Współczesność
Operetka Gombrowicza – treść Nie ma tu akcji i wydarzeń w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Plejadę bohaterów stanowią dziwaczne postacie podzielone na dwie warstwy społeczne: arystokrację i lokajstwo. Książę Himalaj, Księżna, Baron Firulet i Hrabia Szarm to, oczywiście, reprezentanci pierwszej grupy. Hufnagiel (fałszywy hrabia) i służba – to warstwa niższa. Można wypunktować następujące fakty porządkujące treść Wyścig barona Firuleta i hrabiego Szarma w liczbie zdobytych kobiet i ich rywalizacja o Albertynkę. Wyraża się to głównie dzięki dialogom i gestom, w pojedynku słownym
Mianem poetów podziemia, poetów apokalipsy spełnionej określa się ludzi młodych, urodzonych około roku 1920, którzy wkraczali w dojrzałość i tworzyli w czasie wojny i okupacji. Byli poetami czynu – wcielali w działanie i udowadniali w życiu prawdę głoszonych przez siebie słów, dlatego nazwano ich tyrteuszami. Ujrzeli świat zagłady – śmierć, upadek dawnego świata, rozpad wartości moralnych – dlatego nazwano ich pokoleniem apokalipsy spełnionej. Wojna określiła ich młodość, odebrała im dojrzałość,
Wiek XX to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka. W takim państwie jednostka jest bezsilna wobec wszechmocy systemu, zostaje uprzedmiotowiona (stanowi tylko drobną cząstkę całości). Cechy totalitaryzmu: Całkowite zniewolenie wynika z monopolistycznej ideologii – rządzi jedna partia wykluczająca wszelki sprzeciw, nie ma opozycji. Często na czele tej partii stoi jakiś charyzmatyczny przywódca (Hitler, Stalin czy Wielki Brat). Wszelkie środki masowego przekazu
Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz. turpistyczny Stanisław Grochowiak neoklasyczny klasycyzm współczesny Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser Lingwizm Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi, przysłów,
Tadeusz Różewicz przeżył wojnę. Ocalał – lecz wojna odcisnęła piętno na jego twórczości, tak poetyckiej, jak i dramaturgicznej. Należy do pokolenia – rocznik 20., bo urodził się w 1921 r. Brał udział w konspiracji i żył okupacyjnym życiem, walczył w AK. Ujrzał i zrozumiał całą grozę wojenną, „przeżył śmierć i zna wartość życia” – tak brzmi motto poety. Różewicz to poeta czytany i lubiany. Mimo że jego poezja tak bliska jest prozie (a może właśnie dlatego), mimo że często
Autor Albert Camus (1913-1960) francuski pisarz i filozof, urodzony w Algierii, laureat Nagrody Nobla w 1957, początkowo dziennikarz, w czasie II wojny światowej działacz ruchu oporu. Inne ważne utwory: powieści: Obcy (1942), Upadek (1958), eseje filozoficzne: Mit Syzyfa (1942), Człowiek zbuntowany (1951), dramaty: Kaligula, Pomyłka (1944), Stan oblężenia (1947). Epoka Współczesność Na powieść mają wpływ: tragiczne doświadczenia II wojny światowej, egzystencjalizm – popularna w tym czasie filozofia, głosząca absurdalność istnienia; człowiek samotny, zmuszony do dokonywania
Opowiadanie Wieża rozwija się w dwóch planach akcji Plan pierwszy To współczesność narratora – spędza on urlop we wsi w Piemoncie. Pragnie ciszy po misji wojskowej w Mediolanie i całej wojennej wrzawie. Mieszka w domku nauczyciela z Sycylii, który umarł pod koniec wojny. Nieopodal jest Wieża Strachu w Aoście, a z nią wiążą się stare podania: historia zagłodzonej przez męża księżniczki di Braganza i historia białej damy… Plan drugi To rekonstrukcja historii. Narrator znajduje i odczytuje pamiętnik de Maistre’a –
Epoka Współczesność Tragiczne doświadczenia II wojny światowej (holokaust). Dzieło Tom opowiadań Pożegnanie z Marią (1948) Ważne utwory: Pożegnanie z Marią, Dzień na Harmenzach, U nas w Auschwitzu…, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli. Forma utworu Narrator: człowiek obeznany z realiami obozu – vorarbeiter Tadek; zamierzona kreacja autorska, choć imię sugerowałoby autobiograficzność tekstu. Narracja: behawiorystyczna – więźniowie przedstawiani od strony gestów i zachowań (redukcja psychiki). Opis: bardzo szczegółowy, niekiedy brutalny. Język: pozbawiony emocjonalności, liczne idiomy nazywające
Zdążyć przed Panem Bogiem Autor Hanna Krall Dziennikarka i pisarka, która straciła w czasie II wojny światowej wszystkich bliskich. Szczególnie często porusza problem zagłady Żydów, przedstawia losy zwykłych, prostych ludzi. Ważniejsze utwory: zbiory reportaży; Na wschód od Arbatu, Sześć odcieni bieli, powieść Hipnoza, Zdążyć przed Panem Bogiem, zbiór opowiadań Tam już nie ma żadnej rzeki (nominowany w 1999 do Nagrody Literackiej Nike). Dzieło Zdążyć przed Panem Bogiem – powieść (1977) Epoka Współczesność Tragiczne
Gabriel Garcia Márquez – kolumbijski noblista jest jednym z najważniejszych przedstawicieli nurtu w prozie zwanego realizmem magicznym. Jest to technika pisarska, w której rzeczywistość jest opisywana przez pryzmat praw rządzących magią. W samym świecie przedstawionym mają miejsce zjawiska magiczne i mityczne. Pojęcie mitu jest ważne dla rozumienia tego nurtu – mityczna świadomość unosi się nad utworem, a działania jego bohaterów bardzo często są bądź to urzeczywistnieniem, bądź powtórzeniem mitu. Co
