Postacie mitologii greckiej

Dedal i Ikar

Historia Dedala i Ikara

Dedal obciążony zbrodnią uszedł na Kretę wraz ze swoim synem Ikarem. Przybył tam, by zbudować labirynt dla Minotaura, potwora, pół byka, pół człowieka. Minotaur był synem Pazyfae – żony króla Minosa ze związku z Zeusem (ukrytym pod postacią byka). Dedal tęsknił jednak bardzo za swoją ojczyzną. Minos bardzo cenił budowniczego i nie chciał, by ten opuścił Kretę. Dedal postanowił wydostać się z wyspy podstępem. Zbudował skrzydła z ptasich piór zlepionych woskiem. Nie należało jednak lecieć zbyt wysoko (słońce roztopiłoby wosk), ani zbyt nisko (pióra nasiąkłyby wilgocią wody). Dedal leciał pierwszy, prowadził swojego syna. Ikarowi jednak tak bardzo się spodobało, że unosił się coraz wyżej i wyżej. Słońce roztopiło wosk i Ikar spadł. Ojciec nazwał wyspę, na którą upadł syn, Ikarią, a okalające morze – Ikaryjskim. Pod koniec życia wrócił do Aten.

Charakterystyka

  • Imię: Dedal
  • Pochodzenie: Ateńczyk
  • Zajęcie: rzeźbiarz, konstruktor, architekt
  • Osiągnięcia: jego posągi były tak realistyczne, dynamiczne, że przykuwano je łańcuchami, aby się nie ruszały
  • Cechy: spokojny, opanowany, wytrwały w dążeniu do celu, mądry, wykształcony, rozsądny, odpowiedzialny
  • Jest symbolem… mądrości, rozwagi
  • Jest… realistą
  • Kocha… swego syna Ikara i ojczyznę
  • Rodzina: syn Ikar
  • Cechy Ikara: rozmarzony, niepraktyczny, zafascynowany zjawiskami przyrody, ciekawy świata
  • Dedal jest przeciwieństwem Ikara.

Odyseusz (Ulisses)

Jaki jest Odyseusz?

W pierwszych wersach Odysei Odyseusz określony jest słowem polytropos – bywa to różnie tłumaczone: wielce obrotny, znający wiele forteli. Jest przebiegłym człowiekiem, o ogromnym doświadczeniu. Jest bardzo zaradny, nieustraszony, to nieugięty bohater. Nie cofa się przed żadnym niebezpieczeństwem. Jest świetnym wodzem i sprawiedliwym królem. Jest przezorny i nieufny (z nieufnością odnosi się do Ateny), wszędzie wietrzy podstęp. Jest rozważny, zastanawia się zanim podejmie jakąś decyzję (zastanawia się jak walczyć z Irosem). Charakteryzuje go również żądza poznania świata (zostaje w jaskini cyklopa, by go poznać). Jest wytrzymały i odważny, ale jest także troskliwy (u Kirke nie chce jeść, dopóki czarodziejka nie uwolni jego towarzyszy). To pomysłowy i zręczny rzemieślnik (dowiadujemy się o tym przy budowie tratwy), ale jest też wrażliwy, delikatny, taktowny (świadczy o tym jego troska i zachowanie wobec Nauzykai). To urzekający bohater o bogatej indywidualności, prawdziwy wszechstronny heros. Ale nie jest to postać posągowa, nie jest bogiem, nieobce są mu ludzkie słabości, przeżywa chwile zwątpienia (w chwilach dramatycznych zwraca się do bogów o pomoc, o znak wróżebny).

Odyseusz pokazany jest wielostronnie – jako ojciec Telemacha, mąż Penelopy, syn, król Itaki, kochanek, towarzysz broni, polityk, mściciel, doświadczony wódz, zręczny dyplomata, świetny mówca, mądry doradca, mediator…

Przygody Odysa

  • uwięzienie na wyspie Ogygii przez nimfę Kalipso;
  • spotkanie Lotofagów;
  • uwięzienie przez cyklopa na Sycylii;
  • dotarcie do ziemi Lajstrygonów (olbrzymów-kanibali);
  • przemiana towarzyszy Odysa w świnie za sprawą czarodziejki Kirke;
  • przybycie do mrocznej krainy Kimeryjczyków, którzy nie widzieli słońca;
  • spotkanie z kuszącymi, cudownie śpiewającymi syrenami.

Prometeusz

Kim był Prometeusz?

Był tytanem, synem Japeta, bratem Atlasa, ojcem Deukaliona, dobroczyńcą ludzkości. Jest jedną z największych postaci w mitologii, cierpiał przez miłość do ludzi. Był buntownikiem, który nie zgadzał się z działaniem bogów, z ich dążeniem do władzy i wyznaczeniem człowiekowi roli podwładnego, całkowicie uzależnionego od wyroków Olimpu. Jego postawa jest wyrazem buntu przeciw wyższym potęgom, normom krępującym wolność ducha.

Co zawdzięczają ludzie Prometeuszowi?
(według mitu)

Dał im ogień, naukę o liczbach, wiedzę o lekarstwach i ziołach, odnalazł w głębi ziemi cenne metale, objawił sztukę pisania, oswoił zwierzęta, nauczył budować statki, nauczył orientowania się w zjawiskach przyrodniczych. Rozbudził w człowieku ducha i dał mu moc panowania nad światem. Pokazał mu, że może on osiągnąć szczęście, że może wykorzystywać swoją wiedzę i panować nad światem. Jest uważany za twórcę rzemiosł i wszelkiego postępu.
Postać Prometeusza przypomina trochę biblijnego Boga: mądrego, dobrego, twórcę praw etycznych. Stanowi on przeciwwagę dla olimpijskich bogów, dla których kategoria dobra jest raczej rzeczą obcą.

Historia Prometeusza

Prometeusz nauczył ludzi korzystać z ognia, to jednak nie podobało się Zeusowi. Bóg kazał Hefajstosowi stworzyć kobietę Pandorę – niezwykle piękną i kobiecą (dzięki Herze), pełną wdzięku (dzięki Afrodycie), pięknie mówiącą, kuszącą, o pochlebnym charakterze (dzięki Hermesowi). W posagu otrzymała tajemniczą beczkę. Postawiono ją pod domem Prometeusza, ten jednak od razu rozpoznał podstęp i odprawił Pandorę. Jednak jego brat Epimeteusz ożenił się z nią i razem otworzyli puszkę, z której na świat wydostały się wszystkie smutki, choroby, troski. Prometeusz postanowił odpłacić bogom podstępem za podstęp. Zabitego wołu podzielił na dwie części – mięso owinięte skórą i kości nakryte tłuszczem. Zeus miał wybrać część, która będzie zawsze składana bogom w ofierze. Wybrał tę, gdzie było więcej tłuszczu… W ten sposób dał się oszukać. Zeus postanowił zemścić się na tytanie. Rozkazał więc go przykuć do skał Kaukazu i co dzień orzeł przylatywał i wyszarpywał odrastającą mu co noc wątrobę.

Prometeizm
To stanowisko etyczne uznające za ideał moralny postępowanie jednostki mające na celu dobro większych grup społecznych lub całej ludzkości.
Istnieje też przymiotnik: prometejski – czyli buntujący się przeciw siłom zła.

Prometeusz – bohater mitologii

Syzyf

Historia Syzyfa

Syzyf – władca Koryntu – był bardzo przebiegły. Jego sąsiad miał magiczne zdolności, podkradał mu bydło – a dla utrudnienia poszukiwań zmieniał jego płeć oraz ubarwienie. Dlatego Syzyf nie mógł się zorientować, kto go okrada. W końcu kazał wypalić na kopytach swych zwierząt własne inicjały. Wtedy dowiedział się, kto jest złodziejem.

