LICEUM
W jaki sposób literatura ukazuje totalitaryzm? Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego jako wynaturzony obraz totalitarnej rzeczywistości Główny bohater wyznaczony przez opozycję do samospalenia (na znak protestu) przed Pałacem Kultury i Nauki im. Józefa Stalina ma podjąć się tej misji nie z własnej woli i bez przekonania. Dostrzega upadek wszystkiego, ale jego ewentualny protest nie jest potwierdzony ideami, w które wierzy. To bierny protest, bierne poddanie się woli innych. Autor celowo przerysowuje wiele fragmentów obrazu Warszawy lat 70.,
Dokonaj charakterystyki Tartuffe’a (Świętoszek Moliera). Prezentacja wstępna Tartuffe, tytułowy Świętoszek, to przygarnięty przez Orgona żebrak, który w rzeczywistości okazuje się perfidnym oszustem czyhającym na majątek rodziny. Już na wstępie wzbudza ciekawość odbiorcy, zwłaszcza że autor wprowadza go na scenę dopiero w trzecim akcie. Wcześniej prezentuje tę postać jedynie za pośrednictwem opinii innych bohaterów sztuki, które nierzadko sobie przeczą (co innego mówią Orgon i jego matka, zupełnie odmienne sądy prezentują pozostali
Zwróć uwagę na tematy (takie mogą pojawić się na egzaminie gimnazjalnym) Czy jesteś zwolennikiem przejmowania obyczajów pochodzących z innych krajów? W liście do mieszkańca innego kraju opisz Twój ulubiony polski zwyczaj. Jest taki piękny obyczaj… – napisz opowiadanie. Napisz artykuł do gazety młodzieżowej, w którym przedstawisz ciekawą tradycję obowiązującą w Twojej szkole. Czy młodzież XXI wieku szanuje tradycję? Który z obyczajów najbardziej lubisz? Komentarz do tematów: Temat 1: Kolejna rozprawka. O jakie obyczaje chodzi? Walentynki,
Zwróć uwagę na tematy (takie mogą pojawić się na egzaminie) Podróże kształcą. Czy zgadzasz się z tym potocznym stwierdzeniem? „Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej”. Opisz bohatera literackiego lub historycznego, który mógłby podpisać się pod tym przysłowiem. „Twoje serce jest tam, gdzie twój skarb. I musisz ten skarb odnaleźć, aby mogło nabrać prawdziwego sensu wszystko, co do tej pory odnalazłeś na swej drodze”. Rozwiń myśl Paulo Coelho, wyjaśniając, co może być skarbem dla
Tadeusz Różewicz (1921-2014) poeta, dramatopisarz, prozaik, w czasie okupacji pracował fizycznie, walczył w partyzantce AK w latach 1943-44, współpracował z prasą konspiracyjną. Już pierwszy jego tom poetycki Niepokój (1947) zwrócił uwagę swą odmiennością na tle ówczesnej literatury. Wstrząs przeżyli nie tylko krytycy, ale też wielu poetów, którzy pod wpływem Różewicza zmienili sposób pisania. Zrobił to np. poeta trzech pokoleń – Leopold Staff, widać wyraźnie poruszony tą poezją. Inne ważne wiersze
Dziś jego wiersze zachwycają wielu miłośników poezji, ale w swojej epoce był poetą niedocenionym. Zmarł w przytułku dla bezdomnych – nie wiadomo nawet, gdzie znajduje się jego grób. Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) Nie tylko poeta, ale także autor dramatów, utworów prozą, tłumacz oraz… rysownik, malarz, rzeźbiarz (rozpoczął nawet studia malarskie w Warszawie). Bardzo wcześnie stracił rodziców, a że pochodził z podupadłej rodziny szlacheckiej (ojciec zmarł w więzieniu, odsiadując wyrok za długi), ciągle borykał się z problemami finansowymi.