Miron Białoszewski – twórca polskiego lingwizmu i tzw. poezji rupieci – zauważył i wykorzystał możliwości języka, mowy w poezji. Ale to jeszcze nie wszystko. Poeta odwołał się do peryferii kultury, do świata rupieci, przedmieść, jarmarku i wesołego miasteczka. Tandeta jarmarku i odpustu okazała się dlań źródłem poszukiwanych wartości. Upodobał sobie także jako motywy poezji przydrożne kapliczki i świątki, dziadowsko-podwórzową balladę. Białoszewski postulował postawę człowieka prywatnego – czyli takiego, który pragnie zachować niezależność, swoje „ja”, bez splendorów
Groteska – jest zjawiskiem bardzo ważnym w literaturze współczesnej. Możemy nazwać ją zabiegiem artystycznym, którego dokonuje autor dzieła, swoistą deformacją świata przedstawionego, a najlepiej: kategorią estetyczną, której istotą jest odkształcenie realnego świata, fantastyka oraz przemieszanie elementów komizmu i tragizmu oraz sprzecznych stylów. Groteska występuje też w utworach muzycznych, w filmie i w plastyce. I – oczywiście – bynajmniej nie jest pomysłem współczesnym! W wieku XX groteska odgrywa pierwszoplanową rolę
Dramat realizmu socjalistycznego (1949-1956) To sztuki dydaktyczne zgodne z nakazem ideologicznym o tematyce propagandowej. Ponieważ był to teatr sztuczny, nie przetrwał długo. Kontynuacje dramatu tradycyjnego Rozpoczęły się wraz z końcem wojny i trwają nadal. Częściej zmienna bywa tu tematyka niż konstrukcja dramatu – o prawdopodobnych realiach, umotywowanej akcji i realistycznych bohaterach. Tworzyli ten typ: Jerzy Szaniawski Dwa teatry, Kowal, Pieniądze i gwiazdy. Leon Kruczkowski Niemcy, Pierwszy dzień wolności. Jaki typ dramatu uprawiał Jerzy Szaniawski? Dramat nowych
Tadeusz Konwicki Jeszcze jeden twórca z szeregu „wieszczów związanych z Litwą”, tam upatrujących arkadię dzieciństwa, tęskniących do litewskich pejzaży. To ważna postać współczesnej polskiej kultury: jest pisarzem, był dziennikarzem, jest wybitnym reżyserem filmowym. Debiutował w czasach powojennego entuzjazmu, jego pierwsze powieści – np. Przy budowie lub Władza – realizowały założenia socrealizmu. Wkrótce jednak Konwicki stał się jednym z najbardziej opozycyjnych pisarzy, a Mała apokalipsa była swego czasu pierwszym tytułem literatury drugiego obiegu. Jest Konwicki twórcą
Egzystencjalizm Nurt ten rozwinął się po wojnie, szczególnie we Francji, lecz początki myśli egzystencjalnej sięgają epoki międzywojennej. Natomiast jej źródła – jeszcze bardziej w głąb czasu, bo aż do poglądów siedemnastowiecznego Blaise’a Pascala. Pascal zwrócił uwagę na kruchość istoty ludzkiej, usytuowanej w ogromnym i tajemniczym wszechświecie, na tragizm wynikający stąd, że człowiek jest świadomy swojej nędzy – słabości i przemijalności. Podobny motyw podchwycił duński filozof XIX wieku – Søren Kierkegaard. Ludzie wieku XX –
Tematy literatury współczesnej Wojna zdominowała literaturę XX wieku. Podejmowano tematy związane z II wojną zaraz po jej zakończeniu, i dużo później – np. Miron Białoszewski napisał Pamiętnik z powstania warszawskiego dopiero w roku 1970, a Początek Andrzeja Szczypiorskiego powstał w roku 1984. II wojna światowa była apokalipsą naszego stulecia – nic zatem dziwnego, że tak silne piętno odcisnęła na literaturze. Pisarze w twórczości swojej zapragnęli dać świadectwo tym strasznym czasom, pokazać, do czego zdolny jest człowiek, utrwalić
Kazimierz Moczarski, żołnierz AK, Jörgen Stroop oficer SS, likwidator warszawskiego getta i niższy rangą Niemiec Schielke spędzają kilka miesięcy we wspólnej celi więziennej, dokładnie od marca do listopada 1949 r. Pomijając paradoks faktu, że ludzie ci, wrogowie, znaleźli się w jednej celi, zaistniała dzięki temu niebywała możliwość zbliżenia się do słynnego zbrodniarza SS. Moczarski wykorzystuje tę sytuację, zachęca do refleksji i wysłuchuje jego monologu. Stroop zachęcony do zwierzeń, opowiadał współwięźniom o swoim dzieciństwie, ojcu policjancie,
Zbigniew Herbert U wrót doliny Po deszczu gwiazd Na łące popiołów zebrali się wszyscy pod strażą aniołów z ocalałego wzgórza można objąć okiem całe beczące stado dwunogów naprawdę jest ich niewielu doliczając nawet tych którzy przyjdą z kronik bajek i żywotów świętych ale dość tych rozważań przenieśmy się wzrokiem do gardła doliny z którego dobywa się krzyk po świście eksplozji po świście ciszy ten głos bije jak źródło żywej wody jest
Poezja powojenna Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny (Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz). turpistyczny (Stanisław Grochowiak), neoklasyczny klasycyzm współczesny (Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert) przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser) Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi,