Pogrywał sobie też z bogami. Kiedy Zeus por­wał córkę boga rzecznego Asoposa, Syzyf dowiedział się o tym i zdradził Asoposowi, gdzie jest jego córka. W zamian bóg sprawił, że w Koryncie biło źród­ło wody.

Był też Syzyf częstym gościem na Olimpie. Zawsze po powrocie z party u bogów opowiadał towarzyszom, co się tam działo. Bogowie przymykali na to oczy, dopóki ich ludzki przyjaciel nie zdradził na ziemi sekretu Zeusa.

Rozgniewany bóg rozkazał bożkowi śmierci – Tanatosowi – zabrać Syzyfa ze świata. Ten jednak uwięził Tanatosa w piwnicy. W wyniku tego zabiegu ludzie przestali umierać. Hades – bezpośredni przełożony Tanatosa – poszedł poskarżyć się Zeusowi. Z jego rozkazu Ares uwolnił Tanatosa, Syzyf zaś w końcu umarł. Przed śmiercią zastosował jednak kolejny chwyt – zabronił swojej żonie grzebać zwłoki, gdyż dusza, której ciało nie zostało pogrzebane, nie mogła wejść do królestwa cieni. Umarły Syzyf tak długo użalał się nad sobą, ­aż pozwolono mu wrócić na górę. Na jakiś czas o nim zapomniano. Jednak w końcu Tanatos znów ­zabrał go do Hadesu. Tym razem Syzyf został ukarany surowo. Skazano go na wieczne wtaczanie pod górę ogromnego głazu, który osuwa się na dół – zawsze tuż przed szczytem.

Charakterystyka Syzyfa

Syn Eola i Enarety. Niektórzy twierdzili, że był ojcem Odyseusza. Uważany za inicjatora igrzysk olimpijskich. Był legendarnym królem i założycielem Koryntu. Ulubieniec bogów, którzy nawet częstowali go cudowną ambrozją… Ale Syzyf był też plotkarzem. Niezwykle przebiegły, często oszukiwał – nawet bogów.

Syzyfowa praca

To zajęcie nie do wykonania, bezsensowne i niemożliwe w realizacji, bezowocny trud.

Herakles (Herkules)

To prawdziwy mityczny heros. Był synem Zeusa i Alkmeny. Mężny, silny, waleczny, pomysłowy. Jego imię znaczy – „sława Hery”. Największy twardziel w mitologii greckiej.

Historia Heraklesa

Heraklesa nienawidziła Hera, już w dzieciństwie nasłała na niego węże, został później przez nią dotknięty przejściowym obłędem – pod jego wpływem zamordował swoją żonę Megarę i dzieci – właśnie pokutując za to u Eurysteusza (króla Myken), wykonał słynnych 12 prac.
Drugą żoną Heraklesa została Dejanira, która była bardzo zazdrosna i w każdej kobiecie widziała rywalkę. Gdy pewnego razu wracali do domu, drogę zagrodziła im rwąca rzeka. Nie za bardzo wiedzieli, co zrobić – aż spotkali bożka rzeki Nessosa, który miał przenieść Dejanirę na swym grzbiecie. Porwał jednak bezbronną kobietę. Herakles zaś strzelił do niego z łuku. Nessos umierając, powiedział Dejanirze, aby nabrała jego krwi, która stanowi cudowne lekarstwo na trwałość uczuć. Kiedy Herakles zakochał się w Joli, Dejanira skorzystała z rady bożka. Wlała krew Nessosa do miednicy i wyprała w niej koszulę Heraklesa. Gdy jej mąż założył tę szkarłatną koszulę, okazało się, że krew Nessosa była okrutnym jadem, który wsiąkał w ciało herosa i trawił je, powodując straszliwy ból. Herakles krzyczał i darł z siebie szaty, a wraz z ubraniem odpadały kawałki jego ciała. Nie było dla niego ratunku.
Po śmierci został wyniesiony na Olimp, gdzie otrzymał za żonę boginię Hebe (symbol młodości towarzyszącej sławie) i nieśmiertelność.

