Świat postaci Molierowskich
Miłośnicy komedii bez trudu wybrną z takiego pytania: Molier stworzył bowiem cały szereg postaci charakterystycznych – znanych nawet wówczas, gdy utwór mistrza pozostaje nieznany. Wiemy, co oznacza zarzut: „jesteś skąpy jak Harpagon” albo „ależ z niego Don Juan”… Co najciekawsze: nic się nie zmieniło. Typy szykanowane przez Moliera wciąż napotykamy, chociaż on obserwował swój wiek XVII, a my żyjemy w XXI wieku. Można wciąż spotkać na swej drodze harpagona, mizantropa, Don Juana, czasem można obejrzeć go w lustrze… Którego z nich?
- Harpagon – to główny bohater sztuki pt. Skąpiec. Skąpstwo Harpagona wydaje się chorobliwą obsesją: żyje myślą o swojej szkatułce z pieniędzmi, posiadanie staje się główną ideą jego istnienia. Cóż bowiem myśleć o człowieku, który gotów oddać swoje szczęście za nowe ubranie?
- Don Juan – największy chyba w literaturze uwodziciel, postrach serc niewieścich, zostaje w finale sztuki przykładnie ukarany. Molier przestrzega zatem przed niestałością i lekceważeniem cudzych uczuć, przed „kolekcjonowaniem” kochanek i porzucaniem ich jak znoszone ubrania. A jednak typ uwodziciela, który na stałe zamieszkał w literaturze, często nie jest potępiany przez odbiorców – bywa sympatycznym, przystojnym nicponiem, któremu damy na widowni łatwo wybaczają krzywdy dam na scenie. Przy Molierowskim Don Juanie warto dostrzec coś jeszcze: oto rodzi się libertyn. Już wkrótce (wiek XVIII) będzie postacią charakterystyczną dla modnych salonów. Wyzuty z zasad moralnych, pozbawiony skrupułów, więcej: pławiący się w rozpuście i szukający coraz to nowych podniet.
- Mieszczanin szlachcicem, niejaki Jourdain z komedii o tym samym tytule, to człowiek, który zapragnął wejść do wyższych sfer, bowiem bardzo mu imponowały. Przykład siedemnastowiecznego snobizmu – Jourdain sądzi, iż będzie wartościowszy, gdy zatrudni odpowiednich krawców i guwernerów, będzie się odpowiednio ubierał i wysławiał. Popada w obsesję przeobrażenia się w szlachcica – cała sztuka jest obrazem ciągu głupstw, jakie popełnia ów literacki nuworysz.
- Mizantrop – to jeszcze inny typ bohatera, choć nie mniej oryginalny. Powiedzielibyśmy: sobek, zrzęda, złośliwiec – po prostu człowiek nieznośny. Nazywa się Alcest, a jego postawa wynika z niechęci do ludzi. W końcu zresztą wybierze samotność – odizoluje się od świata i ludzi, których nie lubi… z wzajemnością.
Zapamiętaj!
- Bohater komedii Świętoszek, czyli Tartuffe, stał się symbolem ówczesnych stosunków społecznych – świętoszkowatej obłudy. Utwór był atakiem na Kościół i religię traktowaną jako narzędzie władzy. Arcybiskup Paryża nie tylko zabronił wystawiania sztuki, ale nawet jej czytania. Molier musiał wprowadzić do utworu zmiany, które nie wyszły utworowi na dobre – naruszyły proporcje, spowodowały błędy kompozycyjne, zachwiały zasadę prawdopodobieństwa. Pomimo interwencji cenzury dzieło to jest jednym z arcydzieł obyczajowej komedii charakterów. Autor zawarł w komedii treść i akcję z gruntu tragiczną, jednak złagodził jej tragizm w taki sam sposób, jak złagodził budzące w nas odrazę postawy niektórych bohaterów – poprzez ironię, a nawet zabarwienie farsowe zneutralizował elementy ponurego dramatu.
- Ze starożytności, a konkretnie z komedii Plauta (o czym świadczy imię głównego bohatera – greckie określenie sknery, chciwca, skąpca) zaczerpnął Molier temat następnej swojej komedii Skąpca. Opowiadając losy Skąpca – Harpagona, przedstawił Molier studium ludzkich namiętności. W komedii poznajemy dwa oblicza Harpagona, jedno odrażające – niehonorowy, bezwzględny lichwiarz i oszust, twardy, egoistyczny, samolubny ojciec, i drugie – komiczne: oblicze maniaka, zdziecinniałego starca.
- Utwór ten ośmiesza również stosunki społeczne panujące w ówczesnej Francji, a także mentalność i zwyczaje ówczesnych ludzi (zawieranie małżeństw dla pieniędzy, groźba zamknięcia nieposłusznej córki w klasztorze).
Zobacz:
Świętoszek Moliera – określ wymowę utworu oraz rodzaje komizmu
Świętoszek Moliera – określ wymowę utworu oraz rodzaje komizmu