Justyna i Elżbieta – co je łączy, co różni? Przedstaw te dwie sylwetki kobiece w „Granicy” Nałkowskiej.
W Granicy występuje cała galeria kobiet, ale najważniejsze z nich są dwie: Justyna i Elżbieta.
W temacie nie ma ani słowa o porównaniu, ale wiadomo, że porównanie będzie konieczne. Nie radzilibyśmy jednak kusić się na charakterystykę porównawczą – to zbyt proste. Raczej pasowałaby tutaj rozprawka, do której samemu należy postawić pytanie lub tezę, albo (dla ambitnych) esej.
Obydwie kobiety najłatwiej i najpełniej można zdefiniować poprzez ich relacje z mężczyznami (bo w ogóle relacje damsko-męskie są w powieści istotne). Niewątpliwie tym, co łączy obie kobiety, jest miłość do Zenona Ziembiewicza. Dlaczego go pokochały? Poszukiwanie odpowiedzi na takie właśnie pytanie może wiele powiedzieć nam o bohaterkach i może stać się hipotezą rozprawki. Bo zauważ: temat jest sformułowany bardzo lapidarnie i sposób jego rozwinięcia i realizacji zależy od Ciebie.
Zająć w pracy należy się pochodzeniem obu kobiet, ich sytuacją wyjściową (np. dzieciństwem Justyny, rozwodem rodziców Elżbiety), warto pobawić się w psychologa. Co spodobało się im w Zenonie? A może Justyna była tak złakniona miłości, że pokochałaby każdego, kto ofiarowałby jej chociaż namiastkę uczucia? Zastanów się, dlaczego Elżbieta pomagała Justynie? Po co tak naprawdę uciekła do Warszawy? Czy Justyna musiała dokonać aborcji? Jaki wpływ na życie obu miało spotkanie Zenona Ziembiewicza?
Oczywiście, warto, a nawet należy, sformułować swoją ocenę tych postaci.
We wstępie postaw tezę
W Granicy występuje cała galeria kobiet, ale najważniejsze z nich są dwie: Justyna i Elżbieta. Ciekawe jest to, że to postacie diametralnie różne – ale łączy je miłość do tego samego mężczyzny.
W rozwinięciu
Zestaw sytuację wyjściową bohaterek: inne pochodzenie społeczne, inny status finansowy, odmienne wykształcenie, poglądy – w tej dziedzinie są zupełnie różne. Panienka z inteligenckiej rodziny – wykształcona, mądra obok nieślubnej córki kucharki, zręcznej w haftowaniu, lecz prostej i biednej. Łączy je na tym etapie jedno: obie wychowują się bez ojców – matka Elżbiety jest rozwódką.
Cytaty o Justynie
- Zobaczył ją po raz pierwszy w boleborzańskim ogrodzie, gdy miała lat dziewiętnaście. Siedziała na ławce (…). Z pochylonej głowy zesypywały się ku jej twarzy proste, jasne włosy, obcięte równo jak u chłopczyka.
- Była to według niej dziewczyna inteligentna, grzeczna dla gości, nie kokietka, ale dosyć leniwa. U Torucińskich natomiast zostawiła po sobie opinię pracowitej.
- Pani Żancia mówiła, że po Justynie wcale nie znać gminnego pochodzenia, mówiła: „Skąd w tej dziewczynie tyle rasy”.
Cytat o Elżbiecie
- Elżbieta Biecka weszła do pokoju nic nie wiedząc, że miała oto zmierzyć się ze swoim losem. Zrobiła się przez ten czas dorosłą kobietą (…). Pamiętał jej grube warkocze pensjonarki. Teraz miała głowę, ciasno objętą krótkimi, ciemnymi włosami. Ubrana była też wąsko i ciemno.
Zwróć uwagę…
- na kontrast w ukształtowaniu postaci, choćby fakt, że Justyna jest blondynką, Elżbieta brunetką,
- że Justyna reprezentuje pierwiastek zmysłowy, erotyczny, Elżbieta duchowy i intelektualny – paradoksalnie – uzupełniają się
Zadaj pytanie
- Co spodobało się im w Zenonie? Czy Justyna była tak złakniona miłości, że pokochałaby każdego, kto ofiarowałby jej chociaż namiastkę uczucia? Była osobą bardzo zaślepioną myśląc, że panicz zwiąże się z nią ślubem?
Postaw pytania:
- Dlaczego Elżbieta pomagała Justynie? Po co, tak naprawdę uciekła do Warszawy?
- Czy Justyna musiała dokonać aborcji? Czy tylko sumienie Zenona obciąża ten czyn?
Zastanów się
- Na ile winę za ich krzywdę ponosi Zenon, na ile one same są sobie winne?
W zakończeniu
Dokonaj oceny bohaterek: po czyjej stronie jest Twoja sympatia? Czy współczucie budzi Elżbieta, z którą los obszedł się okrutnie: ukochany ją zdradził z prostą dziewczyną, krzywda jego kochanki zniszczyła jej życie, w końcu uczynił bohaterką skandalu i wdową. Czy raczej to Justyna budzi współczucie? Zenon oszukał ją, uwiódł i potraktował jak przedmiot, wolał inteligentną pannę ze swojego środowiska. Straciła dziecko, zmysły, próbowała się zabić, popełniła przestępstwo. Elżbieta jeszcze może ułożyć sobie życie – Justyna już nie.
Zobacz:
Zaprezentuj kompozycję powieści Zofii Nałkowskiej pt. Granica
Czy można określić Zenona Ziembiewicza – bohatera Granicy – jako postać tragiczną?