Wiek XIX nazywa się często wiekiem żelaza i pary. Wiek XX – wiekiem elektryczności, mediów i masowej produkcji. Ludzkość przebyła wielką drogę w samym tylko wieku XIX. Pomyślcie: zaczął się epoką Napoleona – kiedy to jedynym środkiem przemieszczania się był poczciwy koń i powóz – a zakończył się wynalezieniem samochodu, kinematografu, radiogramu.

W XIX wieku człowiek odkrył silnik parowy, potem prąd elektryczny, co sprawiło, że wiek XX zupełnie uzależnił się od elektryczności. Źródła naszego życia, naszej codzienności tkwią w rewolucyjnych przemianach II połowy XIX wieku. To dżentelmen w pociągu, a potem w automobilu, przemysłowiec, który telegrafował o swoim przyjeździe, jest nam bliższy niż renesansowy kupiec lub zagubiony średniowieczny podróżnik, pozbawiony mapy.Mówiąc o rozwoju nauki, o realizmie, o nowym spojrzeniu na świat – mamy na myśli II połowę XIX wieku. Kiedy ludzkość dokonuje takich skoków w rozwoju cywilizacji – są to z reguły sprzężone działania: w dziedzinie filozofii i nauki, i sztuki. Na przykład naczelnym hasłem ludzi II połowy XIX wieku stał się scjentyzm, czyli pochwała nauki, wiedzy. Da się to odczuć i w literaturze, i w filozofii. Przekłada się na życie: szacunek dla uczonych, dla ich pracy. Zgadza się z postawą realizmu, a nie romantycznego idealizmu i skłonności do fantazjowania. Dlatego, by uchwycić rozwój nauki, podstawę nowoczesności naszego świata – interesuje nas dziś kultura i dokonania I połowy XIX wieku. W Europie – realizm, w Polsce – pozytywizm. Zwany też wiekiem prasy i pary, handlu, przemysłu, książki i sportu. Jak, dlaczego – uporządkuj obraz XIX wieku.

Był romantyzm – I połowa XIX wieku

Romantycy proponowali magię cudowności, fantazji, ufali wyobraźni i intuicji. Byli rozczarowani wiedzą! Poezja, natchnienie, duchy, sny – to była według nich prawda o świecie. Piękne to, naprawdę poruszające wyobraźnię, ale, przyznamy, mało praktyczne. Światu potrzebne są parowe silniki i poprawa życia biednych, a nie szaleńcze wizje poetów. Przynajmniej nie w pierwszej kolejności. I tak się stanie: postęp w medycynie, nauce będzie w XIX wieku najważniejszy. Romantyzm w Europie trwał krótko, był raczej chwilową modą i szybko ustąpił miejsca realizmowi. W Polsce trwał dłużej, bo silnie związał się z sytuacją historyczną: ideologia romantyzmu podobała się Polakom, bo ojczyzna była pod zaborami, a romantyzm wspierał ideę wolności, walki, spisku, zwycięstwa ducha nad przewagą realną itp. Ale wraz z upadkiem powstania styczniowego (1863) zakończył karierę również polski romantyzm. To nie jest metoda walki – stwierdzili realiści i zażądali rozsądku, pracy, reform. Do polskiej kultury też wkroczyła cywilizacja.

Uwaga!
Romantyzm = I połowa XIX wieku – słusznie tę epokę kojarzymy z tym czasem. Nie znaczy to jednak, że rozwój nauki zatrzymał się nagle i ani jeden uczony nie pracował nad żadnym technicznym wynalazkiem. Przeciwnie! Przemiany w ludzkiej myśli są efektem rewolucji przemysłowej, a ta miała miejsce w Anglii już w latach 1770-1830!

 

Rewolucja przemysłowa

to przemiany techniczne, ekonomiczne i społeczne związane z powstaniem i rozwojem fabryk. Po prostu jeszcze w końcu XVIII wieku człowiek wynalazł silnik parowy, maszyny zaczęły zastępować ręczną pracę ludzką. Małe manufaktury zaczęły rozrastać się w duże fabryki. Produkcję jednostkową zastąpiła masowa. To oznaczało inny świat u progu XIX wieku. Również w I połowie rozwija się kolej: George Stephenson zbudował pierwszą linię pasażerską w roku 1825 (Anglia: połączenie miejscowości Stockton i Darlington). Początki fotografii to 1839 rok. A kres świecom przyniósł rok 1853, kiedy to Ignacy Łukasiewicz skonstruował pierwszą lampę naftową. I tak jesteśmy w II połowie wieku XIX.

Co znaczy „pozytywny”?
Według Comte’a:

  • pozytywny – użyteczny
  • pozytywny – budujący
  • pozytywny – pewny, określony, realny

Według współczesnego języka:

  • pozytywny – dobry, dodatni, w opozycji do „negatywny”.

 

Pozytywiści warszawscy,

czyli pisarze i myśliciele, tacy jak Prus, Sienkiewicz.
Przyjęli poglądy europejskich filozofów. Szczególnie ważne są następujące pojęcia:

  • scjentyzm – czyli wiara w naukę, wiedzę i potrzebę jej szerzenia,
  • praca organiczna – postrzeganie społeczeństwa polskiego jako całego organu i praca nad uzdrowieniem wszystkich części,
  • praca u podstaw – praca z najuboższymi warstwami, szerzenie wśród ludu oświaty, medycyny, szkolnictwa.

 

Po kolei

Jeszcze XVIII wiek

1781 – Anglik James Watt konstruuje uniwersalny silnik parowy.
1783 – Bracia Montgolfier dokonują pierwszego lotu balonem.
1786 – Pierwsze uliczne oświetlenie (Würzburg).
1790 – Pierwsza maszyna do szycia.
1796 – Wynaleziono szczepionkę przeciw ospie i prasę hydrauliczną.

XIX wiek

1801 – Pierwsza lokomotywa parowa.
1813 – Pierwszy pojazd „roweropodobny”.
1814 – Parowóz George’a Stephensona.
1814 – Pierwsza prasa napędzana silnikiem parowym – druk The Timesa.
1825 – Pierwsza linia pasażerska w Anglii, wybudowana przez Stephensona.
1835 – Alfred Krupp uruchomił pierwszą maszynę parową.
1839 – Louis Jacques Daguerre – właściciel fotoplastykonu w Paryżu odkrywa zjawisko dagerotypii i dokonuje pierwszej fotografii.
1851 – Wybudowano Pałac Kryształowy.
1853 – Pierwsza lampa naftowa, skonstruowana przez Polaka Ignacego Łukasiewicza.
1859 – Karol Darwin ogłasza rewolucyjną teorię o ewolucji człowieka.
1869 – Dymitr Mendelejew tworzy układ okresowy pierwiastków. Zostawia miejsca na pierwiastki jeszcze nieodkryte.
1876 – Aleksander Bell wynalazł telefon.
1878 – Tomasz Edison wynalazł fonograf (aparat do zapisywania i odtwarzania dźwięku).
1879 – Tomasz Edison wynalazł żarówkę elektryczną.
1880 – Robert Koch odkrył prątki gruźlicy.
1884 – Wybudowano Statuę Wolności.
1885 – Pierwszy czterokołowy samochód z silnikiem spalinowym wyprodukowany przez Daimlera.
1889 – Wybudowano wieżę Eiffla.
1895 – Bracia Lumičre prezentują światu kinematograf.
1895 – Wilhelm Roentgen odkrywa promienie X.
1897 – Włoch Marconi konstruuje pierwsze radio.
1898 – Pierwszy radiotelegraf.
1898 – Odkrycie radu (małżeństwo Piotr Curie i Maria Skłodowska-Curie).

Już XX wiek

1900 – Próbny lot pierwszego sterowca, skonstruowanego przez Ferdynanda Zeppelina.
1901 – Pierwszy motocykl.
1901 – Pierwsze połączenie radiotelegraficzne między Europą a Ameryką.
1901 – Pierwsze Nagrody Nobla.
1903 – Pierwszy samolot (Flyer I) skonstruowany przez braci Wrightów.
1904 – Pierwsza kolorowa fotografia.
1905 – Albert Einstein ogłasza szczególną teorię względności.

 

II połowa XIX wieku – rewolucja we wszystkich dziedzinach ludzkiego życia

Wiek pary – silnik parowy zrewolucjonizował przemysł i komunikację. „Para buch, koła w ruch” – to wypowiedzenie, choć nie z tej epoki, genialnie obrazuje uruchomienie świata w tym czasie. W ciągu XIX wieku sieć kolejowa pokryje wszystkie uprzemysłowione kraje. Statki parowe prują, a nie pływają po Atlantyku. Wprowadza się ogrzewanie na parę. Dlatego wiek pary.

