Symbol, alegoria, parabola – objaśnij pojęcia, podaj przykłady.
Symbol – motyw występujący w dziele jako znak treści głęboko ukrytych. W odróżnieniu od alegorii, w której związek między zjawiskiem bezpośrednio przedstawionym a jego ukrytym znaczeniem jest konwencjonalnie ustalony, w symbolu ma on charakter indywidualny i nigdy nie jest w pełni określony. Jeśli alegoria może podlegać tylko jednej właściwej interpretacji, to symbol daje szansę różnym równoprawnym rozumieniom (np. scena chocholego tańca w Weselu Stanisława Wyspiańskiego czy fabuła Dziewczyny Bolesława Leśmiana), przy czym w żadnym z nich sens symboliczny nie rysuje się jasno i wyraźnie. Ta właśnie chwiejność i niepewność znaczenia należy do zasadniczych właściwości symbolu, który zawsze ma coś z nierozwiązywalnej zagadki. Z możliwości symbolu korzystały różne odmiany literatury, m.in. poezja mistyczna, twórczość pisarzy baroku i romantyzmu, przede wszystkim jednak twórcy symbolizmu (poezja Stéphane Mallarme’go, dramaty Maurice Maeterlincka), którzy w swych utworach rozwinęli koncepcję filozoficznej interpretacji symbolu.
Alegoria – składnik świata przedstawionego utworu, który poza znaczeniem konkretnym przekazuje ustalone przez tradycję bardziej abstrakcyjne znaczenie ogólniejsze. Alegoria jest obrazowym, ale skonwencjonalizowanym, umownym i jednoznacznym odpowiednikiem jakiegoś pojęcia z dziedziny moralności, religii czy sztuki. Obrazy alegoryczne występują zarówno w literaturze, jak w sztukach plastycznych. Korzeniami sięgają starożytności, szczególne znaczenie zyskały w kulturze średniowiecza. W XVI i XVII w. ich zasoby gromadzono w specjalnych wydawnictwach ilustrujących, jak wygląda i jakie atrybuty powinna posiadać np. alegoria Muzyki, Czasu, Sprawiedliwości. W literaturze alegoria rozwinęła się zwłaszcza w gatunkach dydaktycznych i moralizatorskich: m. in. w średniowiecznym moralitecie, w dziełach przedstawiających idee polityczne i historiozoficzne (np. Boska Komedia Dantego), a nade wszystko w bajce (sięgając do tradycji starożytnego Ezopa w Polsce tworzyli je Ignacy Krasicki i Adam Mickiewicz).
Parabola – inaczej zwana przypowieścią, jest gatunkiem literatury moralistycznej, w którym opowiedziana historia nie jest ważna ze względu na jednostkowe losy bohaterów, ale jako ilustracja ogólnych prawideł ludzkiego losu. Właściwe rozumienie przypowieści wymaga przejścia od dosłownego znaczenia do sensu ukrytego. Bogaty zbiór przypowieści znajdziesz w Biblii – zajrzyj np. do Ewangelii wg św. Łukasza (przypowieść o siewcy, miłosiernym Samarytaninie, o synu marnotrawnym). Przypowieści stanowiły bogate źródło dla różnych odmian literatury dydaktycznej oraz wzór stylizacji literackich (np. Adam Mickiewicz Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego). Literatura XX w. często posługiwała się formami bliskimi paraboli – np. Proces Franza Kafki, Dżuma Alberta Camusa, Stary człowiek i morze Ernesta Hemingwaya.
Zobacz:
Co różni symbol od alegorii. Przedstaw na przykładach.
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/wspolczesnosc/c151-wspolczesnosc/co-to-znaczy-ze-dzuma-jest-powiescia-parabola-wytlumacz-jak-rozumiesz-to-pojecie