Udowodnij, że wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera pt. „Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze” jest tekstem dekadenckim. Notatkę sporządź w punktach.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze
Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze
jest to zegaru miarowe stąpanie –
słucham i zimne przejmują mię dreszcze…
Coraz mniej życia, niebytu otchłanie
coraz mi bliższe, śmierci przeraźliwe,
groźne widziadło ciśnie mi się w oczy – –
straszno pomyśleć, że ciało, dziś żywe,
niedługo w trumnie robactwo roztoczy.
Okropna wizja!… Naokoło wszyscy
sercu mojemu, duszy mojej bliscy,
w mogiłach swoich tak mi jasno widni,
leżą tam, tacy wstrętni i ohydni!…
Życie podąża do przeklętej mety –
Jak gardzę życiem! W twarz śmierci złowrogą
patrząc, szkieletom zazdroszczę – – szkielety
przynajmniej śnić już o śmierci nie mogą.
Komentarz
Teksty Kazimierza Przerwy-Tetmajera należą do podstawowego kanonu lektur. Masz więc szansę, aby spotkać się z którymś z jego tekstów na maturze pisemnej. Dlatego postaraj się potraktować to zadanie poważnie. Przeczytaj tekst i sporządź dokładne notatki. Z całą pewnością przydadzą Ci się w przyszłym roku.
Jak zacząć?
- Przypomnij sobie, czym był dekadentyzm. Dekadentyzm (franc. decadance – schyłek, upadek) to ogół tendencji i ruchów przypadających na schyłkowy okres danej formacji kulturalnej, które połączone są ze świadomością własnej słabości i estetycznym wyrafinowaniem. W sensie węższym dekadentyzm to kierunek w literaturze francuskiej lat osiemdziesiątych XIX wieku zapowiadający symbolizm i oddziałujący na literaturę europejskiego fin de siecle’u, w tym polską (Młoda Polska). Dekadentyzm nie wypracował własnej poetyki, kreował wzorzec osobowy artysty negującego obowiązujące wartości mieszczańskie, zwykle wyrafinowanego estety nie przystosowanego do świata i przekonanego o własnej zbędności i słabości.
- Przeczytaj ponownie teksty dekadencje Kazimierza Przerwy-Tetmajera: Nie wierzę w nic, Koniec wieku XIX, Na Anioł pański.
- Aby rozszerzyć swoje wiadomości, możesz też zdobyć informacje na temat programowej dla dekadentyzmu powieści J. K. Huysmansa pt. Na wspak
Autor
Koniecznie powinieneś przygotować sobie wiadomości o życiu i twórczości Tetmajera. Naturalnie, nie musisz się ich uczyć na pamięć, ale z całą pewnością rozszerzą one Twoją wiedzę i pomogą lepiej zrozumieć twórczość tego poety.
Notatka powinna zawierać następujące elementy
Interpretację tytułu
Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze wpisuje się w całą poetykę dekadencką Młodej Polski. Zwróć uwagę na inne, utrzymane w podobnym klimacie tytuły: Posępny las Stanisława Koraba-Brzozowskiego; [Ach, mogiły dokoła…] Antoniego Lange, Łuną rozpaczy zażegając sioła… Tadeusza Micińskiego.
Charakterystykę osoby mówiącej w wierszu
To człowiek zastanawiający się nad sprawami ostatecznymi, rozważający kwestie życia i śmierci. Świadomość, że wszystkich czeka śmierć, a ciało ulegnie rozkładowi (straszno pomyśleć, że ciało, dziś żywe,/niedługo w trumnie robactwo roztoczy.) wywołuje w nim dekadenckie uczucia. Jednocześnie człowiek ten pragnie śmierci, która kojarzy mu się z odpoczynkiem od świata i koniecznością myślenia o niej (szkieletom zazdroszczę – szkielety/ przynajmniej śnić już o śmierci nie mogą.). Pogarda dla życia (Jak gardzę życiem!) i wartości z nim związanych (w tym chrześcijańskich) jest typowa dla tekstów dekadenckich. Mamy więc do czynienia z bohaterem wyalienowanym, samotnym, który celowo i świadomie odrzuca radość i szczęście.
Znalezienie i krótkie omówienie słów-kluczy
- Zegar – przypomina o upływającym czasie, o starzeniu. Wywołuje on smutek, pustkę i żal za życiem, które się skończy, ale jednocześnie przypomina o pragnieniu śmierci.
- Niebytu otchłanie – pojawia się tu niewiara w to, iż po śmierci istnieje jakieś życie (znów zaprzeczenie doktrynie chrześcijańskiej). Śmierć jest końcem wszystkiego, kresem. Podkreśla to zresztą przerażający obraz rozkładających się zwłok i stwierdzenie: Życie podąża do przeklętej mety.
- Śmierć – jej pragnienie jest ulubionym chwytem dekadenckim (przeczytaj tekst Stanisława Koraba-Brzozowskiego pt.: O przyjdź!). Człowiek końca wieku obsesyjnie myśli o śmierci, dlatego w literaturze Młodej Polski pojawia się wiele elementów z nią związanych np.: groby, cmentarze, sen kojarzony ze śmiercią.
Zwrócenie uwagi na pojawiające się w tym utworze epitety
Zwróć na nie szczególną uwagę na epitety, ponieważ jest ich najwięcej i to one określają charakter tego tekstu: smutne, posępne, złowieszcze miarowe stąpanie, zimne dreszcze, groźne widziadło, okropna wizja, bliscy wstrętni i ohydni, przeklętej mety.
Zobacz:
Symbole w poezji polskich modernistów – odwołaj się do wybranych wierszy Kasprowicza i Tetmajera.
Tetmajer, Kasprowicz, Miciński. Który z poetów najsilniej do Ciebie przemawia?