Wojna – motyw | AleKlasa

Wojna jest złem. Zawsze przynosi nieszczęście, śmierć, tragedię. Mimo to człowiek ciągle prowadzi wojny. „Miał być inny ten nasz XX wiek”. Nie był – w dobie najwyższego rozwoju cywilizacji ludzkość zafundowała sobie dwie wojny światowe, najokrutniejsze, wojny masowej zagłady. Ledwie zaczął się wiek XXI i trzecie tysiąclecie – świat zmroziła tragedia 11 września w Stanach Zjednoczonych, teraz trwa wojna na Ukrainie. Czy wojna jest przypisana historii ludzi? Jak zarysowała się w tekstach kultury? Była w nich od zawsze.

Ujęcie antyczne

Mitologia
- Bóg wojny: Ares – Mars (atrybuty: miecz i włócznia),
- patron wojny szalonej i niszczącej.
- Bogini wojny: Atena,
- patronka wojny sprawiedliwej.

Antygona Sofoklesa
W wyniku wojny o tron Teb giną bracia Antygony.

Iliada Homera
Opowieść o wojnie trojańskiej i upadku Troi.

Iliada – pierwszy epos, pierwsze dzieło literackie naszego kręgu kulturowego. O czym? Oczywiście: o wojnie i miłości. Parys, królewicz trojański, porwał najpiękniejszą kobietę, żonę Menelaosa, Helenę. Zdradzony mąż atakuje Troję. Wojna trwa 10 lat! Homer opiewa tylko 49 dni z jej ostatniego roku. Zarysowuje postacie wojowników: Achillesa i Hektora.

Homer tworzy sylwetkę Odyseusza – najprzemyślniejszego z wodzów. Dokładnie opisuje tarczę Achillesa, utrwalając namiętność do militariów. Opisuje pojedynek Hektora i Achillesa, rozpoczynając tym samym cykl scen batalistycznych w literaturze. Wreszcie finał wojny: podstęp z koniem trojańskim, pomysł Odyseusza, który przyniósł zgubę Troi. Wielkie wojny i bitwy antyku

Wielkie wojny i bitwy antyku

Wojna trojańska
Opisana przez Homera w słynnej Iliadzie, nie była jednak tylko wojną legendarną. Historia umieszcza zdobycie i zburzenie Troi w roku 1184 p.n.e. Wojna taka prawdopodobnie się zdarzyła, tyle że nie wiadomo, czy chodziło o jakąś piękną Helenę. Według historyków – raczej o rywalizację w handlu morskim.

Bitwa pod Maratonem – 490 r. p.n.e.
Ateńczycy pokonali tu Persów. Legenda głosi, że żołnierz wysłany do Aten, by obwieścić zwycięstwo, biegł całą drogę w pełnej zbroi (ponad 42 km). Dobiegł, krzyknął: „Zwycięstwo!” i padł martwy. Dlatego do dziś dyscyplinę sportu – bieg na 42195 m – nazywa się biegiem maratońskim (maratonem).

Termopile – 480/479 r. p.n.e.
Spartanie, pod wodzą Leonidasa, bronili Termopil przed Persami pod wodzą Userksesa. Termopile to wąwóz wśród gór, jedyne przejście z Tesalii do Grecji. Spartan było 300, bronili swojego stanowiska do końca. Termopile stały się odtąd symbolem bohaterstwa żołnierzy. Na pomniku poświęconym żołnierzom wyryto napis: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że leżymy tutaj posłuszni jej prawom”.

Bitwa pod Salaminą – 480 r. p.n.e.
Słynna bitwa morska zakończona zwycięstwem Greków nad Persami.

Bitwa pod Cheroneą – 338 r.
Straszliwa klęska Greków, w walce stoczonej z Macedonią pod wodzą Filipa II. Po tej klęsce Grecja już się podniosła, uległa hegemonii macedońskiej.

Wojny punickie – wojny Rzymu z Kartaginą
I – 264 – 241 p.n.e. – zwycięstwo Rzymu.
II – 218 – 201p.n.e. – klęska Rzymu.
III – 149 – 146 p.n.e. – zwycięstwo Rzymu. Kartagina prowincją rzymską.

Antyczni wodzowie

Hektor, Achilles, Odyseusz. Bohaterowie eposów Homera Iliady, Odysei i mitologii. W kulturze śródziemnomorskiej stali się wzorcami antycznych rycerzy, ale każdy jest nieco inny.

Hektor – syn króla Priama, obrońca Troi. Wzór rycerza dzielnego i prawego. Ginie w pojedynku z Achillesem. Wzruszającą sceną jest pożegnanie Hektora i jego żony Andromachy przed wyruszeniem na bój.

Achilles – ma dodatkowe atuty, jest herosem, czyli półbogiem. W ogóle szczęściarz: gdy był maleńki, matka – bogini Tetyda kąpała go w Styksie. W ten sposób uczyniła go prawie nieśmiertelnym – jego ciało było odporne na rany. Prawie – bo Tetyda trzymała chłopca za piętę. To jedyny niezabezpieczony punkt. I w ten punkt właśnie wyceluje Parys swą strzałą – tak zginął niepokonany Achilles. Przy tym jest uosobieniem rycerza prawego (nie znosił kłamstwa) i wzoru wiernego przyjaciela.

Leonidas – wódz Spartan, wsławił się męstwem pod Termopilami. Zginął wraz ze swoimi żołnierzami.

Hannibal – postać historyczna, uważany za jednego z najwybitniejszych wodzów antyku, przywódca kartagiński. Wyruszył z Kartaginy do Italii, w słynnym przemarszu przebył Alpy i Pireneje z armią i słoniami. Odniósł szereg zwycięstw, a najsłynniejsze z nich w bitwie pod Kannami. Rzymu jednak nie zdobył, w końcu, ścigany przez Rzymian i wrogów wewnętrznych, zażył truciznę.

Odyseusz – żołnierz wojujący przebiegłością i podstępem. Do jego sukcesów zalicza się pokonanie oblężonej Troi, nie za pomocą siły, lecz słynnego fortelu z koniem trojańskim. Liczne przygody i dzielność (a jeszcze bardziej pomysłowość) Odyseusza opisuje Homer w drugim słynnym eposie: Odysei.

Aleksander Wielki Macedoński
Król Macedonii, wsławił się licznymi zwycięstwami. Jego podbój Wschodu znaczył się kolejnymi sukcesami: zdobył Egipt i Persję, Babilon, wschodni Iran. Zmarł młodo, w wieku 32 lat, w Babilonie podczas odwrotu swoich wojsk. Aleksander Wielki jest wzorem wodza: odważny, sam brał udział w bitwach, był podobno znakomitym strategiem i mówcą. Jego ideałem był Homerowy Achilles. Do legendy przeszedł węzeł gordyjski – czyli mityczny, nierozwiązywalny węzeł. Mówiono, że będzie panem świata ten, kto go rozwiąże. Aleksander Wielki po prostu go przeciął.

Juliusz Cezar – najwybitniejszy rzymski dowódca, mówca, polityk, historyk. Także świetny administrator i reformator kalendarza (do dziś używamy jego kalendarza, tzw. rzymskiego lub juliańskiego). Od jego przydomku – Cesar – utworzono nazwę cesarza, najważniejszego władcy. Juliusz Cezar podbił Galię, zarządzał legionami. Gdy pokonał wrogów wewnętrznych, stał się jednowładcą Rzymu. Został zamordowany w senacie w idy marcowe (15 marca 45 r. n.e.). Po zwycięstwie w bitwie nad Zelą powiedział: „veni, vidi, vici”, co znaczy: przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. Z Cezarem wiąże się też słynne powiedzonko „przekroczyć Rubikon”, czyli uczynić coś nieodwołalnego, bez możliwości powrotu. Kiedy senat, obawiając się potęgi Juliusza Cezara, kazał mu wracać bez wojsk, wódz odmówił, zebrał legiony i ruszając na Rzym, przekroczył rzekę Rubikon. Miał też wtedy powiedzieć: kości zostały rzucone.

Przydatne skojarzenie: wiersz Wisławy Szymborskiej pt. Lekcja historii.

Ujęcie średniowieczne

Nieodłącznie związani z wojnami w średniowieczu byli rycerze, to oni zajmowali się rzemiosłem wojennym. Ćwiczyli się w walce, na wezwanie króla stawali do obrony ziem.
Uwaga! Od średniowiecza znamy pojęcie świętej wojny, religijnej.

