Na podstawie przytoczonego fragmentu utworu oraz swojej znajomości lektury odpowiedz na pytanie: Czym jest życie, kim jest człowiek według Wertera? Odwołaj się do dwóch znanych Ci bohaterów lektur, którzy głosili podobne teorie.
22 maja
Niejednemu już wydawało się, że życie jest snem tylko, a i mnie uczucie to nie opuszcza ani na chwilę. Gdy spoglądam na szranki, w które wtłoczona jest czynna, badawcza energia człowieka, i widzę, że wszelka działalność nasza ogranicza się ostatecznie tylko do zaspokojenia potrzeb, a potrzeby te mają jeno ten jedyny cel, by przedłużyć marne istnienie nasze, gdy dalej widzę, że owo uspokojenie co do niektórych punktów poszukiwań naszych polega jeno na marzycielskiej rezygnacji, bo przecież jeno ściany więzienia naszego przysłania barwnymi kształtami i jaśniejącymi blaskami nadziei – gdy pomyślę o tym wszystkim, drogi Wilhelmie, słowa zamierają mi na ustach. Cofam się w siebie i tu odnajduję swój świat, co prawda znowu raczej zawarty w przeczuciu i mglistych pragnieniach, jak w oczywistych, żywych i tętniących się kształtach. Wszystko przesuwa się przede mną, uśmiecham się i wnikam w ten świat, rozmarzony.
Wszyscy przemądrzali pedagogowie i ochmistrze godzą się na to, że dzieci nie wiedzą, czego chcą, natomiast nikt uwierzyć nie chce, mimo naocznej oczywistości tego faktu, że także dorośli wałęsają się po tej ziemi podobni dzieciom, równie jak one nie wiedząc wcale, skąd się wzięli i dokąd zmierzają i że tak samo nie kierują swych czynów ku prawdziwym celom i tak samo podlegają rządom łakoci i łozowej rózgi.
Przyznaję chętnie, wiedząc z góry, co mi na to odpowiesz, że najszczęśliwszymi są właśnie ci, którzy żyją z dnia na dzień, piastują swe ulubione lalki, ubierają je i rozbierają, z należytym respektem przemykają koło szuflady, gdzie mama chowa pierniczki, a gdy na koniec wpadnie im w ręce pożądany przysmak, pożerają go chciwie, wołając: jeszcze! Tak, są to szczęśliwe stworzenia. Dobrze się dzieje także temu, kto może tak postępować. Ale człowiek, zdający sobie w pokorze ducha sprawę z ostatecznych wyników tego wszystkiego, widzący dobrze, jak każdy obywatel wiodący żywot szczęśliwy, umie sobie rajem uczynić własny ogródek, jak nawet nieszczęśnik, uginający się pod brzemieniem losu, kroczy dalej swą drogą w beztrosce zupełnej, jak wszyscy jednako wysilają się, by o minutę bodaj przedłużyć swój żywot na ziemi – człowiek taki staje się cichy, stwarza świat własny, wywodząc go z siebie samego i czuje się także szczęśliwym, bowiem jest również człowiekiem. Poza tym, mimo owej niewoli przyrodzonej, żywi on w sercu słodkie uczucie swobody i wie, że opuścić może, gdy zechce, więzienie.
.
1. Usytuuj dzieło w czasie i epoce
Pamiętaj o lekturze:
- Dzieło romantyczne.
- Nazywane biblią romantyków.
- Podejmuje temat „bólu świata” (istnienia) (Weltschmerz).
- Powieść epistolarna (w formie listów).
- Od imienia tytułowego bohatera ukuto nazwę bohater werterowski.
2. Co wyczytasz z przytoczonego tekstu?
Czym jest życie – zestaw teorie zawarte w tekście:
- tylko snem
- działaniem w celu zaspokojenia potrzeb, by przedłużyć istnienie
- więzieniem
- nieświadomym wałęsaniem się po ziemi ludzi bez wiedzy o swoim pochodzeniu
- dziecinną zabawą (na wzór dzieci)
- wędrówką bez znajomości celu
Wniosek
Teoria Wertera jest pesymistyczna. Postrzega życie jako przemijalny, marny proces wędrowania w nieświadomości. Porównuje ludzi do dzieci bawiących się lalkami, nieświadomymi istnienia prawdziwego świata.
Kim jest człowiek?
- istotą czynną, badawczą, twórczą – ale wtłoczoną w ramki kłamliwej rzeczywistości
- dzieckiem bawiącym się lalką, uzależnionym od mamy, czekającym na słodycze
- istotą beztroską, żyjącą z dnia na dzień, szczęśliwym we własnym ogródku
- istotą zniewoloną, nade wszystko przywiązaną do swego życia
Wniosek
Werter dzieli ludzi na dwie kategorie – ogół, nieświadomy sytuacji, na wzór dzieci przyjmujący świat, obecność rodziców, zabawę, bezmyślny, znajdujący szczęście w swoim ograniczeniu – i wybitne jednostki (czyli siebie), spoglądające ponad tę ułudę, poszukujące w swoim wnętrzu odpowiedzi na trudne pytania o szczęście i życie. Po stronie pierwszej grupy stawia zniewolenie, po drugiej – wolność.
.
3. Co musisz pamiętać o lekturze?
- Fakt, że Werter decyduje się na samobójstwo.
- Ocenę świata ludzi potwierdzającą się w dalszej części powieści.
- Że Werter wybiera wolność – ucieczkę od bardzo krytycznie ocenionego świata.
Werter
- Jest idolem romantyków.
- Stał się inspiratorem stylu życia, stroju i, niestety, samobójstw ówczesnej młodzieży.
- Jego najważniejsze cechy to wrażliwość, osamotnienie, bunt przeciw konwencji świata.
- Zbiór powyższych cech to typ werterowski.
- Nawiązuje do niego Gustaw z IV części Dziadów Mickiewicza.
- Jego parodią jest Albin ze Ślubów panieńskich Fredry.
.
4. Druga część tematu – inni bohaterowie lektur
Uwaga – temat wymaga dwóch skojarzeń, schemat oceniania – powinien podać więcej. Co jeśli podasz słuszną postać, a schemat jej nie obejmuje? Powinien być przewidziany taki przypadek i – zaliczony. Lepiej jednak trzymać się bohaterów lektur obowiązkowych.
- Makbet – słynna jego kwestia: „życie jest tylko przechodnim półcieniem”.
- Ignacy Rzecki – gdy ustawia marionetki na wystawie sklepu i snuje refleksje o życiu ludzkim. Najlepszy przykład – subiekt mówi właśnie o przemijalności, pojawia się podobny motyw lalek i zabawy dziecinnej.
- Edyp – w chwili, gdy Chór mówi mu, że życie to cień cieni, dokonuje też porównania życia do snu.
Uwaga!
Nie ulegnij pokusie przywołania poezji. Do usług byłaby lwia część poezji barokowej, np. słynne strofy Naborowskiego (Krótkość żywota), ale temat wyraźnie mówi – bohaterowie lektur.
Zobacz:
Kim jest główny bohater powieści Goethego Cierpienia młodego Wertera
Dlaczego Cierpienia młodego Wertera nazywamy dziełem preromantycznym?