1. Podaj odniesienia literackie, filozoficzne lub kulturowe (malarstwo, muzyka, film), z którymi kojarzysz utwory:
a)
Czas własną głowę w ręce brać
mówiąc jej” Biedny Jorik, gdzież twoja nie wiedza,
gdzież twoja ślepa ufność, gdzież twoja nie winność
twoje jakośtobędzie, równowaga ducha
pomiędzy nie sprawdzoną a sprawdzoną prawdą?
(…)
Gdzież moja władza nad słowami?
Słowa opadły na dno łzy,
słowa słowa nie zdatne do wskrzeszania ludzi,
opis martwy jak zdjęcie przy błysku magnezji
Nawet na półoddechu nie umiem ich zbudzić
ja, Syzyf przypisany do piekła poezji.
(Wisława Szymborska, Rehabilitacja)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
Zbyt wielu szło pod wodę. Tych z pierwszych okrętów
co skrzydłem zagarniały każdy wiatr, i z łódek
walących rytmy wiosłem, posklejanych w domu,
jak wiejski cieśla zdarzył – aby tylko tonąc
umiały i z bulgotem zejść z pobojowisko (…)
(Ernest Bryll, Lekcja polskiego)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
2. Podany wiersz wyraźnie koresponduje z innym znanym utworem poetyckim. Z jakim?
a)
Rzeka przepływa
między oczami ryb
jak tęcza
albo nie zagojone cięcie po nożu
(Edward Stachura, Włosy)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
W dzień końca świata
Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji
Rybak naprawia błyszczące sieci
Skaczą w morzu wesołe delfiny
Młode wróble czepiają się rynny
I wąż ma złotą skórę jak powinien mieć.
(Czesław Miłosz Piosenka o końcu świata)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
Ten, który skrzywdził człowiek prostego wynajdzie rymopisów
ci wszystko wymażą… (…)
(Ernest Bryll, Ten, który)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
d)
Młodości skrzydła podałaś ty światu!
Świecie, z młodością nad poziom wylatuj!
Noc. Śpiewa słowik. I nagle szum skrzydeł,
Skrzydeł młodości. Boże wielki, ratuj…
(Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Młodości!)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
3. Tytuł utworu sugeruje…
a) „Kuszenie świętego Antoniego” Boscha (Janusz Pasierb)
b) Ballada z makaty (Miron Białobrzewski)
c) Do Michała Bułhakowa – list Małgorzaty (Stanisław Bereś)
d) Introdukcja (Stanisław Grochowiak)
e) Scherzo (Julian Tuwim)
Odp.
a) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
b) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
c) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
d) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
e) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. Określ rodzaj liryki w utworze: (sytuacja liryczna i podmiot)
a)
My – rocznik powojenny otwarty na oścież –
w pełnokomfortowym stanie swojego ciała
czytamy Sartre’a i książki telefoniczne (…)
(Ewa Lipska, My)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
Pokochałem ciebie w noc błękitną,
w noc grającą, w noc bezkresną.
Jak od lamp, od serc było widno,
gdyś westchnęła, kiedym westchnął.
(Konstanty Ildefons Gałczyński, ***)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
Kochali się w leszczynie pod słońcem rosy,
suchych liści i ziemi
nabrali we włosy.
(Wisława Szymborska, Upamiętnienie)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
d)
Postanowiłem wrócić na dwór cesarza
jeszcze raz spróbuję czy można tam żyć
mógłbym pozostać tutaj, w odległej prowincji (…)
(Zbigniew Herbert, Powrót prokonsula)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
5. Ustal dominantę stylistyczną w utworach:
a)
poetą jest ten który pisze wiersze i ten który wierszy nie pisze
poetą jest ten który zrzuca więzy
i ten który więzy sobie nakłada
poetą jest ten który wierzy
i ten który uwierzyć nie może
poetą jest ten który kłamał
i ten którego okłamano
i ten który upadał
i ten który się podnosi
poetą jest który odchodzi
i ten który odejść nie może
(Tadeusz Różewicz, Kto jest poetą)
b)
Jak gdy kto ciśnie w oczy człowiekowi
Garścią fiołków i nic mu nie powie…
Jak gdy akacja z wolna zakołysze,
by woń, podobna jutrzennemu ranu,
(Cyprian Kamil Norwid, Jak)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
6. Jaka to stopa metryczna (lub np. rodzaj wersu)?
a)
Czemu, cieniu, odjeżdżasz ręce załamawszy na pancerz?
Przy pochodniach, co skrami grają około twych kolan?
(Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny rapsod)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
Zielono mam w głowie i fiołki w niej kwitną
Na klombach mych myśli sadzone za młodu,
Pod słońcem, co dało mi duszę błękitną
I które mi świeci bez trosk i zachodu.
(Kazimierz Wierzyński, Zielono mam w głowie)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
7. Zbadaj przywołaną metaforę. Na jakich skojarzeniach została oparta?
a)
Drzewa –
kołyski przestrzeni –
przychyliły nieba łące
(Julian Przyboś, Świt kwietniowy)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
8. Nazwij rymy:
a)
ubierze
u czoła
pacierze
kościoła
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
h)
koń
toń
czas
głaz
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
rozumie
rozpacza
otacza
w tłumie
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
9. Nazwij zastosowany w utworze zabieg poetycki i określ w jakiej warstwie językowej go znajdujesz.
a)
Kiedy zmory są zajęte przyspieszonym zmorowaniem
Między mgłą a niebem, między mgłą a wodą
Zielna zjawa swe dłonie zbeścieleśnia
z łkaniem. Nad paprocią – nad pokrzywą – nad lebiodą.
(Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
Odwiedzaj swoje wspomnienia.
Uszyj dla nich płócienne pokrowce. Odsłoń okna i otwórz powietrze.
(Adam Zagajewski, Wspomnienie)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
Zakukała: kuku! kuku!
Na to dzięcioł: stuku! puku!
Czajka woła: czyjaś ty czyjaś?
Byłaś gdzieś? Piłaś co? Piłaś, to wyłaź?
(Julian Tuwim, Ptasie radio)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
d)
Uwaga! Uwaga! Przeszedł
Koma trzy!
Ktoś biegnie po schodach.
trzasnęły gdzieś drzwi.
(Antoni Słonimski, Alarm)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
10. Czyj to wiersz? Podaj autora i tytuł.
a)
Kto ty jesteś człowieku
Zbrodniarz czy bohater?
Ty, którego do czynu wychowała noc.
Oto starca i dziecka
w ręku dzierżysz los
I twarz twoja zakryta
Jak golem nad światem (…)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
b)
Nie rozdziobią nas kruki
ni wrony, ani nic!
Nie rozszarpią na sztuki
Poezji wściekłe kły!
Ruszaj się, Bruno, idziemy na piwo;
Niechybnie brakuje tam nas!
Od stania w miejscu niejeden już zginął,
Niejeden zginął już kwiat!
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
O cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa,
W brązie zachodu kute wieczornym promieniem
Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa,
Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
c)
w twoich doskonałych palcach
jestem tylko drżeniem
śpiewem liści
pod dotykiem twoich ciepłych ust
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
e)
Dziękuję ci że nie jest wszystko tylko białe albo czarne
za to że krowy są łaciate
blado żółta psia trawka
kijanki od spodu oliwkowozielone
dzięcioły pstre z czerwoną plamą pod ogonem
pstrągi szaroniebieskie (…)
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………….