Antyczny rycerz walczył na rozkaz wodza, taki był jego zawód, sens istnienia w społeczeństwie. Walczył też dla łupów, dla bogactwa i uważano to za naturalne.
Średniowiecznej wojnie zaczął przyświecać jeszcze jeden cel: religijny, walczono za wiarę i w imię Boga.

W myśl idei chrystianizacji podbijano ludy pogańskie. Owocem świętych wojen były zakony rycerskie, jak Krzyżacy czy templariusze. Ważnym wydarzeniem historycznym była fala tzw. wypraw krzyżowych, podczas których rycerstwo średniowieczne wyruszało do świętej ziemi (Jerozolimy), by ratować grób Chrystusa z rąk pogańskich. Te wyprawy traktowano jako pielgrzymki do grobu Chrystusa. W końcu XIII wieku krucjaty zakończyły się klęską chrześcijan, a założone przez nich Królestwo Jerozolimskie przestało istnieć.

Polacy brali znikomy udział w wyprawach krzyżowych, ale nie znaczy to, że nie zaznali wojny w średniowieczu. Wojowali z sąsiadami, z najeźdźcami tatarskimi (słynna klęska pod Legnicą 9 kwietnia 1241 roku), wreszcie – z zakonem krzyżackim. Do najsłynniejszych bitew świata należy bitwa pod Grunwaldem z 15 lipca 1410 roku. Pod wodzą Jagiełły wojska polskie i litewskie pokonały Krzyżaków wspomaganych przez rycerzy europejskich. Bitwa oznaczała klęskę zakonu, choć nie został on zupełnie zlikwidowany.

Skojarz literaturę!

Pieśń o Rolandzie – średniowieczne arcydzieło, opiewające wyprawę króla Karola Wielkiego przeciw Saracenom do Hiszpanii. Jednym z jego najważniejszych rycerzy jest Roland – wzór cnót rycerskich, pobożny, odważny, honorowy. W bitwie, w wąwozie górskim, oddział Rolanda zostaje otoczony przez wrogów (zresztą na skutek zdrady). Bitwa jest okrutna, Francuzi przegrywają, lecz mimo to Roland nie chce zadąć w róg, by przywołać pomoc. Nie chce narazić się na hańbę. Dopiero pod koniec bitwy, widząc tragiczną śmierć swoich rycerzy, Roland decyduje się użyć rogu. Pomoc przybywa za późno, Roland też ginie. Król Karol może tylko pomścić poległych.

Krzyżacy – historyczna powieść Henryka Sienkiewicza. Losy polskich rycerzy, Zbyszka czy Juranda, splecione są z historią: z obecnością i niegodnym postępowaniem Krzyżaków w Polsce. Szczególnie ucierpiał Jurand i jego rodzina. Najpierw, podczas najazdu na jego domostwo, ginie żona Jurandowa, potem Krzyżacy porywają Danusię, jego córkę; w końcu jego samego torturują i okrutnie kaleczą. Ale powieść kończy się opisem bitwy pod Grunwaldem i jest to wielka, ważna scena batalistyczna w polskiej literaturze. Dobrze byłoby skojarzyć słynny obraz pędzla Jana Matejki pt. Bitwa pod Grunwaldem. Grunwald – to w naszej historii symbol chwały polskiego oręża.

Wiek XVII – wiek wojen

Podejmując motyw wojny, trzeba utrwalić sobie obraz wieku XVII jako wieku wojen. W Europie – wojna trzynastoletnia – wieloetapowa, trwająca w latach 1618 – 1648. Włączone w nią były kraje Europy Zachodniej, Czechy, Skandynawia. Zakończyła się pokojem westfalskim, wpłynęła na gospodarcze osłabienie państw Europy.
W Polsce – to także wiek wojen. Najważniejsze:

wojny ze Szwecją (w tym słynny potop – lata 1655 – 60);
wojna z Turcją, zakończona najpierw klęską i haniebnym traktatem w Buczaczu, później zaś zwycięską bitwą pod Chocimiem i odsieczą Wiednia – pod dowództwem polskiego wodza, hetmana, później króla – Jana III Sobieskiego;
wojna z Ukrainą – na skutek powstań Ukraińców pod wodzą Chmielnickiego.

Skojarz literaturę!