12 prac Heraklesa

  • zduszenie lwa nemejskiego
  • zabicie Hydry lernejskiej
  • złowienie łani kerynejskiej
  • wypłoszenie potwornych ptaków z bagna stymfalijskiego
  • upolowanie dzika w górach Erymantu
  • oczyszczenie stajni Augiasza
  • pokonanie byka kreteńskiego
  • uprowadzenie dzikich klaczy Diomedesa
  • zdobycie cudownego pasa Hipolity, królowej Amazonek
  • uprowadzenie słynnych wołów Geriona
  • zdobycie złotych jabłek z ogrodu Hesperyd
  • uprowadzenie Cerbera z Hadesu

Achilles

  • Imię: Achilles
  • Pochodzenie: grecko-boskie
  • Rodzice: ojciec Peleus, matka Tetyda
  • Cechy charakteru: waleczny, odważny, dzielny, mściwy, gniewny
  • Zajęcie: wojownik
  • To bohater Iliady, heros grecki, najdzielniejszy z Greków pod Troją.

Historia Achillesa

Gdy Achilles był niemowlęciem, matka uodporniła go na rany, zanurzając w wodzie Styksu, tylko pięta pozostała wrażliwa na rany.
Podczas wojny trojańskiej Achilles był faworytem wszystkich obserwatorów. Obraził się jednak na Agamemnona – dowódcę wojsk greckich – za odebranie mu branki wojennej – Bryzeidy. Urażony wycofał się z walki i wtedy Trojanie zaczęli zyskiwać przewagę. Usiłowali nawet zniszczyć okręty greckie i tym samym doprowadzić Greków do ostatecznej klęski. Nie pomogły nawet prośby jego przyjaciela Patroklesa. Achilles nie chciał walczyć, ale zgodził się pożyczyć mu swojej zbroi, by zmylić i przerazić Trojan. Niestety, Patrok­les zginął. Zabił go Hektor, syn króla trojańskiego Priama. Wtedy Achilles postanowił pomścić tę śmierć. Otrzymał od matki, bogini morskiej, nową zbroję, którą wykuł sam Hefajstos. Achilles dokonał zemsty. Walczył z Hektorem i wygrał, jednak ogarnięty szałem postępował niegodnie: zostawił ciało przeciwnika na pastwę psów i sępów. Pomimo prośby umierającego Hektora nie pozwalał zabrać jego ciała do ojczyzny. Achilles znieważył dodatkowo ciało wojownika – przedziurawił mu ścięgna nóg, przywiązał do rydwanu zwłoki i ciągnął je przez miasto. Później sam zginął ugodzony w piętę przez Parysa.

Mitologia, mit

  • Mitologia to zbór mitów.
  • Mit to opowieść przedstawiająca i organizująca wierzenia społeczności, nazywająca zbiorowe emocje (lęk, radość, podniecenie), próbująca wyjaśnić pochodzenie świata, człowieka, tworząca więź społeczną, określająca tożsamość grupy, przybliżającą obyczaje i tradycje. Pełniły funkcje poznawcze (wytłumaczenie zjawisk przyrody), światopoglądowe (postawa wierzeń religijnych), sakralne (łączenie obrzędów i kultu bóstw). Mity mogą dotyczyć pochodzenia świata (kosmogeniczne), pochodzenia bogów (teogeniczne), pochodzenia człowieka (antropogeniczne), całych rodów (genealogiczne).

Zobacz:

 

Bohaterowie mitologii

Mitologiczne kobiety

Mitologia

Bohaterowie mitologiczni jako symbole wartości cenionych także dziś.