Średniowiecze w Polsce

Przedstaw utwór O zachowaniu się przy stole Słoty

Wiersz O zachowaniu się przy stole zwany także Wierszem o chlebowym stole jest poematem dydaktyczno-obyczajowym, w którym wyłożone są zasady dobrego zachowania podczas biesiad. Pierwsza część utworu poświęcona jest ucztom dworskim, które powinny być dla uczestników przyjemnością i radością. Autor przedstawia zachowanie osób wysoko urodzonych, których zachowanie powinno znacznie się różnić od obyczajów pospólstwa. ­Pisze o normach obowiązujących biesiadników – o myciu rąk przed jedzeniem, spożywaniu małych ­kęsów, powstrzymywaniu się od zabierania

Wartości życiowe człowieka na podstawie Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja

Na podstawie fragmentów z podręcznika sporządź listę rzeczy zalecanych w życiu przez Mikołaja Reja w Żywota człowieka poczciwego. (PRACA W GRUPACH, DYSKUSJA) Każda z trzech grup analizuje fragment jednej księgi. Zapisujecie wartości, które uznacie za najważniejsze, np.: Umiar (we wszystkim). Czyste sumienie. Kierowanie się w życiu uczciwością. Rezygnacja z chorej ambicji, konkurencji. Odrzucenie chciwości. Uznanie za złe gniewu i alkoholizmu. Mieszkanie na wsi. Życie w zgodzie z naturą. Rodzina itp.   Zapisujemy w punktach zalecany przez Reja „plan

Co to jest motyw deesis?

Co to jest motyw deesis? Już na początku wypowiedzi wykaż się znajomością zagadnienia i nawiąż do korelacji literatury i sztuki w średniowieczu. Możesz zacząć tak: Motyw deesis podobnie jak motyw danse macabre występował zarówno w sztuce, jak i w literaturze. Korelacja tych dziedzin była charakterystyczna dla średniowiecza, a wynikała z faktu, że większość ludzi była niepiśmienna. W związku z tym wszelkie prawdy religijne przekazywano prostym ludziom przede wszystkim za pomocą przedstawień wizualnych. Motyw deesis polegał na szczególnym przedstawieniu Chrystusa

Bogurodzica – jako dokument dziejów języka polskiego

Dla historyków literatury i badaczy języka polskiego Bogurodzica jest bezcennym źródłem wiedzy o procesach zachodzących w polszczyźnie na przestrzeni wieków, czyli ogólniej – bezcennym źródłem wiedzy o języku. W tekście tej pieśni spotykamy liczne archaizmy – wyrazy lub formy, które wyszły już z powszechnego użycia, lub zostały zastąpione innymi. Spotykamy je w tekstach dawnych lub stosujemy, gdy chcemy stylizować tekst na dawny. Archaizmy fonetyczne: • sławiena – sławiona • zwolena – zwolona • Krzciciela – Chrzciciela

Treść i przesłanie – o czym jest Bogurodzica?

To modlitwa, jasne więc że treść jej będą stanowić prośby skierowane do… właśnie – bardzo ważna jest kolejność i ilość osób pojawiających się w tekście. Pierwsza zwrotka to rozbudowana apostrofa do Maryi – Matki Boga – Rodzicielki, a jednocześnie Dziewicy. Wierni proszą Maryję, aby wstawiła się za nimi u swego Syna, zjednała Go im. Druga strofa to zwrot do Jezusa za przyczyną (pośrednictwem) Jana Chrzciciela. Przez wzgląd na życie proroka i zasługi liczą wierni na

Jakie tematy podejmuje Słota w utworze O zachowaniu się przy stole?

Utwór Przecława Słoty dzieli się na dwie części, które podejmują dwa tematy ­wiodące. Pierwszy to pouczenie, jak zachowywać się podczas uczty – średniowieczny savoir-vivre. Drugi to kult kobiety, jaki propaguje zacny Słota, nakazując rycerzom czcić „cudną twarz” i usługiwać jej przy stole. Czegóż uczy jeszcze? Aby myć ręce przed jedzeniem, aby panny jadły do woli, lecz sięgały po drobne kąski, by rycerze usługiwali damom i prowadzili z nimi konwersację. Słota operuje mocnymi antyprzykładami:

Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze

Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze. Ponieważ daje realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV w. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny (rzekomoć mu pług orać nie chce), a w

Jaki obraz społeczeństwa średniowiecznego odnajdziemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią?

