Dlaczego dramaty Moliera nazywane są komediami charakterów?
Komedia jest znanym ci gatunkiem literackim. Przedstawia zabawne sytuacje, śmieszne intrygi, postacie. Zazwyczaj kończy się pomyślnie dla bohaterów w przeciwieństwie do tragedii, gdzie akcja zakończona jest katastrofalnie.
Mistrzem komedii był Francuz – Molier. W gimnazjum możecie zetknąć się z dwoma komediami tego autora – ze Świętoszkiem lub Skąpcem. Obydwie można nazwać komediami charakterów. Przedstawiają bowiem sylwetki psychologiczne bohaterów, ich moralne portrety – zaprezentowane bardzo jednoznacznie, dosłownie, wręcz przejaskrawione.
W Świętoszku mamy do czynienia ze zderzeniem dwóch różnych charakterów: oszusta i hipokryty Tartuffe’a i naiwnego Orgona. Poznali się w kościele – gdy Tartuffe gorliwie czy też nadgorliwie się modlił, leżąc krzyżem, wznosząc oczy ku niebu. Orgon dał się zwieść tej pozie i przygarnął przybłędę pod swój dach, stawiając go za wzór moralny, przykład do naśladowania. Tartuffe doskonale wszedł w rolę człowieka głęboko religijnego – ciągle się modlił, wygłaszał mądre przypowieści, powoływał się na naukę Kościoła, nawoływał do życia w czystości i ubóstwie. Tylko nijak jego postawa miała się do rzeczywistości. Swą obłudną pozą zwiódł Orgona do tego stopnia, że został prawnym właścicielem jego posiadłości, ingerował w życie wszystkich domowników. Za plecami swego dobroczyńcy podrywał jego żonę Elmirę.
Niezły charakterek stworzył Molier. Tartuffe to obłudnik, tupeciarz, hipokryta, cynik, oszust, fałszywie pobożny, dwulicowy, przebiegły, bezwzględny i podły. Orgon – też niezgorszy charakter – dewot, naiwny, ograniczony, głupi, ślepy, głuchy na wszelkie rozsądne argumenty rodziny, bezwzględny wobec syna, despotyczny wobec córki, a jednocześnie podatny na wpływy innych, silnych osobowości.
Wyraziste charaktery posiadają też i inne postaci tej komedii. Zbudowane są one według czarno-białego schematu – albo ktoś jest „czarnym”, złym charakterem, albo postacią pozytywną. W Świętoszku występują: żona Orgona – Elmira (dojrzała, lojalna, rozsądna, wrażliwa), córka Marianna (typowa panienka tych czasów – posłuszna woli ojca, biernie przyjmująca wszystko, co niesie życie), syn Damis (rodzinny buntownik, wyrzucony z domu, ale pełen szacunku i miłości do ojca), matka Orgona – pani Pernelle (dewotka i plotkara, pouczająca cały świat). Charakterystyczną rolę ma też Doryna – typowa służąca (wścibska, żywiołowa, złośliwa, wygadana, czasem bezczelna).
Wyrazisty charakter stworzył też Molier w komedii Skąpiec. Jej tytułowy bohater to Harpagon. Udać się do takiego gospodarza w gościnę – nie zazdroszczę (nakazał dolewać napoje i dostawiać jadła tylko wtedy, gdy goście o to poproszą). Harpagon dla zysku jest gotów zrobić wszystko. To maniakalny zbieracz pieniędzy, których nie chciał wydawać. Gromadzi je w szkatułce, którą ukrywa przed światem. Boi się o każdy grosz, nie zaspokaja potrzeb swych dzieci, nie płaci służbie. Oszczędza na wszystkim – nawet własnym koniom wykrada owies. Ta komedia charakteru chwilami jest mało zabawna – Harpagon jest tak podły i odrażający, że z jego skąpstwa przestajemy się śmiać. Jest ogarnięty patologiczną żądzą posiadania, traci honor i ludzką godność. Wszystkie występujące w tej komedii postaci nienawidzą Harpagona. Nawet jego własne dzieci.
Gdybyś chciał podwyższyć poziom wypowiedzi:
- Możesz wspomnieć, że komedia powstała w starożytnej Grecji. Jej początek stanowiły tzw. Dionizje Małe – obrzędy ku czci boga Dionizosa odprawiane na wsiach jesienną porą.
- Napomknij o innych rodzajach komedii. Wykształciły się one w XVII wieku (do tego przyczynił się też Molier). Obok komedii charakterów wyróżnić można komedię sytuacji, intrygi. Ze względu zaś na temat komedie dzielą się na obyczajowe i polityczne.
- Komedie Moliera przeznaczone były dla wszystkich warstw społecznych, ale nie zawsze były życzliwie przyjmowane przez publiczność. Świętoszek wywołał falę protestów środowiska kościelnego. Molier musiał wielokrotnie przerabiać tekst, aby sztukę tę wystawić na scenie. Po pięciu latach (aż!) udało się.
- Bohater Skąpca okazał się modelem tak reprezentatywnym, uniwersalnym, że jego imię weszło do codziennego słownika. Dziś harpagonem możecie nazwać sknerowatego kolegę – chciwca i skąpca.
Zobacz:
Przedstaw najbardziej charakterystyczne postace z utworów Moliera