Wiek żelaza – dlatego, że kryterium potęgi państwa w tym czasie stał się wskaźnik produkcji żelaza. Żelazna jest kolej, żelaza potrzebują nowe konstrukcje architektury. To w ostatnich dekadach stulecia powstawać zaczną amerykańskie wieżowce.

Wiek prasy – bo dopiero w XIX wieku nastąpiła prawdziwa eksplozja prasy. Gazety stały się popularnym medium, dzięki nim ludzie zdobywali informacje. Przyczynił się do tego także rozwój techniki. Pamiętamy poczciwą prasę drukarską wymyśloną przez Gutenberga w połowie wieku XV. Odmieniła świat, rozpowszechniła druk, ale jeszcze nie na masową skalę. To w roku 1814 po raz pierwszy użyto prasy napędzanej silnikiem parowym. Użyto jej do wydania londyńskiej gazety The Times. W 1847 roku w Stanach Zjednoczonych zadziwiała po raz pierwszy prasa szybkobieżna z czcionkami. Zdecydowało to o powszechności gazet – najważniejszego w XIX wieku medium informacji. I jedynego w tym stuleciu.

Wiek książki i powieści – o, tak. Romantyzm był czasem poezji i dramatu, realizm – wielkiej prozy. Powieść rozpoczęła na dobre swoją karierę w XVIII wieku (Jonathan Swift, Daniel Defoe itd.). Ale jej złota godzina to wiek XIX. Osiągnie szczyty – jako powieść realistyczna. Już na zawsze najbardziej lubiana i czytana. Właśnie to drugie jest ważne: proza jest powszechnie czytana. Również jako powieść odcinkowa w gazecie.

W Europie piszą potęgi, takie jak Honoriusz Balzak, Gustaw Flaubert, Stendhal, Karol Dickens, Lew Tołstoj, Fiodor Dostojewski.
W Polsce: Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa. Damy warszawskie z drżącymi rękami chwytają Kurier Warszawski, by poznać dalsze losy bohaterów Potopu. Jedna z nich wbiegła do warszawskiej kawiarni z płachtą gazety w ręku. „Bar wzięty!” – obwieściła zebranym i… zemdlała. Prawdziwy wiek książek.

Wiek sportu – właśnie w II połowie XIX wieku zrodzi się idea zdrowego życia, uznanie dla sportu, ruchu, zgrabnej sylwetki. Wprawdzie niektóre „zdrowe” pomysły były mocno dyskusyjne – choćby kuracje wodne, na które nastąpiła szalona moda. Samo jeżdżenie „do wód” jak najbardziej, ale terapia pt. „trzy tygodnie w mokrych prześcieradłach” budzi już nasze wątpliwości. W XIX wieku uznano wszelkie gry ruchowe, takie jak tenis czy piłkę za zalecane sporty. W Anglii zrodziła się lekkoatletyka. I jeszcze coś: to XIX wiek wymyślił… rower! Pierwszy pojazd tego typu skonstruował pan von Drais w 1813 roku, ale trzeba było odpychać się nogami od ziemi. W połowie wieku Niemcy wpadli na pomysł pedałów. Nazwano toto welocypedami i bicyklami i choć niepodobne do dzisiejszych – to zacni pradziadkowie rowerów. Nazwa zaś pochodzi od angielskiej firmy Rover, która rozpoczęła wieloseryjną produkcję pojazdu. Oczywiście w XIX wieku, wieku sportu, w którym filozof Herbert Spencer pisał: zachowanie zdrowia jest obowiązkiem!

 

Wiek wynalazków

Oto, co się zmienia w XIX stuleciu:

  • Maszyna do pisania zastępuje pióro.
  • Jeździ się pociągami, nie tylko dyliżansami, pływa się parostatkiem (10 dni przez Atlantyk).
  • Działa telegraf, od 1876 roku – telefon.
  • Rozbudowują się miasta, od 1863 r. w dodatku działa metro. Wieczory rozświetlają gazowe lampy, trwa nocne życie.
  • Rozpowszechniła się fotografia – nawet w Warszawie pierwszy zakład fotograficzny rozpoczął działalność już w latach 40. XIX wieku. Wzbudziło to zresztą alarm ze strony obrońców kultury, krzyczących, że fotki zniszczą malarstwo, że ludziom grozi zalew kultury masowej.
  • Od 1879 roku – ludzkość zna żarówkę. Rozpocznie się wielka kariera światła elektrycznego.
  • Za chwilę świat ujrzy kinematograf i film – przecież bracia Lumičre opatentowali swój wynalazek w 1895 roku, a 28 grudnia w Paryżu odbył się pierwszy pokaz filmowy. To jeszcze wiek XIX.
  • Za chwilę świat ujrzy samochód! To zasługa panów:
    • Daimlera (silnik benzynowy – 1883, pierwszy samochód czterokołowy – 1885),
    • Benza (pierwszy samochód trzykołowy – 1885),
    • braci Michelinów (rewolucja w ogumieniu – 1895),
    • Forda (rozpoczęcie seryjnej produkcji).
  • A w samym końcu wieku pewien Włoch – Guglielmo Marconi – wymyślił pierwsze radio!
  • Zmieniło się trochę w architekturze! Nowe materiały i nowe techniki budowlane zdecydowały też o nowej estetyce. Również potrzeby – rozwój handlu, miast wymusiły pewne nowości – dotąd ludzkość była przyzwyczajona do gmachów sakralnych, pałacyków, dworków. Tymczasem: miasta zamieniają się w place budowy, modernizuje się centra, buduje aleje, wielopiętrowe kamienice, banki, hotele, dworce, również gmachy handlowe – dziadunie supermarketów.

Najważniejsze budynki tych czasów

Pałac Kryształowy – pałac z żelaza i szkła wybudowany w Londynie z okazji pierwszej Wielkiej Wystawy Przemysłu Wszystkich Narodów (1851).

Wieża Eiffla. Paryż 1889 rok. Najsłynniejsza i najwyższa budowla XIX wieku, również wybudowana z okazji ekspozycji: „Chciałem wystawić na chwałę Nauki nowoczesnej i dla największego honoru francuskiego przemysłu łuk triumfalny równie porywający jak te, które poprzednie pokolenia wznosiły zwycięzcom” – pisał Eiffel, jeden z największych konstruktorów epoki. Ale esteci protestowali i grzmieli przeciw naruszonemu pięknu Paryża i w imię zagrożonej francuskiej sztuki.

Statua Wolności. Wielka nowojorska statua jest darem narodu francuskiego dla narodu amerykańskiego. Zaprojektował ją Frederico Auguste Bartholdie (twarz posągu ma rysy jego matki). Zbudowano ją w Paryżu, a 4 lipca 1884 roku przekazano Ameryce. Postać trzyma w prawej ręce pochodnię wolności, w lewej – tablicę wyobrażającą Deklarację niepodległości. Na głowie – korona z siedmiu promieni, które rozprzestrzeniają się z siedmiu kontynentów i są symbolem wolności. U stóp posągu leżą pęknięte kajdany tyranii. Zwracamy uwagę na te szczegóły zwłaszcza dziś, w dobie współczesnego zagrożenia wolności Ameryki terroryzmem. Zwłaszcza że Statua Wolności jest jednym z największych symboli Ameryki.

 

Wiek handlu i przemysłu

W wieku XIX tkwią źródła ekonomii, współczesnej bankowości, konkurencji. Rozbudował się system banków, wielkie firmy zaczęły łączyć się w koncerny, pochłonęły małe. Przemysł wciąż się udoskonalał fabryki powiększały i modernizowały. Powstała cała nowa klasa społeczna: robotnicza. Ugruntowała się też klasa posiadaczy: burżuazji. Komunikacja między państwami wpłynęła też na dynamikę handlu. To znów na potęgę pieniądza – to znów na rozwój bankowości, na budowę ekonomicznych i handlowych centrów miast… Zdecydowanie tu tkwią korzenie dzisiejszego świata.

 

Filozofia II połowy XIX wieku

Ogólnie te poglądy – na temat wartości w ludzkim życiu i człowieka we współczesnym świecie – nazywa się filozofią pozytywną. Nazwa pochodzi od dzieła jednego z myślicieli Augusta Comte’a, który napisał 6 tomów Kursu filozofii pozytywnej. W nim ustalił najważniejsze założenie filozofii pozytywnej, takie jak to, że do szczęścia ludzkości przyczyni się rozwój nauk i że ogólnie ludzkość rozwija się w dobrym kierunku. Oprócz Comte’a (czyt. Komta) ważne były poglądy Johna Milla, Herberta Spencera, rewolucyjny pomysł Darwina o ewolucji gatunków. Oto skrót filozofii pozytywnej.

August Comte (autor Kursu filozofii pozytywnej)

Co głosił?

  • Nauka pomoże ludzkości osiągnąć szczęście.
  • Dzieje ludzkości prowadzą ku dobru.
  • Filozofia nie powinna pytać o tajemnice istnienia, lecz zgadza się badać fakty, sprawdzać eksperymenty, prowadzić do zreformowania i ulepszenia życia ludzkiego.
  • Jest autorem socjologii jako nauki o ludzkim społeczeństwie.

John Stuart Mill

Co głosił?
Empiryzm i utylitaryzm.

  • Empiryzm to poznawanie świata za pomocą eksperymentów, doświadczeń i tylko tę drogę uznaje się słuszną w zdobywaniu wiedzy.
  • Utylitaryzm to pogląd, że wszystko musi być użyteczne społecznie, nawet dzieła sztuki i literatura. Praca jednostki musi przynosić ogólny pożytek innym ludziom. Uważał, że podstawowym celem jednostki ludzkiej jest dążenie do szczęścia.

Herbert Spencer

Co głosił?
Ewolucjonizm i organicyzm.

  • Ewolucjonizm to pomysł, że ludzkość wciąż się rozwija (ewoluuje), powstają wciąż doskonalsze formy istnienia. Wynikiem tego rozwoju są nasze obyczaje, obrzędy, kultura.
  • Organicyzm to pomysł, że społeczeństwo ludzkie jest jak organizm. Gdy choruje jakikolwiek człon, chory jest cały organizm, dlatego należy dbać o wszystkie jego elementy i ich harmonijną współpracę.

Karol Darwin

Co głosił?
Szokująca teoria o ewolucji gatunków (ewolucjonizm).

Chodzi o to, że według Darwina człowiek podlega takim samym prawom ewolucji jak inne gatunki, i że w rozwoju tym działa prawo doboru naturalnego i przetrwania tylko tych osobników, które są najlepiej przystosowane. Nie powstał więc człowiek nagle, na rozkaz Boga, lecz posiada wspólnego przodka ze stworzeniami człekokształtnymi. Wielu ludzi długo nie mogło pogodzić się z tym poglądem, który sprowadzono do „pochodzenia człowieka od małpy”. Główne dzieło: O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego. (1859)

 

Realizm

REALIZM – to prąd, epoka w kulturze Europy. Nastąpił po romantyzmie i datuje się go od roku 1850. Główne założenia jego twórców to:

  • odwzorowywać świat,
  • rzetelnie pokazywać rzeczywistość.

Najważniejsi przedstawiciele realizmu to pisarze: Honoriusz Balzak, Gustaw Flaubert, Karol Dickens, Lew Tołstoj, malarze: Jean François Millet, Gustaw Courbet (czyt. Balzak, Flobert, Dikens, Tołstoj, Milet, Curbe). Realizm w końcu wieku XIX zastąpią naturalizm i impresjonizm. Uwaga! Tylko w Polsce używa się dla określenia epoki historyczno-literackiej nazwy pozytywizm! W Europie – realizm.

REALIZM – ma jeszcze jedno znaczenie. Niezależne od historii, czasów, a nawet kraju. Realizm oznacza ogólnie metodę twórczą, którą stosowali i stosują ci twórcy, którzy chcą:

  • prawdziwie pokazać rzeczywistość,
  • oddać codzienność,
  • pokazać ludzkie życie.

W II połowie XIX wieku stało się to naczelnym hasłem twórców, ale przecież realizm w tworzeniu istniał i wcześniej, i później. Arystoteles już w starożytności opracował teorię naśladowania świata w sztuce. Później, przez całe dzieje kultury, gdy tworzono portret, ukazując jak najdokładniej jakąś osobę – tworzono dzieło realistyczne. Gdy malowano pejzaż (dokładnie tak jak wyglądał), opisywano przestrzeń (aby pokazać, jak jest) – tworzono dzieła realistyczne. Technika realistyczna trwa nadal, z wieku XX przeszła do XXI. Zauważamy ją też w filmach – tych, które rzetelnie ukazują świat istniejący. Oczywiście – obok realizmu – funkcjonują inne metody twórcze, odkształcające realny świat, pokazując wizje, fantazje. Ale realizm wciąż ma swoich zwolenników.

REALIZM – postawa w życiu. Jesteś realistą czy idealistą? Jesteś człowiekiem rozsądnym, żądającym konkretu, trzeźwo patrzącym na świat? Czy w swoich decyzjach i postępowaniu bierzesz pod uwagę rzeczywiste warunki i możliwości? Jeśli tak, jesteś realistą. Jeśli nie – ulegasz fantazjom, uczuciom, marzeniom, nie bierzesz pod uwagę faktów – jesteś idealistą. Realistą był Dedal, idealistą Ikar. Realizm jest postawą, sposobem życia – takim, który bierze pod uwagę fakt i konkret.

Cechy utworu realistycznego:

  • Prawdopodobne czas i miejsce – najczęściej ten sam okres, w którym utwór powstaje.
  • Typowi, prawdziwi bohaterowie – reprezentanci społeczeństwa.
  • Szczegółowa, dokładna charakterystyka osób, przedmiotów i miejsc.

Realiści – pisarze

Honoriusz Balzac – Francuz, autor wielotomowego dzieła pt. Komedia ludzka. To cały cykl powieściowy, ukazujący różne losy ludzkie, przekrój społeczeństwa, ówczesny Paryż i prowincję. Do cyklu należy między innymi powieść Ojciec Goriot.

Lew Tołstoj – pisarz rosyjski. Największe dzieło to epicka powieść ukazująca panoramę czasów napoleońskich Wojna i pokój. Druga bardzo znana powieść to romans wszech czasów Anna Karenina.

Karol Dickens – pisarz angielski. Dobrze nam znany jako autor Opowieści wigilijnej, Davida Copperfielda choć za główne dzieło pisarza uważa się powieść obrazującą angielski świat – Klub Pickwicka. Dickens jest pisarzem – obrońcą dzieci skrzywdzonych, nieszczęśliwych sierot. Jest też nazywany piewcą Anglii wiktoriańskiej.

Bolesław Prus – wieki polski realista. Utrwala współczesny sobie świat w nowelach (Antek, Kamizelka, Powracająca fala) i w wielkiej powieści pt. Lalka. W Lalce zawarty jest obraz Warszawy lat sześćdziesiątych wieku XIX, również bardzo dokładny i prawdziwy portret ówczesnego społeczeństwa polskiego. Portret dziecka i ziemiaństwa – w Anielce.

Eliza Orzeszkowa – polska pisarka, która pokazała w Nad Niemnem życie polskiego dworu i zaścianka. Pisała też nowele, podejmowała temat nierówności społecznych, równouprawnienia kobiet, niedoli dzieci i tematy patriotyczne. (zapamiętaj nowelę A… B… C… albo Dobra pani)

Maria Konopnicka – jako autorka nowel i opowiadań ukazuje niedolę wsi oraz dzieci wiejskich i w miastach, na przykład w Naszej szkapie oraz krzywdę ludzi starych, niedołężnych w noweli pt. Miłosierdzie gminy.

Henryk Sienkiewicz – znany jako autor powieści historycznych (Krzyżacy, Trylogia, Quo vadis), był też pisarzem realistycznym. Pisał powieści współczesne, ukazujące dziewiętnastowieczną Polskę i społeczeństwo. Dowodem Rodzina Połanieckich.

Czym jest realizm w literaturze i sztuce?

Powieści tych czasów

Powieść historyczna
Nurt historyczny jest bardzo ważny w II połowie XIX wieku!

  • Powstają wielkie dzieła polskie: Trylogia, Krzyżacy, Quo vadis Henryka Sienkiewicza. Bolesław Prus pisze Faraona.
  • W Rosji Lew Tołstoj Wojnę i pokój.
  • We Francji cykl historyczno-przygodowy Aleksandra Dumas (ojca): Trzej muszkieterowie, Naszyjnik królowej itp.

Uwaga! Nurt historyczny ważny jest też w malarstwie. W tych czasach w Polsce tworzy przecież Jan Matejko.

Powieść fantastyczno-naukowa
Rozwój nauki poruszył wyobraźnię pisarzy. Marzenia i fantazje stawały się osnową książek. Coś, co było czystą fantazją dla pisarza XIX wieku, dziś jest faktem – np. podwodna żegluga lub podróż w kosmos.

  • Najważniejszym pisarzem tego nurtu był niewątpliwie Juliusz Verne, autor takich książek, jak: Wyprawa do wnętrza ziemi, 20 000 mil podwodnej żeglugi, W 80 dni dookoła świata itd.
  • Drugim – George Wells, autor książki Wehikuł czasu i W głębinie.

Uwaga! Nawet w Lalce – powieści polskiego realisty pojawia się motyw fantastyczno-naukowy – mianowicie tajemnicza pracownia naukowca Geista w Paryżu i metal lżejszy od powietrza.

Zobacz:

Ludzie i wynalazki wiek XIX

Rewolucja przemysłowa XIX wieku

XIX wiek – sprawdzian