Dzięki wyliczance, którą stosuje Śmierć, aby uświadomić mistrzowi swą potęgę, otrzymujemy świetny obraz społeczeństwa średniowiecznego, jego hierarchii – i przy okazji satyrę na poszczególne stany. Korowód osób jest bogaty – musi taki być, by uwypuklić potęgę śmierci i by w ten sposób zaprezentować krytykę poszczególnych stanów. Mamy więc niesprawiedliwych sędziów, oszustów – karczmarzy, a nade wszystko fałszywych duchownych i złych mnichów, czyli zbiegów z zakonu. Śmierć obiecuje wszystkim stosowne kary. Tylko dobry człowiek może nie bać

Jaki wizerunek śmierci odnajdujemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią?

Jaki wizerunek śmierci odnajdujemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią? Prawdopodobnie polska przeróbka tekstu łacińskiego zatytułowanego Colloquium inter mortem et magistrum Polycarpum. Autor przekładu nie jest znany. Rękopis naszej wersji pochodził z końca XV w., ale zaginął podczas ostatniej wojny. Wiersz moralistyczno-dydaktyczny, zaliczany do poezji „kręgu przykościelnego”. Utwór jest wspaniałą ilustracją średniowiecznej myśli i ówczesnego systemu wartości. To literacki przykład danse macabre i barwny obraz średniowiecznej hierarchii społecznej. Zawiera typowy dla epoki wizerunek

Omów kompozycję Lamentu świętokrzyskiego

Inny jeszcze tytuł tego utworu to Plankt świętokrzyski, bowiem plankt oznacza płacz, lament. Powstały około 1470 r. utwór należy do arcydzieł polskiej liryki średniowiecznej i warto dostrzec w nim pewne zabiegi kompozycyjne i stałe motywy charakterystyczne dla twórczości lamentacyjnej (scena pod krzyżem inspirowała wielu twórców średniowiecznych, polski Lament… podejmuje ów temat, czerpiąc wzory z Zachodu).   Oto krótki opis siedmiu strof utworu: I –  „Posłuchajcie, bracia miła” – to apostrofa do ludzi, by wysłuchali

Jakie znasz najdawniejsze zabytki języka polskiego?

Do najdawniejszych zabytków języka polskiego możemy zaliczyć nie tylko całe teksty pisane w języku polskim, ale także wszystkie inne wzmianki, słowa czy zdania umieszczane w tekstach pisanych w innych językach, najczęściej po łacinie. Wszystkie teksty, o których mówimy, to rękopisy. Pierwsze słowa Bulla gnieźnieńska z 1136 roku – to jeden z najwcześniejszych i najcenniejszych zabytków języka polskiego. Jest to tak zwana bulla protekcyjna, biorąca w opiekę Stolicy Apostolskiej uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Została ona sporządzona przez papieża Innocentego II

Omów znane Ci przykłady polskiej historiografii.

Kronika Galla Anonima powstała w latach 1112-1116 na dworze króla Bolesława Krzywoustego. Treścią obejmuje dzieje państwa polskiego i jego władców od czasów legendarnych (władzy księcia Popiela) do współczesnych autorowi, do wydarzeń roku 1109-1113. Gall Anonim był autorem o nieznanym do dziś pochodzeniu. Imię Gall świadczy o pochodzeniu z krajów romańskich (być może z Francji), choć przez dłuższy czas podejrzewano, iż był Węgrem. Z całą pewnością posiadał gruntowne wykształcenie. Celem i zamiarem Galla Anonima było opisanie czynów króla Bolesława

Co to jest historiografia? Podaj przykłady.

Historiografia jest to dział piśmiennictwa obejmujący gatunki o treści historycznej – czyli, między innymi, „kroniki”. Jej przykładem są kroniki – gatunek opisujący historię państwa. Inne przykłady literatury historiograficznej to „gesta” („czyny”) – utwory opisujące dokonania wybitnych postaci. Słowo historiografia oznacza opis historii państwa w danym okresie. Kroniką nazywamy gatunek opisujący historię państwa. Do historiografii należą także „gesta” – czyli „czyny” – utwory, w których opisywano dokonania wybitnych postaci. Słowo historiografia – to inaczej

Na czym polega dyskusyjność postawy św. Aleksego?

Z punktu widzenia człowieka współczesnego całość dokonań Aleksego, jego wybór drogi do Boga, wydaje się chybiony, wręcz niezrozumiały. Nikt współczesny nie uwierzy, by świętość wymagała upokorzeń, cierpień ciała i tym podobnych drastycznych poczynań. Niemniej nadal nie dziwi nas mnich buddyjski lub ktoś, kto wybiera się do Tybetu, by zgłębiać filozofię Wschodu, odciąć się od cywilizowanego świata i pogrążyć w kontemplacji. Nawet dziś. Tym bardziej więc nie powinna dziwić postawa ascety sprzed stuleci –

Czy dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią?

Czy dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią? Tak. Ponieważ Aleksy jest wzorem ascety. Legenda o św. Aleksym przedstawia jego żywot: narodziny, młodość, ożenek z królewną Famijaną – lecz Aleksy składa ślub czystości i wyrusza w tułaczą wędrówkę, a majątek rozdaje ubogim. Znosi okrutne męki, leży pod progiem kościoła, szesnaście lat pod schodami na dworze ojca, gdzie wylewano nań pomyje. Przed śmiercią św. Aleksy napisał list wyjaśniający, kim jest. Przy jego śmierci i pochówku nastąpiły liczne cuda,

Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze?

Jaki zakres dziejów obejmuje polskie średniowiecze? Polskie średniowiecze trwało znacznie krócej niż w Europie, choć później się skończyło. Zaczęło się znacznie później – bo dopiero od X w. Polska jako chrześcijańskie państwo znalazła się na mapie średniowiecznego świata cywilizowanego. W historii kultury wyróżnia się dziś trzy podstawowe okresy polskiego średniowiecza – oto ich skrócona charakterystyka (uwaga! podział ten nie do końca pokrywa się z podziałem stosowanym przez historyków): X–XII w. – wczesne średniowiecze

Jakie utwory średniowieczne ukazują istnienie konfliktów społecznych w tej epoce?

Utworem obrazującym stosunki panujące w średniowiecznym społeczeństwie jest Satyra na leniwych chłopów. Zawiera ona konflikt pan – kmieć, który musiał być żywy w tak zhierarchizowanym świecie, jakim była epoka średniowiecza. Społeczeństwo średniowieczne składało się z następujących stanów: szlachta, duchowieństwo, mieszczanie i chłopi. Satyra na leniwych chłopów prezentuje punkt widzenia pana i ukazuje sposoby, jakich używali chłopi, aby uniknąć świadczenia pańszczyzny. „Chytrze bydlą z pany kmiecie” – widać, iż autor krytykuje nieuczciwe czyny chłopów, którzy oszukują w pracy,

Czy znasz przykład epiki rycerskiej w literaturze polskiego średniowiecza?

Niestety, epika rycerska właściwie się w naszej literaturze nie rozwinęła. Jedyny przykład znajdujemy w Kronice Janka z Czarnkowa – jest to dość zawiła opowieść o losach rycerza Walgierza Wdałego (powieść o Walgierzu Udałym). Wdały, Udały, Walgierz, Walter, Walcerz – to różne wersje nazwiska tej samej osoby. Jego przygody zaiste mogłyby posłużyć za kanwę wieloodcinkowego serialu. Żył w dawnych, pogańskich jeszcze czasach. Rządził w Tyńcu, a w Wiślicy, po sąsiedzku, Wisław Piękny. Walgierz w romantyczny sposób zdobył swoją żonę –

Jaki powinien być ideał władcy według Galla Anonima?

Gall Anonim prezentuje wzór władcy chrześcijańskiego na przykładzie czynów i osoby króla Bolesława Krzywoustego. Warto zauważyć, że takim ideałem jest również opisywany przodek Krzywoustego – Bolesław Chrobry. Obaj królowie mają podobne cechy: Idealny władca to człowiek „sprawiedliwy i rycerski”. Jest to wielki i sławny mąż, który walczy z pogaństwem w imię wiary chrześcijańskiej. Innymi jego cechami są: „męstwo, moc, pobożność, mądrość”. Król powinien być „srogi”, lecz „sprawiedliwy, przebiegły i mądry” w walce. Za jego panowania w kraju panuje

Dokonaj zestawienia dzieł średniowiecza polskiego

Przykład hagiografii  – Legenda o św. Aleksym. Najstarsza pieśń (hymn) polska – Bogurodzica. Przykład liryki maryjnej – Lament świętokrzyski. Utwory literatury świeckiej: Słota O zachowaniu się przy stole, Satyra na leniwych chłopów. Przykład literackiej realizacji danse macabre – Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Przykłady historiografii: Kronika Gall Anonim, Kronika polska Wincenty Kadłubek, Kronika Janko z Czarnkowa. Zobacz: Wymień znane Ci zabytki języka polskiego Dlaczego dzieje świętego Aleksego są typową hagiografią? Czy znasz przykład epiki