Mistrz neologizmów, autor utworów bardzo poważnych i… tych dla dzieci. Julian Tuwim (1894-1953) Poeta, urodzony w Łodzi i z Łodzią często kojarzony, choć mieszkał także w Warszawie i na emigracji. Znany przede wszystkim z grupy poetyckiej Skamander, jednej z czołowych grup dwudziestolecia międzywojennego. W czasie wojny przebywał na emigracji, w 1946 r. wrócił do kraju. Możemy go więc wiązać z dwoma epokami literackimi: dwudziestoleciem międzywojennym i literaturą powojenną. Był bardzo płodnym twórcą. Pisał utwory o bardzo zróżnicowanym nastroju – wystarczy wspomnieć
Leopold Staff (1878-1957) Tworzył przez… pół wieku – w trzech okresach literackich: Młodej Polsce, 20-leciu między-wojennym i w latach powojennych. Wydał kilkanaście tomów wierszy, uprawiał także dramatopisarstwo. Był wybitnym tłumaczem (z pięciu języków: greckiego, łacińskiego, włoskiego, francuskiego i niemieckiego!) poezji, prozy i tekstów filozoficznych (przetłumaczył m.in. Boską komedię Dantego, Kwiatki świętego Franciszka). Urodził się i wychował we Lwowie (miał tatę cukiernika). Tam też studiował – najpierw prawo (które nie za bardzo go interesowało), potem filozofię
Czesław Miłosz (1911-2004) Poeta, eseista, tłumacz, laureat literackiej Nagrody Nobla (1980 r.). Przed wojną działał w wileńskiej grupie Żagary. Podczas okupacji brał udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po 1945 r. był dyplomatą w służbie PRL. W 1951 r. pozostał na emigracji. Od tej pory zakazano w PRL-u druku jego utworów aż do momentu otrzymania Nagrody Nobla przez poetę w 1980 r. Miłosz pracował przede wszystkim jako profesor slawistyki na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, współpracował też z Kulturą i Instytutem Literackim
Adam Mickiewicz (1798-1855) Jeden z największych poetów polskich. Tworzył w okresie romantyzmu. Debiutował w 1818 r. utworem Zima miejska wydrukowanym w Tygodniku Wileńskim. Natomiast wydanie w 1822 r. w Wilnie tomiku wierszy Ballady i romanse uznaje się za początek nowej epoki. Mickiewicz uznany jest za czołowego polskiego poetę – napisał wiele utworów przepojonych patriotyzmem, wyróżniających się ogromnym talentem poetyckim. Większość życia spędził poza granicami kraju – jako zesłaniec przebywał na Krymie, jako emigrant – we Francji, jako
Dziwne stwory jak Dusiołek, ludzkie pokraki jak Bajdała, niby-śmieszne historyjki, w których ukryte są poważne pytania i problemy dotyczące ludzi, wszechświata i Boga. Bolesław Leśmian (właśc. Lesman) (około 1878*-1937) Poeta, eseista, jeden z najwybitniejszych prozaików polskich XX w. Pochodził ze spolszczonej rodziny żydowskiej (jego kuzynem był Jan Brzechwa). Lata szkolne aż do studenckich Leśmian spędził na Ukrainie (w Kijowie), gdzie ukończył wydział prawa. Około 1901 r. Leśmian przebywał już w Warszawie, w 1903 r. wyruszył w podróż
O poezji Jana Kochanowskiego uczycie się już od podstawówki. Oto jego twórczość w telegraficznym skrócie. Jan Kochanowski (1530-1584) Nazywany Janem z Czarnolasu (gdzie mieszkał wraz z rodziną), ojcem poezji polskiej. Choć przed nim zdarzały się utwory pisane po polsku, dziś z podziwem patrzymy na bogactwo języka i środków poetyckich używanych przez Kochanowskiego, który na długi czas ustanowił wzorce poetyckie naśladowane przez innych artystów. Biografia Urodzony – w Sycynie pod Radomiem w 1530 r. w licznej rodzinie prawnika powiatowego,
Franciszek Karpiński (1741-1825) Ten gruntownie wykształcony człowiek (z tytułem doktora filozofii i nauk wyzwolonych zdobytym na uniwersytecie we Lwowie) mógł zrobić karierę polityczną. Nie pasowało mu jednak salonowe życie – porzucił nawet służbę na dworze księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. Wolał życie skromnego nauczyciela (czyli w jego czasach guwernera) wpajającego wiedzę dzieciom z magnackich rodów. Poetą został późno – pierwszy tomik wierszy (Zabawki wierszem) wydał w wieku 40 lat. A dlaczego zwano go poetą serca?
