Roland
Roland – bohaterski rycerz, wielki patriota. Najprawdopodobniej był postacią historyczną (hrabią Marchii Bretońskiej) – zachowały się monety sprzed 781 roku z wybitym na nich imieniem Roland, a także dokument z 772 roku, w którym wśród wybitnych osobistości wymieniony został Rothlandus.
Znaczenie postaci
Roland to niejedyny rycerz, z którym można się spotkać w literaturze – choć z pewnością jeden z najsłynniejszych. Jest właściwie pierwowzorem rycerza. Bohater jest ważny również z tego względu, że rycerz to jeden z wzorców parenetycznych średniowiecza. Roland spełnia wszystkie wymagania idealnego rycerza: jest odważny, honorowy, głęboko wierzący, lojalny wobec władcy i bardzo mu oddany, dba o swoje dobre imię i postępuje zgodnie z zasadami kodeksu rycerskiego.
Inni słynni rycerze to np. król Artur i rycerze Okrągłego Stołu: Lancelot, Galahad, Gareth.
Charakterystyka
- Ojczysty kraj: Francja.
- Rodzina: siostrzeniec Karola Wielkiego, pasierb Ganelona – ten jednak go nienawidzi i pragnie jego zguby.
- Stan cywilny: kawaler; ma narzeczoną Odę (Aude).
- Zajęcia: hrabia, rycerz.
- Ulubiony gadżet: miecz Durendal, przywieszony do pasa róg zwany Olifantem.
- Mocne strony: mężny, waleczny, wierny królowi, gorący patriota, bardzo religijny, honorowy.
- Słabe strony: pyszny, wyniosły, zuchwały, dumny (jego przyjaciel Oliwier mówi mu: „serce masz harde i pyszne”).
- Usposobienie: człowiek skomplikowany wewnętrznie. Z godnością przyjmuje niebezpieczne stanowisko w straży tylnej, ale nie docenia niebezpieczeństwa. Zaatakowany, nie wzywa pomocy, mimo nalegań Oliwiera. Według dzisiejszych pojęć to wygórowane rozumienie honoru… W czasie bitwy zrozumie swój błąd i w końcu pochwyci róg, aby wezwać pomoc. Przyznaje się tym samym do pomyłki. Wtedy właśnie Roland dojrzewa wewnętrznie. Ale na ratunek jest stanowczo za późno. Roland zostaje sam, z rozpłatanym brzuchem, pośród zwłok towarzyszy.
Znaki etosu rycerskiego w działaniach Rolanda
- Świadectwo męstwa – umiera z twarzą zwróconą w stronę wroga.
- Przed śmiercią żegna się z bojowym rynsztunkiem (szczególnie czule z mieczem Durendalem).
- Przed śmiercią myśli o ojczyźnie.
- Jest gotów na śmierć, nie boi się odejść z tego świata.
Znaki wiary
- wyznanie grzechów,
- modlitwa,
- prośba o przebaczenie grzechów,
- pojednanie z Bogiem.
Znaki heroizmu
- Samotna śmierć – ginie jako ostatni z rycerzy straży tylnej.
- Jego śmierci towarzyszą cudowne wydarzenia – np. z nieba zstępuje Archanioł Gabriel.
- Umiera wywyższony – kona na wzgórzu, na które miał siłę wdrapać się przed śmiercią.
- Umiera pod sosną – to związek z Golgotą (wzgórze) i krzyżem Chrystusa (jego odpowiednikiem jest sosna).
- Jego dusza zostaje wzięta do nieba.
Biografia
- Roland uczestniczy w wojnie prowadzonej przez Karola Wielkiego przeciwko Saracenom. Wojna trwa już siódmy rok. Cesarzowi pozostało już tylko pokonać Marsyla, władcę Saragossy, aby odnieść całkowite zwycięstwo. Doradca Marsyla przekonuje go, by wysłał do cesarza poselstwo z bogatymi darami i obietnicą poddania się. Roland nie ufa posłom – opowiada się za tym, by walczyć z niewiernymi do ostatniej kropli krwi.
- Jego ojczym Ganelon chciałby jednak zaprzestania walki i jest gotów uwierzyć w szczerość posłów. Nienawidzi pasierba i pragnie jego zguby – w porozumieniu z królem Marsylem przygotowuje zasadzkę, w której Roland ma zginąć.
- Gdy zwycięskie wojska Karola wracają do Francji, Roland i dwunastu parów jadą w straży tylnej. Król Marsyl z kilkusettysięczną armią otacza ich w wąwozie w Pirenejach.
- Roland, jako śmiały i odważny rycerz (ale także pełen pychy!), nie chce zadąć w róg i wezwać pomocy Karola Wielkiego. Robi to dopiero wtedy, gdy prawie całkowicie pokonany (zostało mu około 60 ludzi) już prawie umiera na skutek odniesionych w boju ran.
- Bohater ostatkiem sił wchodzi na wzgórze i pada pod sosną. Prosi Boga o odpuszczenie win. Aniołowie zabierają jego duszę do raju.
- Cesarz rozbija armię Marsyla, a ciało ukochanego siostrzeńca zabiera do Francji. Narzeczona Rolanda, Oda, na wieść o śmierci ukochanego umiera z rozpaczy.
Ważne momenty w życiu bohatera
- Roland zostaje mianowany dowódcą straży tylnej – to bardzo niebezpieczne stanowisko. W przydzieleniu tej funkcji Rolandowi ma swój olbrzymi udział Ganelon, jego ojczym, który nienawidzi pasierba i chętnie jak najszybciej pozbyłby się go.
- Ze swym dwudziestotysięcznym oddziałem staje naprzeciwko ogromnej armii wroga, króla Marsyla. Jednak duma i wygórowane poczucie honoru rycerskiego nie pozwalają mu wezwać na pomoc wojsk Karola Wielkiego. Wystarczyło tylko zadąć w róg, jednak mimo trzykrotnych namów Oliwiera, swojego najlepszego przyjaciela, Roland nie robi tego.
- Pustoszy armię wroga, ale czuje, że siły jego wojska słabną. Decyduje się w końcu zadąć w róg, dając w ten sposób sygnał wojskom Karola, że potrzebna jest mu pomoc. Przełamuje w końcu swoją dumę i hardość.
- Ale jest już za późno. Niemal wszyscy rycerze Rolanda zginęli, a on sam ledwie trzyma się na nogach z powodu licznych ran i upływu krwi. Wspina się na wzgórze i tam oddaje duszę Bogu. Jego śmierci towarzyszą cudowne zjawiska, takie jak zstąpienie aniołów, które poniosły jego duszę do nieba.
- Karol Wielki płacze nad trupem siostrzeńca.
Bohater o sobie samym
- Roland, jak każdy młodzieniec ma o sobie bardzo dobre zdanie, bardzo chce się wykazać swoimi umiejętnościami i troszkę przecenia swoje możliwości.
- Kiedy na polu walki Roland czuje, że jest bliski śmierci, porządkuje swój świat: odnajduje przyjaciół – Turpina i Rolanda – i żegna się z nimi. Ma czas na modlitwę.
Bohater a inne postacie utworu
- Ganelon – ojczym Rolanda. Nienawidzi go, ale i Roland nie jest mu specjalnie życzliwy. Bohater proponuje, by to Ganelon udał się z poselstwem do wrogów (to wyjątkowo niebezpieczne zadanie). Propozycja Rolanda była więc złośliwa. Ganelon był równie złośliwy i podstępny – to za jego sprawą pasierb został przywódcą straży tylnej. To on również dogadał się z Marsylem, by ten zaatakował niewielki oddział Rolanda. Tym samym naraził pasierba na pewną śmierć. Przyczyną nienawiści między Ganelonem a Rolandem były najprawdopodobniej sprawy majątkowe.
- Karol Wielki – wuj Rolanda, bardzo kochał i cenił siostrzeńca. Płakał nad jego zwłokami.
- Oda (Aude) – narzeczona, kochająca, cnotliwa i wierna. Tak bardzo kochała Rolanda, że na wieść o jego śmierci sama umiera.
- Oliwier – przyjaciel Rolanda, brat jego narzeczonej. Waleczny i szlachetny rycerz, mniej zapalczywy od Rolanda, niejednokrotnie powściągał jego porywczość. Był rozsądny – to on namawiał bohatera aż trzy razy, by ten zadął w róg i wezwał pomocy. Na próżno! Kiedy Roland widzi w końcu rozmiary zagrożenia i zamierza zadąć w róg, Oliwier wypomina mu: „kiedym ci mówił, abyś to uczynił, nie chciałeś, druhu”. Jest to bardzo waleczny rycerz, w niczym prawie nie ustępujący bohaterowi Pieśni… Zabija wielu Saracenów i walczy dzielnie, mimo że został czterokrotnie zraniony włóczniami w plecy. Te rany okazują się śmiertelne i Oliwier umiera, przedtem poleciwszy duszę Bogu.
Podobne postacie literackie
- Longinus Podbipięta, bohater Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza – umiera jak bohater i jak święty – męczennik; możemy go porównać do przebitego strzałami św. Sebastiana oraz innych bohaterów Trylogii, np. Michał Wołodyjowski, Jan Skrzetuski.
- Ksiądz Robak z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza – podobnie jak Roland, wielki patriota.
- Inni bohaterowie epiki rycerskiej, np.
- Cyd – hiszpański pogromca Maurów
- król Artur i rycerze Okrągłego Stołu.
- Don Kichot z powieści Miquela Cervantesa – błędny rycerz zwany Rycerzem Smętnego Oblicza, sama powieść jest parodią romansu rycerskiego.
- Zawisza Czarny (postać historyczna opiewana w literaturze) – polski wzór rycerza. Słynął z odpowiedzialności, przestrzegania zasad honoru rycerskiego, cnót. Jest symbolem lojalności, wierności i niezawodności. Do dziś funkcjonuje zwrot „polegać jak na Zawiszy” – oznacza on, że możemy na kimś polegać, bo on zawsze dotrzymuje słowa.
Do jakich tematów może nam się przydać Roland?
Z pewnością zawsze, gdy jest mowa o miłości do ojczyzny, patriotyzmie, honorze, poświęceniu, bohaterstwie, średniowiecznych wzorcach osobowych, np.:
- Motyw rycerza i rycerskiej walki w wybranych tekstach różnych epok.
- Jakie wartości utrwalone w literaturze należy przekazać następnym pokoleniom jako najważniejsze dziedzictwo?
- Co sądzisz o bohaterstwie? Rozważania na podstawie wybranych przykładów literackich.
Ideały rycerskie wydają się dziś może trochę egzotyczne, szczególnie te, które nakazują poświęcać życie dla ojczyzny. Ale nie tak dawno temu, w czasie II wojny światowej były bardzo aktualne.
O utworze źródłowym
Pieśń o Rolandzie to francuski utwór anonimowy, zachowany w rękopisie oksfordzkim z 1170 r. (jest to kopia znaleziona w Oksfordzie w 1835 r.). To arcydzieło francuskiego średniowiecza, należące do gatunku chansons de geste (pieśni o czynach), najprawdopodobniej układanych spontanicznie przez rycerzy frankofońskich uczestniczących w walkach z Arabami lub przez wędrownych kleryków. Celem takich pieśni było podnoszenie na duchu rycerzy walczących z niewiernymi.
Dzieło powstało najprawdopodobniej w ostatnich latach XI w. Pieśń… składała się z 291 części zwanych laisses (nie można utożsamiać ich ze strofami ze względu na ich nieregularność). Najbardziej znanym polskim przekładem jest przekład Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
Chansons de geste
Czyli pieśni o czynach. Opisują przygody rycerzy (postaci historycznych lub legendarnych), ich chwalebne czyny pokazujące, że nie kierowali się dobrem własnym, ale służyli Bogu (szerzyli wiarę), władcy i damie serca. Te pieśni propagowały nowy model bohaterów – dzielnych i wiernych. Były recytowane przez wędrownych śpiewaków li truwerów przy akompaniamencie lutni.
Dzieło
Pieśń o Rolandzie
Autor
Anonimowy
Czas i miejsce akcji
Za panowania Karola Wielkiego, w siódmym roku walki z niewiernymi (Saracenami).
Co to za typ bohatera?
- wzór rycerza;
- odważny, waleczny, postach wrogów;
- honorowy, oddany władcy;
- bardzo religijny;
- dumny, pyszny, porywczy.
Pojęcie związane z tym bohaterem
Chansons de geste (pieśni o czynach) – gatunek epiki rycerskiej rozwijający się we Francji w XI-XII w. Jest to średniowieczna odmiana antycznego eposu. Tego typu dzieła sławiły męstwo rycerzy, wierność władcy, oddanie ojczyźnie, pobożność, obronę honoru i wierność zasadom. Ze względu na średniowieczny uniwersalizm ten gatunek rozpowszechnił się w całej Europie. Wymieńmy kilka przykładów: bretoński cykl O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu, germańską Pieśń o Nibelungach, hiszpański Poemat o Cydzie.
Roland symbolizuje:
- ideał średniowiecznego rycerza,
- dumę i honor ponad wszystko – nawet życie własne i towarzyszy.
Jaki jest idealny rycerz?
- wierny kodeksowi rycerskiemu, Bogu, królowi, ojczyźnie,
- honorowy,
- odważny,
- biegły w rzemiośle wojennym,
- szlachetny,
- pobożny,
- lojalny,
- waleczny,
- prawdomówny,
- prawy,
- oddany damie swego serca.
Zobacz:
Napisz charakterystykę Rolanda. Oceń czyn bohatera – dlaczego Roland nie chciał wezwać pomocy?