Odwołując się do wybranych wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, udowodnij, że jego poezja wyraża postawy dekadenckie.
Wstęp
Wypada zacząć od definicji dekadentyzmu jako nurtu filozoficznego i kulturowego oraz stylu życia. Możesz przywołać także poetów francuskich przełomu XIX i XX w., na przykład Baudelaire’a czy Verlaine’a.
- We wstępie potwierdź tezę zawartą w poleceniu tematu.
Rozwinięcie
Przytocz argumenty.
- Jako najważniejszy argument przywołaj wiersz Koniec wieku XIX. Wyraża on typową postawę schyłkowca. Podmiot liryczny nie odnajduje w życiu żadnego wyższego sensu, wiara, dobro, a także wyższe idee są dla niego jedynie martwymi pojęciami. Nie potrafi znaleźć żadnego lekarstwa na tak zwany ból istnienia. Porównuje człowieka do mrówki, którą rozgniata pędzący pociąg, a więc los ludzki jest sterowany przez złowieszczą siłę, każde ludzkie działanie jest skazane na niepowodzenie. Dlatego puenta wiersza mówi o bezradności, niemocy, zaniku woli działania i wiary w jego sens. Człowiek końca wieku nie potrafi znaleźć żadnej tarczy broniącej go przed złem. Wiersz ten jest skrajnie pesymistyczny, dlatego uważa się go za manifest polskiego dekadentyzmu.
- Evviva l’arte – wiersz konstruuje opozycję między światem cyganerii artystycznej a światem wartości mieszczańskiej. Artysta w społeczeństwie mieszczuchów jest skazany na biedę i upokorzenia, ale też świadomie przyjmuje styl bycia zbuntowanego cygana. Gardzi filistrami, czyli ludźmi ograniczonymi, bez wyższych pragnień i aspiracji, myślącymi tylko o zapewnieniu sobie dobrobytu.
Czuje się predestynowany do bycia kimś ponadprzeciętnym, kapłanem sztuki, realizatorem boskich idei. Wiersz nawiązuje do koncepcji Schopenhauera, który twierdził, że sztuka jest jedynym prawdziwym lekarstwem na ból istnienia.
- Ja, kiedy usta… – wiersz ten pozornie gloryfikuje zmysłową miłość i hedonizm. W istocie jednak odsłania gorzką prawdę: erotyzm to tylko pozorna ucieczka od bezsensu życia. Miłosne przeżycie daje jedynie chwilowe zapomnienie, dlatego podmiot liryczny w chwilach największej ekstazy tęskni za śmiercią. Wiersz ten jest również w pewnym sensie utworem antyfeministycznym. Kobieta nie jest partnerką w miłości, jej ciało zostaje uprzedmiotowione i służy mężczyźnie tylko do zaspokojenia jego pragnień.
- Hymn do Nirwany to świadectwo kryzysu religijnego i zwrócenia się w stronę filozofii Wschodu. Świat jest pokazany jako otchłań zła, podłości i nieszczęścia. Upragniona nirwana to zatracenie własnej tożsamości i indywidualności. To zapomnienie, że było się człowiekiem. W pewnym sensie nirwana, przedstawiona jako kochanka, może być też rozumiana jako śmierć. Dlatego ten utwór Tetmajera w największym chyba stopniu jest negacją człowieczeństwa i wszystkich wartości z nim związanych.
Wnioski
Te przykłady udowadniają, że Kazimierz Przerwa-Tetmajer nie bez powodu został nazwany przywódcą polskich dekadentów. Jego wiersze są pełne nastroju pesymizmu, melancholii, pasywności życiowej. Możesz też przywołać kreację Tetmajera – Poety, znaną z Wesela Wyspiańskiego. Przypomnijmy, że pojawia się mu widmo Rycerza, który obnaża miałkość i bezwartościowość poezji dekadenckiej.
Zobacz:
Jak Tetmajer kształtuje w swojej poezji obraz nicości i śmierci?