Jak interpretujesz ostatnią scenę Nie-Boskiej komedii, w której umierającemu Pankracemu ukazuje się Chrystus?
Wstęp I
W końcowej partii dramatu zgromadzony na dziedzińcu tłum prosi Pankracego o darowanie życia. Niestety, wszystkich arystokratów skazuje on na śmierć. Sam szuka Hrabiego Henryka, ale dowiaduje się o jego samobójstwie i oddaje przeciwnikowi hołd, jako jedynemu, który honorowo walczył do końca. Zaraz potem Pankracy ma wizję: ukazuje mu się wielka postać wsparta na krzyżu, z koroną cierniową na głowie. Wtedy Pankracy, umierając pada w ramiona swego towarzysza Leonarda z okrzykiem: „Galilaee, vicisti!” („Galilejczyku, zwyciężyłeś!”).
Wstęp II
Zwycięstwo Chrystusa to ostatnia scena dramatu. Rzecz dzieje się po zwycięstwie rewolucjonistów, którym udało się rozgromić arystokratów, i po samobójczej śmierci Hrabiego Henryka.
Rozwinięcie
Pankracy opisuje Leonardowi, co widzi: „oburącz wsparty na krzyżu, jak na szabli mściciel. – Ze splecionych piorunów korona cierniowa”. Nie mamy wątpliwości, że to wizja Chrystusa mściciela… Zaniepokojony i przerażony Leonard pyta wodza: „Co się z tobą dzieje? Co tobie jest?”. Oślepiony blaskiem Chrystusa Pankracy błaga, by dać mu choć odrobinę ciemności. Z okrzykiem „Galilaee, vicisti!” Pankracy pada w objęcia Leonarda i na jakikolwiek ratunek jest już za późno.
Ta końcowa wizja ukazuje ostateczny triumf Chrystusa nad światem. Nie zwyciężają rewolucjoniści ani arystokraci, lecz Chrystus, pogromca pozornie zwycięskiego przywódcy rewolucjonistów. Dlaczego nie mogli zwyciężyć ludzie, żadna ze stron, i konieczna była interwencja Boska? Otóż i rewolucjoniści, i arystokraci mieli swoje racje – były to jednak racje cząstkowe, niepełne, nikt nie miał zupełnej słuszności, więc nikt nie zasługiwał na triumf.
Nie wiemy, czy wizja Pankracego oznacza Sąd Ostateczny i całkowitą zagładę ludzkości, która spowodowała tak ogromny rozlew krwi. Nie wiemy, czy oznacza ona katastrofę, którą przepowiedziała Maria poetka w swoich wizjach.
Na pewno zakończenie nie wypływa z logicznego ciągu zdarzeń, jest natomiast konsekwencją ukazanej w dramacie koncepcji historii. Mamy w nim do czynienia z prowidencjalizmem, czyli traktowaniem dziejów jako wyniku wyroków Boskich. To właśnie Bóg kieruje losami świata, choć pysznym ludziom może wydawać się, że to oni kształtują bieg historii. Nieprawda – człowiek może wpływać na losy świata, ale tylko wtedy, gdy jego działania nie wykraczają poza plany Boga.
Ten dramat wyjaśnia historiozofię autora, który był przekonany o nieuchronności nadejścia krwawej rewolucji niszczącej zupełnie stary porządek. Ostatnią scenę dramatu można jednak interpretować dość optymistycznie – że biegu dziejów nie wyznacza ślepy przypadek. Boża opatrzność czuwa nad historią, a skoro wszystko dzieje się zgodnie z Bożym zamysłem, także i katastrofizm rewolucji nabiera sensu – jako element Boskiego planu dotyczącego dziejów ludzkości. Być może, po rewolucyjnym kataklizmie – jak po biblijnym potopie – w miejsce zniszczonego świata odrodzi się ludzkość w nowej postaci.
Zakończenie
W tej niezwykłej scenie można też widzieć spełnienie zapowiadanego w „Piśmie Świętym” powtórnego przyjścia Chrystusa, które ma oznaczać koniec świata i Sąd Ostateczny. Można jednak tę scenę interpretować na kilka sposobów.
Zobacz:
Trójgłos w sprawie rewolucji w Nie-Boskiej komedii – Pankracy, Hrabia Henryk, sam Krasiński.
Obraz rewolucji w Nie-Boskiej komedii. Zinterpretuj scenę finałową.
Jak ukazana jest rewolucja w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego?
https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-z-oswiecenia/nie-boska-komedia-2
Poglądy historiozoficzne w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego