Praca domowa
Co w wierszu Miłosza jest nawiązaniem do biblijnych wyobrażeń końca świata? W odpowiedzi posłuż się cytatami.
Do biblijnych wyobrażeń końca świata nawiązują motywy archaniołów i ich trąb, znaków, błyskawic i gromów:
A którzy czekali błyskawic i gromów,
Są zawiedzeni.
A którzy czekali znaków i archanielskich trąb,
Nie wierzą, że staje się już.
Nawiązaniem do Biblii jest też stylizacja biblijna: występują nie tylko motywy biblijne, ale i charakterystyczna dla Biblii konstrukcja: „ a którzy” i powtórzenia, paralelizm składniowy.
Wykaż, że przywołanie kolejnych obrazów („W dzień końca świata”) przypomina metodę pracy kamery filmowej. Określ ich nastrój. (Weź także pod uwagę kolorystykę obrazów).
Metoda pracy kamery filmowej polega na przenoszeniu się z obiektu na obiekt. W tym wierszu też tak jest. Pierwszy obraz: pszczoła nad kwiatem – cięcie, drugi obraz: ryba nad siecią
– cięcie, trzeci obraz: zbliżenie na delfiny itd.
Nastrój tych obrazów jest raczej radosny, pojawia się nawet określenie, że delfiny wesoło pływają. Jest w wierszu radość wykonywania i obserwowania codziennych czynności zwyczajnych ludzi i zwierząt, nawet tak powszednich wróbli. Kolory też są radosne: wąż jest np. złoty, żagiel żółty, noc gwiaździsta, dużo ciepłych barw. A i widok kobiet pod parasolkami czy kwiatów jest radosny, a pijak wydaje się niegroźny.
Jaki jest cel takiego sposobu przedstawienia końca świata – wywołanie lęku czy oswajanie ze śmiercią jako czymś codziennym i naturalnym?
Chodzi raczej o oswajanie ze śmiercią. Ale też należy pamiętać, ze wiersz powstał podczas wojny lub tuż po wojnie, gdy radosne życie codzienne sąsiadowało z autentycznymi tragediami. Wojna zaś była spełnieniem apokaliptycznych wizji, które w swych przedwojennych wierszach snuł między innymi Miłosz.
Utwory liryczne, w których podmiot nie wyraża swoich przeżyć w bezpośrednim wyznaniu, nazywamy liryką pośrednią. Wykaż, że Piosenka… należy do tego typu liryki.
Należy. Nie ma śladów wypowiedzi w pierwszej osobie, czy zaimków „mój”, „nasz”. Mówiący jest obserwatorem.
Omów związek wiersza z Apokalipsą św. Jana.
Temat apokalipsy, motywy trąb, archaniołów, błyskawic i gromów, przywołane tylko na zasadzie analogii. Chwilami styl biblijny, paralelizmy.
Jaki wers, Twoim zdaniem, stanowi przesłanie utworu?
„Innego końca świata nie będzie”
Znajdź w słowniku terminów literackich definicję piosenki. Wypisz cechy tego gatunku liryki. Spróbuj odnaleźć podobieństwa i różnice między piosenką a wierszem Miłosza.
Piosenka – „utwór słowno-muzyczny, przeznaczony do wykonywania przez śpiewaka, solistę lub zespół. (…) jej kariera wiąże się z rozwojem środków masowego przekazu (…) Przebój (szlagier) zyskujący popularność dzięki tematyce i wizji świata odpowiadającej potrzebom odbiorców”.
Podobieństwa między piosenką a wierszem Miłosza – rymy, wesoły nastrój, mała objętość, lekki ton.
Różnice – doniosły temat, niekiedy stylizacja biblijna, brak wyraźnego refrenu, antykomercyjność, nie jest to utwór słowno-muzyczny, nie znamy muzyki do tego utworu.
Wypisz w punktach, co się dzieje w dzień końca świata.
Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji
Rybak naprawia sieć
Skaczą delfiny
Wróble czepiają się rynny
Wąż ma złotą skórę
Kobiety idą pod parasolkami,
Pijak zasypia na brzegu chodnika
Sprzedawcy warzyw krzyczą na ulicy
Łódka płynie
Grają wieczorem skrzypce
Słońce i księżyc są w górze
Trzmiele siadają na różach
Rodzą się zdrowe dzieci
Staruszek przewiązuje pomidory
Co charakteryzuje wizję końca świata przedstawioną przez Miłosza? Porównaj ją z tymi, które znasz z różnych tekstów kultury.
Optymizm, przekora, urok, nawet bagatelizowanie straszności, a przy tym brak patosu, powszedniość, codzienność.
W innych tekstach kultury, np. w Biblii w Apokalipsie św. Jana czy w Hymnach Kasprowicza, a także na obrazach, np. Boscha czy Memlinga dominuje nastrój grozy, jest strasznie i wcale niewesoło. Dmą też trąby, nastrój jest niecodzienny, patetyczny, nie ma mowy o powszednich czynnościach, przewrócony też zostaje porządek świata, np. następują pożary, ciemność, słońce znika. Tu nie dzieje się nic z tych rzeczy. Planety i gwiazdy są na swoich miejscach, jest jasno. Umarli nie wstają z grobów, a wszyscy wykonują codzienne czynności. Jest dzień jak co dzień. Trudno nawet zauważyć, że jest koniec świata.
Scharakteryzuj przyrodę i ludzi, doświadczających tego końca świata.
Zwierzęta nie są pozbawione codziennej ruchliwości. Zachowują się normalnie, nie ma np. mowy o tym, żeby, jak mówi Biblia, wilk leżał z jagnięciem. Delfiny wesoło skaczą, wróble są na rynnie, kwiaty kwitną, węże pełzają, trzmiele i pszczoły są na kwiatach. Ludzie też zachowują się zwyczajnie. Kobiety przechadzają się po ulicach z parasolkami, pijacy zasypiają, a staruszek (który mógłby być prorokiem, ale nie ma na to czasu!) podwiązuje pomidory.
Spróbuj odpowiedzieć na pytanie, dlaczego innego końca świata nie będzie?
Dlatego, że koniec świata staje się już. Jest trwającym długo procesem. I może dlatego, że i tak między rzeczami powszednimi dzieją się rzeczy straszne, apokaliptyczne, tylko zajęci codziennością, pochłonięci nią, już ich nie zauważamy i przyzwyczajamy się nawet do apokalipsy. Człowiek ma wielką zdolność oswajania nawet rzeczy strasznych i obudowywania ich codziennymi staraniami, zajęciami.
Koniec świata w wierszu Czesława Miłosza to proces czy fakt?
Proces. Świadczy o tym sformułowanie „staje się już”. Wszyscy są w trakcie wykonywania jakichś czynności, sporo jest czasowników niedokonanych.
„To, co niezwykłe, przychodzi cicho, bez rozgłosu, w zwyczajnym biegu zdarzeń”. Zajmij stanowisko wobec proponowanej tezy.
Teza: Zgadzam się z nią.
Argumenty za:
- Wiele rzeczy ważnych, np. narodziny człowieka, odbywa się bez patosu. A to przecież największa tajemnica. Także śmierć przychodzi w jakiś zwyczajny dzień, a to są przecież rzeczy najważniejsze.
- Całe życie jest procesem. Nie stajemy się nagle mądrzy, dobrzy, także miłość i przyjaźń najczęściej przychodzą stopniowo, w codziennym naszym życiu.
- Starzejemy się, to niezwykłe, ale nie widzimy tego na co dzień, bo dzieje się stopniowo.
- Najpiękniejsze są rzeczy zwyczajne: wiele uroków świata zawiera się w naszych codziennych doświadczeniach, smakujemy smaki, obserwujemy, jak rosną rośliny i jak zmieniają się pory roku. Można niezwykłą radość znaleźć w codziennych czynnościach, w pracy, w trosce o innych, w obserwacji codziennego życia, a wiele radości dają najprostsze czynności, np. jedzenie, sen. Sny, które śnimy są wielką tajemnicą.
Podsumowanie i potwierdzenie tezy:
Codzienność jest naszym żywiołem. Całe życie jest cudem, nie trzeba szukać szczególnych wrażeń. Wszystko przychodzi do nas w zwyczajne, codzienne dni. Tylko my nadajemy niektórym szczególny sens.
Scharakteryzuj bohaterów wiersza Miłosza. Uzasadnij ich zachowania.
Pszczoła – pracowita
Rybak – pracowity
Delfiny – wesołe, baraszkujące
Wróble – żwawe
Wąż – piękny
Kobiety – kobiece (parasolki świadczyć mogą i o urodzie, i o zapobiegliwości)
Pijak – zmęczony, beztroski
Siwy staruszek – przekorny, pracowity, nieskłonny do uniesień, zajęty swoją pracą, którą traktuje jak coś najważniejszego na świecie
Zobacz:
Piosenka o końcu świata – Czesław Miłosz (pytania i odpowiedzi)
Jak przedstawiony jest koniec świata w wierszu Miłosza Piosenka o końcu świata?
Poezja Miłosza obszarem zagadnień uniwersalnych. Rozwiń temat, odwołując się do twórczości poety.