Topos pielgrzyma w polskiej literaturze romantycznej.
- Pielgrzym był typem bohatera szczególnie lubianego przez literaturę romantyczną.
Pojawiał się on w trzech kontekstach:- pielgrzymki w czasie
- w przestrzeni
- w głąb siebie.
- Na świecie po motyw romantycznego pielgrzyma pierwszy sięgnął George Byron (Wędrówki Childe Harolda).
- Do literatury polskiej wprowadził go Adam Mickiewicz cyklem Sonetów krymskich – ich bohater nie tylko podróżuje po Krymie, ale również zagłębia się we własną psychikę, oddaje się refleksjom, tęsknotom i marzeniom (podróż w przestrzeni i w głąb siebie).
- Wszystkie trzy rodzaje pielgrzymki obecne są w III części Dziadów:
- cechy pielgrzymki w głąb siebie ma Wielka Improwizacja;
- pielgrzymka w przestrzeni to motyw podróży po Rosji – Ustęp i scena IX – obraz pędzących na północ kibitek;
- pielgrzymka w czasie to odwołanie się do historii Rosji – Petersburg, Pomnik Piotra Wielkiego.
- „Ewangelią pielgrzymowania” są Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, motywy pielgrzymki można znaleźć nawet w Panu Tadeuszu (losy Księdza Robaka, wątek podróży do „kraju lat dziecinnych”).
- Pielgrzymka i pielgrzym pojawią się też w twórczości Juliusza Słowackiego. Kordian jest opisem podróży bohatera po Europie i wędrówki do własnego wnętrza (monolog na Mont Blanc), liryki opisują los wygnańca z kraju (Grób Agamemnona, Hymn, Testament mój).
- Nie zapomnij o Pielgrzymie Cypriana Kamila Norwida, gdzie tytułową postać można interpretować i jako emigranta, i jako każdego chrześcijanina, dla którego życie ziemskie jest tylko etapem wędrówki ku wieczności.
- Maurycy Beniowski – tytułowa postać poematu dygresyjnego Beniowski Juliusza Słowackiego to jeszcze inny bohater-pielgrzym. Polak, patriota, owszem, w dodatku pozostawia narzeczoną, by ruszyć do boju, ale… to całkiem zwykły szlachcic, którego czeka pasmo zupełnie niezwykłych przygód. Słowacki zdjął z niego piętno tragizmu, mrocznej przeszłości i mesjanizmu czy mistycyzmu. To jakby Tadeusz z Soplicowa, który wyrusza w świat, żeby bić się za ojczyznę, a potem bohater niezwykłych wydarzeń. Dzieje się tak, być może, dlatego, że obok tytułowego bohatera występuje tu inny, jeszcze ważniejszy. Jest nim sam Słowacki, który co rusz wypowiada się w sławnych dygresjach.
Uwaga!
Przywołaj koniecznie postać mitycznego Odysa – skojarzenia z mitologią uatrakcyjnią Twoją wypowiedź, podkreślą głębię Twoich przemyśleń i znajomość tradycji kulturowej.
Zobacz:
Jakie romantyczne utwory podejmują temat piękna ziemi ojczystej i tęsknoty emigrantów?
Topos pielgrzyma w literaturze – od romantyzmu do współczesności
W której epoce literackiej szczególnie często pojawia się motyw pielgrzyma?