Był autorytetem dla wielu osób, nie tylko wierzących. Najbardziej znany cytat z jego twórczości „Spieszmy się kochać ludzi” znają nie tylko wielbiciele poezji. ks. Jan Twardowski (1915-2006) Był poetą, kaznodzieją, urodził się w Warszawie, debiutował w 1935 r. Zaczął polonistyczne studia, które przerwał w czasie wojny, pod wpływem zniszczenia rodzinnego domu rozpoczął naukę w tajnym seminarium duchownym. Jako żołnierz AK walczył w powstaniu warszawskim. Po wojnie dokończył studia polonistyczne i przyjął święcenia kapłańskie. Był zarówno księdzem
Był największym chyba w poezji polskiej piewcą magii nocy, muzyki, Krakowa, Anina i… Mazur. Kochał muzykę, grał na skrzypcach i uwielbiał Bacha. Konstanty Ildefons Gałczyński (1905-1953) Pochodził z warszawskiej rodziny drobnomieszczańskiej, kolejarskiej. W dzieciństwie podczas I wojny światowej był ewakuowany do Rosji, chodził w Moskwie do szkoły. Debiutował w latach 20., należał do grupy literackiej Kwadryga. W 1930 r. ożenił się z Natalią Awałow, mieli córkę Kirę. Mieszkał krótko w Berlinie jako referent kulturalny, w Wilnie, Warszawie i podwarszawskim Aninie.
W historii polskiej literatury zapisał się jako spadkobierca tradycji romantycznej, wierzący w wielką moc poezji. Władysław Broniewski (1897-1962) Żył w burzliwych i trudnych epokach: urodził się pod zaborami, przeżył dwie wojny światowe i dwudziestolecie między nimi, wojnę polsko-bolszewicką i czasy stalinizmu w Polsce, w których okazał się wierny komunistycznemu reżimowi, czego wielu nie może mu darować do dziś. Poeta, kojarzony przede wszystkim z wierszami rewolucyjnymi i patriotycznymi, takimi jak Mazowsze czy Bagnet na broń i socrealistycznymi, takimi jak Słowo o Stalinie. Po
Poeta lingwista, eksperymentator, oryginalny, niemalże nieprzetłumaczalny na inne języki. Co czyniło go tak niezwykłym autorem? Miron Białoszewski (1922-1983) Poeta, prozaik i dramaturg. Twórca prywatnego teatru tzw. Teatru na Tarczyńskiej, potem Teatru Osobnego. Jeden z najważniejszych poetów – debiutantów 1956 r. Jako prozaik dał się poznać dopiero w 1970 r. jako twórca Pamiętnika z powstania warszawskiego. Warszawiak, mocno związany z miastem, w swej prozie opisywał życie w Śródmieściu i „wygnanie” na blokowisko w nowszej części Saskiej Kępy, wizyty w sanatorium w Konstancinie
To talent wielkiej miary, porównywany z talentem Juliusza Słowackiego. Niestety, poecie nie dane było go wykorzystać w pełni, gdyż bardzo młodo zginął. Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944) Poeta, którego biografia jest typowa dla jego pokolenia. Urodzony w rodzinie inteligenckiej w Warszawie, chodził do prestiżowego gimnazjum im. Stefana Batorego, już jako uczeń pisał wiersze. Uczestniczył w tajnych kompletach polonistycznych (tajna polonistyka na UW), ukończył konspiracyjną Szkołę Podchorążych Rezerwy. Jako młody chłopak wziął
W obliczu Twoich niebiosów, które oglądam, dzieła Twoich palców, w obliczu księżyca i gwiazd, które stworzyłeś, czym jest człowiek, że masz go w opiece? (…) o Panie, Panie nasz, jak niepojęte jest imię Twoje po wszystkiej ziemi! (Psalm 8, przekład Romana Brandstaettera) Dokąd mię chcesz zapomnieć? Dokąd świętą swoję Twarz przede mną kryć będziesz? Dokąd duszę moję Frasunki trapić będą, ojcze dobrotliwy? Dokąd mię deptać będzie człowiek zazdrościwy? (Jan Kochanowski, Psalm 13)
Po czym rozpoznawać tren? Po temacie – jest nim szeroko pojęty żal i ból po śmierci ukochanej osoby przedstawiony w bardzo różny artystycznie i niejednokrotnie zaskakujący sposób (zwróć uwagę w związku z tym na częsty motyw śmierci!). Często wskazówką jest podmiot liryczny – prawie zawsze można go utożsamiać z poetą (utwory dotyczą przecież jego osobistych przeżyć). Po apostrofach – skoro treny pisane są jako wyraz żalu po śmierci ukochanych osób, często właśnie do nich bezpośrednio zwracają