Odpowiedzi
1.
a)
- Hamlet Wiliama Szekspira – słynny monolog tytułowego bohatera. Jorik – błazen królewski, to właśnie do jego czaszki wygłasza Hamlet swoją mowę na cmentarzu
- Szekspir – Stanisław Grochowiak
- Turystka – Ernest Bryll
- Tren Fortynbrasa – Zbigniew Herbert
b)
- Testament mój – Juliusz Słowacki
- Kazania sejmowe – ks. Piotr Skarga
- Hymn – Juliusza Słowackiego
- Do króla – Ignacy Krasicki
2.
a) Ballada o rzece K. K. Baczyński
b) U wrót doliny Z. Herbert
c) Który skrzywdziłeś Cz. Miłosz
d) Oda do młodości A. Mickiewicz
3.
a) nawiązanie do obrazu Boscha i do biblijnego motywu św. Antoniego
b) nawiązanie – wykorzystanie lub przetransponowanie gatunku ballady
c) formę epistolarną utworu, nawiązanie do powieści M. Bułhakowa Mistrz i Małgorzata, apostroficzną formę wypowiedzi
d) utwór w formie „wstępu” do czegoś – sugestia, iż jest wyodrębnioną częścią wstępną, zapowiedzią, przedmową informującą o ciągu dalszym
e) nawiązanie do muzyki, konkretnie do scherza – utworu muzycznego o zmienności nastroju, liryczno-żartobliwego
4.
a) Liryka podmiotu zbiorowego, monolog 1-osobowy, bezpośredni o tematyce filozoficzno-refleksyjnej. Sytuacja liryczna – sytuacja wyznania
b) Liryka bezpośrednia, pierwszoosobowa, wyznania, ale inwokacyjna. Zastosowana została apostrofa. Tematyka miłosna.
c) Liryka pośrednia, podmiot wypowiada się w 3 osobie. Formą wypowiedzi jest narracja, mamy do czynienia z liryką sytuacyjną, opisem sceny – tematyka miłosna (opis).
d) Liryka aktora – autor konstruuje podmiot liryczny (prokonsul wypowiada się bezpośrednio, w formie monologu), lecz dystansuje się wobec jego poglądów.
5.
a) Dominantą będzie tu anafora (powtórzenie początku wersów) i kontrast – wersy zestawione są na zasadzie antynomii. Znaczną rolę odgrywa tu także paradoks – wciąż zestawiane są przeciwieństwa wykluczające się, lecz obnażające nieoczekiwaną prawdę (warstwa leksykalna).
b) Dominantą stylistyczną jest powtórzenie (anafora) eliptycznych porównań – przytaczane porównania są nie dokończone, znaczną rolę odgrywają tu przemilczenia i niedopowiedzenia (warstwa składniowa)
6.
a) Heksametr (wers 6 stopowy), użyty przez Norwida w wersji heksametru polskiego – sylabotoniczny, sześciostopowy, składający się z daktyli (‚ – – ) i trochejów (‚ –)
b) Wersy utworu zbudowane są z regularnych amfibrachów
7.
Obraz jest metaforycznym przedstawieniem pejzażu drzew, łąki i nieba. Motyw bardzo tradycyjny w poezji tu jednak przekształcony dzięki metaforze wykorzystującej ruch i frazeologizm pochodzący z języka potoczne–go. „Kołyski przestrzeni” – to swoista zamiennia oparta na skojarzeniu ruchu drzew i kołyski dziecięcej (daje nastrój spokoju, wyciszenia, harmonii). Tę zgodność, miłość, czułość krajobrazu potwierdza też zwrot przychylić nieba, który zespala dwa znaczenia: przenośne – uczy–nić dobra, dosłowne: przybliżyć niebo. Trzy elementy dzięki tak przekształconemu opisowi zostały zdynamizowane, lecz w specyficznym, kojącym ruchu.
8.
a) żeński, przeplatany
b) męski, parzysty
c) żeński, okalający
9.
a) neologizmy, warstwa morfologiczna języka
b) powtórzenie zdań rozkazujących (forma imperatywna), warstwa składniowa języka.
c) onomatopeje, warstwa fonetyczna języka
d) warstwa składniowa – zgromadzenie równoważników zdań i zdań krótkich – dynamika uzyskana także przez dobór czasowników (w. leksykalna)
10.
a) Czesław Miłosz – Do Polityka
b) Edward Stachura – Nie rozdziobią nas kruki, wrony
c) Leopold Staff – Wysokie drzewa
d) Halina Poświatowska – *** (W twoich doskonałych palcach)
e) ks. Jan Twardowski – Podziękowanie
Zobacz: