nie czuł się bezsilny – przyciskał do serca książkę, która dodawała mu energii i stanowiła cząstkę umiłowanej ojczyzny. Lektura Pana Tadeusza zadecydowała o dalszym losie emigranta-tułacza.
Dlaczego lektura Pana Tadeusza wzbudziła w Skawińskim tak silne emocje?
Bohater całe życie spędził na tułaczce, a jego część poświęcił na walkę o wolność. Uświadomił sobie nagle, że nie widział ojczyzny kilkadziesiąt lat, że zapewne nigdy tam nie powróci. Czytał Pana Tadeusza – wyraz tęsknoty i miłości do kraju innego emigranta-poety. Mickiewicz przywołuje polskie krajobrazy, polską przeszłość, wartości ważne dla Polaków, w Inwokacji kieruje swoje słowa do Matki Boskiej. Dla polskiego patrioty to nie była zwykła książka – to strofy, które ujmowały sens i klęskę jego życia. Dlatego zadziałały tak silnie.
Czy dobrze się stało, że Skawiński dostał Pana Tadeusza?
W pierwszej chwili można by powiedzieć, że nie – bo przecież stracił pracę, spokojne miejsce zamieszkania i życia… Ale scena, w której Skawiński wyrusza na dalszą tułaczkę, przyciskając Pana Tadeusza do piersi, sugeruje, że nie.Tak jakby bohater przytulał do siebie kawałek ojczyzny – odzyskał po części utraconą wartość. Przypomniał sobie swoją tożsamość i swój kraj – to większa wartość niż samotne życie latarnika na bezludnej wyspie…
Wymień dwa najważniejsze tematy, jakie podejmuje Sienkiewicz w Latarniku?
- Temat losu i uczuć polskich emigrantów.
- Temat wpływu literatury na dzieje narodu i jednostki.
Na czym polegała praca Skawińskiego?
Skawiński był przyjmowany do pracy przez konsula Stanów Zjednoczonych, chociaż miał nadzorować odcinek wybrzeża Panamy. Ale twórcą i właścicielem Kanału Panamskiego (ponad 80-kilometrowa droga wodna łącząca Ocean Spokojny z Atlantykiem) były Stany Zjednoczone. Ostatecznie budowa została ukończona w 1914 roku. A Panama jest właścicielem tego kanału dopiero od roku 2000 (prawo własności USA obowiązywało aż do końca roku 1999).
.
W jakich innych dziełach literackich pojawił się motyw wpływu literatury na życie bohaterów?
W Syzyfowych pracach Stefana Żeromskiego
Uczniowie klerykowskiego gimnazjum nie mogą poznawać literatury polskiej. Nie pozwalają na to rosyjskie władze. Za to przychylnym okiem patrzą na uczniów, którzy z własnej inicjatywy zgłębiają literaturę rosyjską. Coraz starsi i bardziej dojrzali gimnazjaliści dostrzegają zakłamanie rusyfikatorów i na przekór im poszukują nielegalnych źródeł wiedzy (Historia cywilizacji Anglii Buckle’a) oraz zakazana literatura polska. Pamiętna lekcja polskiego i recytacja Reduty Ordona Adama Mickiewicza to symboliczny moment przełomu w świadomości chłopców.
W Don Kichocie Miguela Cervantesa
Don Kichot pod wpływem rycerskich romansów traci rozum, postanawia wyruszyć w świat i walczyć z napotkanym złem. Ostatecznie jednak tylko ośmiesza się i zyskuje opinię nie bohatera, ale wariata.
W opowiadaniu Ikar Jarosława Iwaszkiewicza.
Zaczytany chłopiec nie zauważył samochodu gestapo, a w czasie wojny za taką nieuwagę płaciło się życiem.
W Kamieniach na szaniec Aleksandra Kamińskiego
W czasie II wojny światowej harcerze Szarych Szeregów walczyli w myśl słów wielkiego romantyka Juliusza Słowackiego pochodzących z wiersza Testament mój. Fragment wiersza stał się tytułem powieści o losach Alka, Rudego i Zośki.
.
Czy Skawiński żył naprawdę?
Pierwowzorem Skawińskiego był polski emigrant Sielawa. O jego historii Sienkiewicz usłyszał podczas pobytu w Kalifornii. Sielawa otrzymał stanowisko latarnika w Aspinwall. Pewnego dnia zaczytał się w Murdelionie Zygmunta Kaczkowskiego. Zapomniał o zapaleniu światła, stracił posadę i niedługo później z biedy popełnił samobójstwo. Murdelion to opowieść o szlachcie polskiej w czasach konfederacji barskiej.
.
Czy dobrze się stało, że Skawiński otrzymał i przeczytał Pana Tadeusza?
Tak, ponieważ:
- nadał sens jego dalszemu życiu;
- pozwolił mu na nowo poczuć więź z narodem;
- sprawił, że to, co robił przez całe życie (tułał się po wielu krajach, walczył na różnych frontach), nabrało wartości, bo było czynione w imię patriotyzmu;
- dzięki lekturze Pana Tadeusza mógł powrócić wspomnieniami do kraju dzieciństwa, poczuć się jak młody żołnierz pełen wiary w odzyskanie niepodległości.
Nie, ponieważ:
- lektura książki obudziła wspomnienie ojczyzny – niezbyt miłe, bo pełne żalu z powodu utraconej niepodległości;
- efektem przeczytania Pana Tadeusza było zaniedbanie obowiązków w pracy, a co za tym idzie jej utrata i skazanie na dalszą tułaczkę, szczególnie uciążliwą z powodu jego wieku i braku sił;
- lektura Pana Tadeusza zburzyła to, na co Skawiński od dawna zasługiwał – spokój;
- obrazy rodzimej przyrody opisane w Panu Tadeuszu bardzo różniły się od panamskich krajobrazów – te były jedynie namiastką, której nigdy w pełni nie pokochał.
- założenie fabryki cygar w Hawanie (został okradziony przez wspólnika).
Dwa ważne pojęcia z filozofii związane z lekturą
Mistycyzm – to przekonanie, że człowiek może bezpośrednio kontaktować się z bóstwem, przeżywać nierealne wizje. Mistyk na ogół odcina się od rzeczywistego świata, jest samotnikiem.
- Gdzie szukać mistycyzmu w Latarniku? We fragmencie, w którym nostalgia Skawińskiego i jego ogromna tęsknota za krajem stopniowo zamieniają się w wielkie uspokojenie, a Polska i Europa stają się czymś nierealnym, jakby z innego świata. Skawiński często wówczas popada w stany tak głębokiej zadumy, że potrafi godzinami wpatrywać się w jeden punkt.
Panteizm – to pogląd, w którym utożsamia się Boga z przyrodą, dostrzega się elementy boskości w otaczającej przyrodzie.
- U Skawińskiego wyraźnie widać skłonności do panteizmu, gdy zamknięty na wysepce wielokrotnie przyznaje, że czuje się częścią otaczającego go żywiołu. Wydaje mu się, że morze, niebo, skały i ptaki to jedna wielka tajemnica, do której i on został dopuszczony.
Zobacz:
Rola literatury w życiu człowieka na przykładzie losów Skawińskiego
Opisz zmieniające się nastroje Skawińskiego – bohatera noweli Henryka Sienkiewicza.