Skomentuj, odwołując się do postaw wybranych bohaterów, sentencję Zbigniewa Herberta: „Cnota nie jest azylem słabych, zaś akt wyrzeczenia się jest aktem odwagi”.
Przykładowy wstęp:
Zawarte w temacie zdanie Herberta zdziwiło mnie swoją oczywistością. Czy wielki poeta i autorytet moralny musi przypominać o tym, że tzw. dobre, moralne lub, używając dawnego określenia, cnotliwe życie wymaga siły woli, odwagi, a nawet pewnego rodzaju heroizmu? Uświadomiłem sobie jednak, że tak. Właśnie dziś te słowa są niezwykle potrzebne. Właśnie dziś trzeba je przypominać, powtarzać, a może czasem przekazywać jak dopiero co odkrytą prawdę.
We współczesnym świecie cnota przestała być bowiem chlubą. Dobre, uczciwe, moralne życie mało komu już imponuje. Jeśli ktoś nie odnosi sukcesu, bo nie chce brać udziału w wyścigu szczurów i nie zamierza postępować w sposób przebiegły, fałszywy, a czasem wprost oszukiwać – uznawany jest za mięczaka. Chcemy zdobywać coraz więcej, coraz więcej posiadać, gromadzimy materialne dobra, zaszczyty, funkcje. Jeśli ktoś świadomie się tego wyrzeka, przestaje się liczyć. „Boi się konkurencji”, „jest nieudacznikiem”, „to tchórz” – można usłyszeć.
Nie zgadzać się z tymi opiniami – to prawdziwa odwaga. Iść własną, niepopularną, niezwykle trudną i wymagającą wyrzeczeń drogą – oto dowód siły. Czy tylko dziś? Ależ skąd. Tak przecież było zawsze.
.
Proponowane rozwinięcie tematu:
Szlachetne postawy bohaterów:
- Pokora (niesłusznie traktowana jako dowód słabości) – postawa wyrażająca zgodę na własny los, ale jednocześnie miłość do ludzi i innych stworzeń:
– Hiob z Biblii,
– św. Franciszek z Asyżu (Kwiatki św. Franciszka),
– ksiądz Piotr z Dziadów cz. III,
– Sonia Marmieładowa ze Zbrodni i kary Dostojewskiego,
– Grand z Dżumy Camusa,
– poezja ks. Twardowskiego.
- Służba – wyrzeczenie się osobistego szczęścia w imię dobra innych (dziś, w czasach pędu do osobistego sukcesu, postawa niezbyt popularna):
– Stasia Bozowska z Siłaczki Żeromskiego,
– Tomasz Judym z Ludzi bezdomnych Żeromskiego,
– Doktor Rieux z Dżumy Camusa,
– Matka Teresa z Kalkuty.
- Oddanie życia za innych:
– Janusz Korczak (film Korczak),
– Maksymilian Kolbe (Przed nieznanym trybunałem Szczepańskiego – Święty).
Cnota jest oczywiście wartością. Ale nawet szlachetne zachowania budzą czasem wątpliwości:
- Tomasz Judym z Ludzi bezdomnych (unieszczęśliwia swą ukochaną),
- Myszkin z powieści Idiota Dostojewskiego (człowiek dobry, który przyczynia się do nieszczęścia),
- Gregers Werle z Dzikiej kaczki Ibsena (ujawnienie prawdy prowadzi do nieszczęścia),
- Roland (Pieśń o Rolandzie) – (wierność rycerskiemu honorowi oznacza śmierć dla bohatera i towarzyszy).
.
Zakończenie:
Cnota, poczciwe życie, postępowanie moralne – to sformułowania rzadko obecne we współczesnym języku. Może dlatego, że o dobru nie potrafimy i nie chcemy dziś mówić. Jeśli ktoś zachowuje się w sposób nieetyczny, przyciąga uwagę innych. Postępowanie uczciwe, zgodne z zasadami moralności wydaje się mało ciekawe. Zło jest efektowne, dobro – mało widowiskowe. Widać to w sztuce – autorzy książek czy filmów rzadko pokazują postawy godne pochwały, gdyż boją się narażenia na naiwność i śmieszność.
Często słyszymy dziś opinie: to nie są czasy dla Siłaczek i Judymów. To prawda, bo żadne czasy nie sprzyjają zachowaniom prezentowanym przez tych bohaterów. Zachowaniom tak trudnym, wymagającym tak wielkiej siły woli i odwagi, że uważanym wręcz za niemożliwe do naśladowania. Na szczęście nie brak przykładów potwierdzających, że również i dziś można żyć, kierując się Herbertowskimi kategoriami cnoty i wyrzeczenia.
Zobacz: