Epos
Był najważniejszym gatunkiem epickim zanim nie wyparła go powieść. Przejęty z antyku (od Homera) w literaturze polskiej zaowocował: barokową Transakcją wojny chocimskiej Wacława Potockiego i epokowym dziełem Adama Mickiewicza pt. Pan Tadeusz.
Powieść
Główny i najpopularniejszy dziś gatunek epicki, można też powiedzieć, że różnorodny. Epoką powieści był pozytywizm – wówczas powstały Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, Lalka Bolesława Prusa, powieści historyczne Henryka Sienkiewicza. Późniejsze epoki rozwijały i unowocześniały powieść (Granica Gabrieli Nałkowskiej, Ferdydurke Witolda Gombrowicza, współczesne powieści Tadeusza Konwickiego, Czesława Miłosza).
Nowela
– to krótki, lecz dość rygorystycznie zdefiniowany gatunek, także popularny w pozytywizmie. Lata 70. XIX w. nazywano wręcz „złotym okresem nowelistyki”. Ojcem nowelistyki jest Boccaccio – słynny twórca Dekameronu i teorii sokoła. Nowela silnie eksponuje podjęty wątek akcji, eliminuje natomiast tło, postacie poboczne i komentarze autora. Motyw centralny (element o kluczowym znaczeniu) jest z reguły umieszczony w tytule. Przykłady: Bolesław Prus Kamizelka, Powracająca fala, Eliza Orzeszkowa: A…B…C…, Dobra pani, Gloria victis.
Opowiadanie
– gatunek „swobodniejszy” niż nowela. Także krótki, zwykle jednowątkowy, lecz dopuszcza refleksję autorską, opis tła wydarzeń czy opis przyrody. Opowiadania pisał Stefan Żeromski – Zmierzch, Rozdziobią nas kruki, wrony, Doktor Piotr. Znane są obozowe opowiadania Tadeusza Borowskiego (Pożegnanie z Marią).
Uwaga! Powyższy zestaw nie wyczerpuje zbioru epickich gatunków, lecz wyłania najważniejsze.
Pamiętaj, że należą do epiki te gatunki, których istotą jest opis, narracja, ogląd i prezentacja danych treści, a nie wyrażanie i eksponowanie uczuć – bo to jest domeną liryki, tak jak scena i podział na głosy, a brak narracji wyróżnia dramat.
Zobacz:
Przemiany w obrębie najważniejszych gatunków literackich: eposu, tragedii, powieści.
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/epos-2