Cechy twórczości
- Poeta wyrażał typowe dla epoki przełomu wieków nastroje pesymizmu, zniechęcenia, rozpaczy egzystencjalnej, poczucia bezsensu i zwątpienia w powszechnie uznawane wartości i ideały.
Przykłady takich wierszy to: Credo, Nie wierzę w nic..., Hymn do Nirwany, Koniec wieku XIX.
- W jego twórczości bardzo wyraźna jest także fascynacja filozofią Artura Schopenhauera i filozofią indyjską (z niej pochodzi pojawiające się w jego lirykach pojęcie nirwany).
- Dróg ukojenia bólu istnienia bohater liryczny jego utworów szuka w malowniczej przyrodzie tatrzańskiej i w seksie.
Erotyki Kazimierza Przerwy-Tetmajera jak na owe czasy były bardzo odważne. Do dziś uchodzą za niezwykle zmysłowe; poeta jak nikt umiał ukazać przeżycia towarzyszące orgazmowi.
- Poeta zafascynowany był także impresjonizmem – przykładami mogą być liryki: Melodia mgieł nocnych, Widok ze Świnicy… i Na Anioł Pański.
- Artysta jest autorem zbioru legend Na skalnym Podhalu – były one pisane gwarą góralską, a część z nich stanowiła opracowanie autentycznych opowieści góralskich.
- Poeta z Wesela Wyspiańskiego jest „odpowiednikiem” Kazimierza Przerwy-Tetmajera – to człowiek niezwykle utalentowany i wrażliwy, ale słaby, zniechęcony, nierealizujący swoich zamierzeń artystycznych.
Nurty, pojęcia
- dekadentyzm
- erotyk
- nirwana
- fide siècle
- schopenhaueryzm
- impresjonizm
- fascynacja folklorem góralskim
- gwara podhalańska
Możliwe tematy
- Różne sposoby pisania o miłości – porównaj Lubię, kiedy kobieta… Kazimierza Przerwy-Tetmajera z W malinowym chruśniaku Bolesława Leśmiana.
- Różne modele religijności – porównaj hymn Czego chcesz od nas, Panie… Jana Kochanowskiego z Na Anioł Pański Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
- Dekadencka niemoc kontra nietzscheańska koncepcja mocy – analiza porównawcza sonetu Kowal Leopolda Staffa i Nie wierzę w nic… Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
- Różne oblicza dekadenta. Porównaj bohaterów lirycznych i ich nastroje – zinterpretuj Deszcz jesienny Leopolda Staffa i Hymn do Nirwany Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
- Wskaż elementy impresjonistyczne w Melodii mgieł nocnych Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
- Została ukazana piękna przyroda tatrzańska w wierszach Widok ze Świnicy… Przerwy-Tetmajera i sonecie I z cyklu Krzak dzikiej róży… Kasprowicza.
- Wobec schyłku wieków. Porównaj sytuację człowieka przełomu wieków na podstawie Końca wieku XIX Przerwy-Tetmajera i Wiersza na koniec stulecia Miłosza.
- Jak przedstawiony jest artysta i hasło sztuka dla sztuki w Evviva l’arte?
Co wtedy pisać?
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer uważany był za sztandarowego poetę polskiego modernizmu, naczelnego dekadenta, wyraziciela poglądów tragicznego pokolenia przełomu wieków XIX i XX.
- Ucieczką od bólu istnienia w świetle utworów poety mogą być: sztuka (Evviva l’arte!), przyroda (Widok ze Świnicy…) oraz miłość i seks (Lubię, kiedy kobieta…).
- Jednak najlepszą ucieczką przed bólem istnienia było osiągnięcie stanu nirwany, tak pożądanej przez wielu dekadentów (np. Hymn do Nirwany).
- Przyroda górska w poezji Przerwy-Tetmajera stawała się źródłem przeżyć i przemyśleń, punktem wyjścia do wniosków natury filozoficznej.
Najważniejsze wiersze
Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej – ukazany jest tu piękny pejzaż tatrzański, w którym dominują spokój, cisza i poczucie ukojenia. Znajdziemy tu przykłady obrazowania onirycznego (upodabniającego przedstawianą rzeczywistość do snu). Pojawiają się tu takie określenia, jak „drzemie”, „senny” czy „cisza”. Mamy również do czynienia z obrazowaniem impresjonistycznym – tęczowymi, migotliwymi, pastelowymi barwami i grą świateł, np. „potok skrzy się i mieni”.
Melodia mgieł nocnych – przyroda ukazana jest w ciągłym ruchu przypominającym taniec.
Evviva l’arte! – sztuka zostaje wyniesiona do rangi jedynej trwałej wartości. Obecny jest tu topos exegi monumentum – przekonanie o nieśmiertelności artysty i jego dzieł. Artyści zostają tu nazwani „królami bez ziemi”. Zjadliwie i ostro został tu przedstawiony ważny w tej epoce konflikt artysta – filister.
Koniec wieku XIX – artysta podjął tu kwestie kluczowe dla egzystencji człowieka, takie jak wiara, postęp, nadzieja itd. – żadna z nich nie może być ostoją dla bohatera lirycznego wiersza ani dla żadnego człowieka. Stosunek do świata określają takie sformułowania, jak „przekleństwo”, „wstręt mam”, „krzyk bólu”.
Zobacz: