1. Wyjaśnij, co znaczy i z jaką wiąże się epoką:
• racjonalizm,
• krytycyzm,
• sentymentalizm,
• humanizm,
• mistycyzm,
• teocentryzm,
• sarmatyzm.
Racjonalizm – postawa człowieka uznającego rozum i przesłanki naukowe za jedynie słuszne dla poznania i oceny świata.
Krytycyzm – postawa myślicieli oświecenia – krytyczna wobec autorytetów i instytucji nawet takich jak Kościół czy władza królewska.
Sentymentalizm – postawa czułego serca, wrażliwości, postulat bliskości człowieka z naturą. Głosił go Jean Jacques Rousseau.
Humanizm – postawa epoki renesansu – ideologia, według której to człowiek jest centrum zainteresowania sztuki i nauki.
Mistycyzm – postawa charakterystyczna dla epok uduchowionych, pokładających wiarę w religii – jak średniowiecze czy barok. Oznacza kontakt z Bogiem, z pozamaterialną sferą życia, wiarę w duchowość wszelkich zjawisk, ich niewidzialną, ale istniejącą i ważną duchową postać.
Teocentryzm – idea średniowiecza – Bóg w centrum zainteresowań człowieka, głównym tematem sztuki i dociekań filozofii, a myśl religijna motywem przewodnim życia.
Sarmatyzm – typowo polska, charakterystyczna dla wieku XVII i XVIII postawa, a nawet formacja kulturowa polskiej szlachty. Główne jej cechy to duma narodowa, tradycjonalizm, religijność, nieufność wobec zagranicznych wzorców. Bardzo skrytykowana w dobie oświecenia.
2. Kim byli:
- Roland,
- Don Kichot?
Roland – rycerz średniowieczny, bohater eposu rycerskiego z cyklu karolińskiego, wzór parenetyczny – czyli ideał rycerza. Jego cechy to honor, waleczność, wierność, królowi, Bogu, ojczyźnie. Roland należał do rycerzy Króla Karola, walczył z Saracenami, zginął, bo honor nie pozwala mu wezwać pomocy.
Don Kichot – tytułowy bohater powieści Cervantesa, pisarza z XVII w. To także wzór rycerza – ale obłąkanego. Don Kichot dostał pomieszania rozumu od nadmiaru lektury romansów rycerskich – wydaje mu się, że jest rycerzem, i wyrusza walczyć ze złem świata, czyli z symbolizującymi je wiatrakami. Wędrówka Don Kichota jest jednak nie tylko krytyką romansów czy parodią rycerstwa, lecz satyrą istniejącego świata.
3. Kto to napisał:
• Świętoszek,
• Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki,
• Podróże Guliwera,
• Kandyd,
• Nowa Heloiza,
• Laura i Filon,
• Powrót posła,
• O skutecznym rad sposobie
Odp.
• Świętoszek – Molier
• Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – Ignacy Krasicki
• Podróże Guliwera – Jonathan Swift
• Kandyd – Wolter
• Nowa Heloiza – Jean Jacques Rousseau
• Laura i Filon – Franciszek Karpiński
• Powrót posła – Julian Ursyn Niemcewicz
• O skutecznym rad sposobie – Stanisław Konarski
4. Jakie epoki tak scharakteryzujesz:
- Epoka reform, prób naprawy kraju, wiary w naukę i siłę ludzkiego rozumu.
- Epoka wojen, dysharmonii, przepychu w sztuce.
- Epoka wskrzeszenia ideałów starożytnych.
- Epoka światła.
- Epoka reform, prób naprawy kraju, wiary w naukę i siłę ludzkiego rozumu. – oświecenie.
- Epoka wojen, dysharmonii, przepychu w sztuce. – barok.
- Epoka wskrzeszenia ideałów starożytnych. – renesans.
- Epoka światła. – oświecenie.
5. Kto to powiedział:
- Świat poprawiać zuchwałe rzemiosło.
- Prawdziwa cnota krytyk się nie boi.
- Nie zgadzam się z tobą, ale zawsze będę bronił twego prawa do własnych poglądów.
Odp.
- Świat poprawiać zuchwałe rzemiosło. – Ignacy Krasicki.
- Prawdziwa cnota krytyk się nie boi. – Ignacy Krasicki
- .
- Nie zgadzam się z tobą, ale zawsze będę bronił twego prawa do własnych poglądów. – Wolter.
6. Nipu i Eldorado to przykłady utopii. Wyjaśnij, jak to rozumiesz i skąd znasz te nazwy.
Nipu i Eldorado to nieistniejące krainy – idealne, będące według ich autorów wzorem państw, dlatego utopijne, nierealne. Nipu pochodzi z Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków Ignacego Krasickiego, Eldorado – z Kandyda Woltera. Są to państwa, do których trafiają bohaterowie, by zaznać życia w szczęśliwej, sprawiedliwej krainie.
7. Czy postawę romantyczną skojarzysz jako bliższą sentymentalizmowi czy empiryzmowi?
Romantyzm bliższy jest sentymentalizmowi, który docenia człowieka jako wrażliwą jednostkę, za istotę wartości przyjmuje serce, uczucie i postuluje życie w bliskości z naturą.
Empiryzm to postawa poznawcza oparta na doświadczeniu i badaniu, taką zaś romantycy odrzucali.
8. Dlaczego romantycy będą walczyć o wolność ojczyzny? Podaj, jakie wydarzenie historyczne określiłoby tę sytuację.
Postawy romantyków zdominuje walka o odzyskanie wolności, bo w XVIII w. Polska utraciła suwerenność i zniknęła z mapy Europy. Pod zaborami będzie znajdować się ponad sto lat. Wydarzenia historyczne, które o tym decydują, to rozbiory Polski; I w 1772 r, II w 1793 r., III w 1795 r. Ostatni oznaczał koniec panowania króla Stanisława Augusta i koniec państwowości do roku 1918.
9. Jakim gatunkiem jest Monachomachia?
Monachomachia to przykład poematu heroikomicznego. To gatunek oparty na komizmie wynikającym z zestawienia cech utworu wysokiego, eposu, z niskim, satyrycznym. Opisuje wojnę mnichów. Pełnym patosu tonem została przedstawiona np. scena… rzucania kuflami i butami.
10. Kiedy przypadły i czym się charakteryzowały czasy stanisławowskie?
Czasy stanisławowskie (1764-1795) to najdojrzalsza faza polskiego oświecenia – są to czasy panowania Stanisława Augusta, ostatniego króla Polski. Zakończyły się klęską, bo zaborami, ale były to też czasy rozkwitu kultury i sztuki, reform politycznych i prób ocalenia ojczyzny. Władca dał się poznać jako mecenas artystów – odbywały się wtedy słynne obiady czwartkowe, zaczął działać pierwszy teatr narodowy, rozwinęła się prasa i czytelnictwo. Wówczas obradował Sejm Wielki.
Zobacz: