Dlaczego Cierpienia młodego Wertera nazywane są książką zbójecką? Odwołaj się do cytatu z IV części Dziadów:
Księże, a znasz ty żywot Heloisy?
Znasz ogień i łzy Wertera? (…)
Wszakże lubisz książki świeckie?…
Ach, te to są książki zbójeckie!…
Młodości mojej niebo i tortury!
Postaraj się umieścić cytat w kontekście. To fragment rozmowy Gustawa, nieszczęśliwego kochanka samobójcy z unickim księdzem, ważną osobą w jego dzieciństwie i młodości. Kapłan, bardzo życzliwy dzieciom i młodzieży, uczył czytać, pożyczał książki, rozmawiał o życiu…
Gustaw pyta Księdza o jego zdanie na temat powieści takich jak Nowa Heloiza Jeana Jacques’a Rousseau i Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego (nie wymienia co prawda tytułów dzieł, jedynie ich bohaterów, lecz powinieneś umieć rozszyfrować, o jakie książki mu chodzi – nie jest to wcale trudne).
Zastanów się, co łączy obie powieści:
- Są to przykłady literatury konfesyjnej, poznajemy tajemnice bohaterów, czytając ich bardzo osobiste niekiedy zwierzenia.
- Są to powieści epistolarne.
- Tematem obu dzieł jest nieszczęśliwa miłość, która nie ma szans na spełnienie.
- W obu opisane są cierpienia, rozterki i stany depresyjne bohaterów.
- Społeczeństwo ukazane jest jako żarłoczny potwór, większość jego członków – pozbawione ludzkich uczuć półzwierzęta.
- Konwenanse i normy społeczne ukazane są jako sztywne, bezduszne, głupie, utrudniające życie wrażliwemu człowiekowi.
- Bohaterowie są samotni, wyalienowani, nie potrafią dopasować się do społeczeństwa.
Lektury takie jak Nowa Heloiza i Cierpienia… ukształtowały światopogląd i duchowość młodego Gustawa. Podobnie jak bohaterowie tych powieści postrzega świat i społeczeństwo, tak jak oni uważa miłość za największą wartość i świętość, bardzo silnie przeżywa swoje uczucie. Podobnie jak Werter decyduje się na samobójstwo. Książki zbójeckie były „niebem i torturami” jego młodości. Niebem – gdyż przenosiły go w inny świat, pozwalały mu przeżywać wielkie emocje wraz z bohaterami. Torturami – gdyż zatruwały jego duszę i napełniały smutkiem i poczuciem beznadziei – są to wszak dzieła o raczej pesymistycznej wymowie, niekończące się happy endem…
Cóż, zapewne inaczej wyglądałoby życie Gustawa, gdyby jego ulubioną lekturą był np. Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza – wtedy nad wielką miłość przedkładałby służbę ojczyźnie, aktywność polityczną, spokojne i stałe uczucie do dziewczyny znanej jeszcze z dzieciństwa. Gustaw wybrał jednak inne lektury.
Książki zbójeckie to te, które:
- sieją niepokój w duszy czytelnika; powodują, że zaczyna się on zastanawiać nad jałowością egzystencji i nie widzi dla siebie miejsca w świecie;
- ukazują, jak trudne i pełne cierpienia jest życie w społeczeństwie, którym rządzą konwencje i sztywne normy;
- pokazują smutne losy wrażliwego, kierującego się emocjami człowieka;
- odmalowują miłość jako siłę niszczącą, prowadzącą niemal do obłędu;
- kończą się klęską bohatera, niekiedy nawet jego samobójstwem;
- są napisane z pasją, przez co silnie oddziałują na młodych czytelników.
Zobacz:
Dlaczego Cierpienia młodego Wertera nazywamy dziełem preromantycznym?
Scharakteryzuj Gustawa z IV części Dziadów jako bohatera werterycznego.