Pieśń XXV
Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie,
I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.
Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,
Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje.
Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy,
Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.
Tyś pan wszytkiego świata, Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował;
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi,
A zamierzonych granic przeskoczyć się boi;
Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają.
Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają.
Tobie k’woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,
Tobie k’woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi.
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,
Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.
Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,
A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie;
Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności,
A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.
Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!
Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi;
Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi!
Tytuł wiersza
Pieśń XXV, czyli kolejna pieśń w całym zbiorze. Pieśń tę nazywa się też Hymnem.
Pieśni
Cykl utworów lirycznych, składający się z 49 pieśni zebranych w dwóch księgach (osobne dzieło stanowi jeszcze jeden cykl pt. Pieśń świętojańska o sobótce). Powstawały przez ponad dwadzieścia lat we wszystkich okresach twórczości Jana z Czarnolasu. Pierwsze wydanie Pieśni ukazało się – już po śmierci autora – w roku 1586 w Krakowie.
Gatunek literacki
To pieśń. Ale ze względu na pewne dodatkowe cechy można ją uznać za specjalną odmianę pieśni, czyli hymn. Potwierdzają to:
- zbiorowy podmiot liryczny,
- szczególny adresat, którym jest Bóg,
- podniosły, uroczysty ton.
Rodzaj liryki
Pieśń religijna.
Podmiot mówiący w wierszu
Podmiot liryczny jest zbiorowy, tzn. wypowiada się w imieniu całej zbiorowości, wszystkich ludzi (czasowniki w 1 os. lm. wyznawamy, nie mamy; zaimki – nas) . Zwraca się do Boga w pieśni pochwalnej. Pyta Boga, jak człowiek mógłby Mu podziękować za liczne dobra, dary, które otrzymał. Ślady Bożej działalności są widoczne wszędzie – w wodzie, na lądzie i w kosmosie. Ponieważ wszystko, co człowiek ma, zawdzięcza Bogu, może mu ofiarować jedynie modlitwę pochwalną i dziękczynną. Zbiorowy podmiot liryczny prosi też Boga o dalszą opiekę.
Adresat wiersza („ty” liryczne)
Bóg jest Panem całego świata, całej przestrzeni, wszystkich rzeczy i żywych stworzeń. Bóg jest Stwórcą, budowniczym, architektem świata, mędrcem, władcą i Panem wszystkiego, co stworzył. Jest też artystą, gdyż zadbał o to, by świat był piękny. Należy Mu się wdzięczność za tak doskonałe dzieło stworzenia. W ostatniej strofie jeszcze raz pochwalona zostaje dobroć Boga, Jego łaska.
Obraz świata
Świat jest harmonijny, uporządkowany, przemyślany pod każdym względem. Woda wypełnia zbiorniki morskie, rzeki, jeziora i zawsze jest na swoim miejscu, biegnie wytyczonym torem, po dniu następuje noc wyznaczając naturalny rytm życia na ziemi. Człowiek może obserwować i podziwiać następstwo pór roku, z których każda jest czymś niezwykłym i wspaniałym. Wiosną przyroda budzi się do życia, rosną kwiaty i zioła, które upiększają świat. Latem wszystko dojrzewa, by jesienią człowiek mógł zebrać plony, które pomogą mu przetrwać zimę.
Bogu zawdzięcza człowiek niezwykłe zjawiska przyrody – rosę, opady deszczu. Wszystko to jest potrzebne, by dostarczyć istotom żywym pożywienia.
Nastrój
Uroczysty, wzniosły, patetyczny.
Środki poetyckie
- Bardzo dużo epitetów – hojne (dary), wdzięcznym (sercem), przystojniejszej (ofiary), wszytkiego (świata), złotymi (gwiazdami), nieobeszłej (ziemi), (zioły) rozlicznemi, Twoim (rozkazaniem), zamierzonych (granic), (wód) nieprzebranych, wielką (hojność), biały (dzień), (noc) ciemna, swoje (czasy), rozliczne (kwiatki), kłosianym (wieńcu), (jabłka) rozmaite, gnuśna (Zima), Twej (łaski), nocna (rosa), mdłe (zioła), zagorzałe (zboża), Twoich (rąk), wszelkie (Źwierzę), swej (żywności), Twej (szczodrobliwości), nieśmiertelny (Panie), Twoja (łaska), Twa (dobroć), niskiej (ziemi), (skrzydłami) Twemi.
- Metafory (przenośnie) – przedstawienie Boga jako artystę haftującego na firmamencie gwiazdy; nagość ziemi przykryta zioły rozlicznymi – ziemia jest jak kobieta, której nagość Bóg zakrywa ziołami.
- Personifikacje – pór roku – wiosna rodzi, lato chodzi, jesień daje owoce, zima budzi się; personifikacja morza, które boi się przekroczyć wytyczone granice.
- Anafora – powtórzenie tego samego wyrażenia w pierwszych dwóch wersach (Czego…/ Czego…).
Budowa pieśni
Siedem zwrotek czterowersowych, pisanych trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie.
Rymy
Parzyste, żeńskie (aabb ccdd itd.).
Odpowiedz na pytania
Kto i do kogo mówi w wierszu? Jak nazywana jest taka rozmowa? Jaki to rodzaj liryki?
Człowiek zachwycony dziełem stworzenia świata zwraca się do Boga. Taki rodzaj rozmowy można nazwać modlitwą (pochwalną i dziękczynną). Jest to liryka inwokacyjna.
Nazwij uczucia i emocje podmiotu lirycznego.
Wdzięczność, zachwyt, fascynacja, podziw, szacunek, olśnienie, wzruszenie.
Porównaj poetycki opis stwarzanego przez Boga świata z odpowiednimi fragmentami biblijnej Księgi Rodzaju.
Pieśń Kochanowskiego jest poetyckim wyliczeniem elementów stwarzanego przez Boga świata (niebo, gwiazdy, rośliny, morza, rzeki, dzień, noc, pory roku, zwierzęta). Opis stworzenia tych elementów znajdujemy w Biblii. Podmiot liryczny nie mówi, w jaki sposób Bóg to czyni. Chwali Go i Jego dzieło. Dziękuje Mu. Jako jedno ze stworzeń Boga zwraca się do niego z prośbą o opiekę i ochronę. Zauważ, że poeta pominął ostatnią fazę tworzenia – powstanie człowieka. Może dlatego, że z perspektywy dzieła Stwórcy trudno mu chwalić siebie. Jest człowiekiem – z różnymi słabościami i ułomnościami. Sprawcą tych ułomności nie jest Bóg, lecz sam człowiek, który złamał Boski zakaz.
Przymioty Boga wylicza człowiek, poeta, jedno z Jego stworzeń. Bóg jest:
- hojny, dobry, łaskawy, szczodrobliwy, opiekuńczy,
- wszechobecny, potężny, nieśmiertelny,
- stwórcą,
- artystą,
- architektem,
- hafciarzem.
Jak prezentuje się świat z punktu widzenia osoby mówiącej w wierszu?
Określ dzieło Boga za pomocą przymiotników oceniających.
Dzieło Boga (stworzony świat) – doskonałe, idealne, najlepsze, perfekcyjne, przepiękne, harmonijne, przemyślane.
Zobacz:
Czy pieśń Czego chcesz od nas, Panie za Twe hojne dary? można uznać za manifest renesansowy?
Postawa światopoglądowa Kochanowskiego w Pieśniach a myśl antyczna i chrześcijańska
Przedstaw Pieśni Jana Kochanowskiego jako wyraz filozofii życia poety.