Trylogia Henryka Sienkiewicza.
- Ogniem i mieczem – opisuje czasy powstania Chmielnickiego i wojnę z Ukrainą. Kluczowym momentem wojennej akcji jest oblężenie Zbaraża, bohaterska śmierć Longinusa Podbipięty, który usiłował przedrzeć się po pomoc przez obóz wroga. Udaje się to w końcu Skrzetuskiemu.
- Potop – opiewa czasy najazdu Szwedów na Polskę. Przełomem wojny jest heroiczna obrona klasztoru na Jasnej Górze, tu z kolei kluczową rolę przypisał Sienkiewicz Kmicicowi, który przedarł się do obozu wroga i zniszczył armatę, czym walnie przyczynił się do zwycięstwa Polaków.
- Pan Wołodyjowski – kanwą tej części są wojny z Turcją. W finale powieści zamieszcza Sienkiewicz opis obrony i upadku Kamieńca Podolskiego – twierdzy, której bronią Wołodyjowski i Ketling. W chwili klęski, zgodnie z przysięgą, obaj rycerze giną, wysadzając mury twierdzy.

Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska
Szlachcic siedemnastowieczny, Pasek, najpierw brał udział w licznych wojnach, potem osiadł we własnym domostwie. Swoje przygody, również wojenne, chętnie i barwnie opisywał. Wprawdzie nie zawsze sumiennie, ale mimo to jego Pamiętniki są wspaniałym dokumentem epoki.

Wiek XIX

Kampania Napoleona
Napoleona należy zaliczyć do najbardziej utalentowanych wodzów w historii wojen. Za jego sprawą początek wieku XIX upłynął pod znakiem kampanii napoleońskiej. Wódz wiódł wojska francuskie (a przy nich i polskie) po zwycięstwa przez Europę: Austerlitz (1805), Jena (1806), Wagram (1809). Dopiero wyprawa przeciw Rosji (1812) okazała się wielką klęską. Wprawdzie Napoleon uwięziony na Elbie uciekł i próbował raz jeszcze objąć władzę w Europie – przegrał jednak z Anglią bitwę pod Waterloo (1815). Odosobniony na Wyspie Świętej Heleny żył jeszcze 6 lat. Waterloo stało się symbolem ostatecznej porażki.

Walka Polaków o wolność
W Polsce – powstania. W końcu wieku XVIII utraciliśmy niepodległość, klęską też zakończyła się insurekcja kościuszkowska 1794 roku. Polacy nie pogodzili się z zaborami – cały wiek XIX to okres spisków, powstań, prób wybicia się na niepodległość. Najważniejsze:
- 1830 – powstanie listopadowe,
- 1863 – powstanie styczniowe.
  Oba powstania zakończyły się klęską. Silnie jednak oddziałały na polską kulturę, znalazły odbicie w literaturze.

Skojarz literaturę!

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz. Z rosyjską wojną Napoleona Polacy wiążą wielkie nadzieje. Epos rozgrywa się w chwili przygotowań i wymarszu na Rosję. Utwór przepełniony jest entuzjazmem i nadzieją, dopiero w Epilogu Mickiewicz pisze o rozczarowaniu, klęsce i tęsknocie za ojczyzną.

Lew Tołstoj Wojna i pokój. Wielka rosyjska powieść. Akcja rozgrywa się właśnie podczas kampanii napoleońskiej. Tym razem inwazja Napoleona na Rosję ukazana jest przez pryzmat dziejów szlachty rosyjskiej. W powieści występuje ponad 500 postaci, w tym Napoleon i generałowie rosyjscy.

Powstania polskie stały się tematem dzieł romantyków polskich.

Mickiewicz ukazuje wojnę Polaków z Rosją jako walkę dobra ze złem w słynnej Reducie Ordona. Na uwagę zasługuje w tym utworze opis bitwy, warto też pamiętać, że Ordon w rzeczywistości nie zginął na swojej reducie.

Inną kreację bohatera powstańczego mamy w wierszu Śmierć Pułkownika, w którym Mickiewicz wzniosłym tonem opisuje śmierć Emilii Plater.

Powstaniu listopadowemu, ocenie jego wodzów poświęcił z kolei swój dramat Juliusz Słowacki – chodzi o Kordiana, lekturę obowiązkową licealistów.

Wiele uwagi powstaniom poświęcali twórcy późniejsi: Stanisław Wyspiański stworzył dzieło dramatyczne pt. Noc listopadowa, a Stefan Żeromski napisał wzruszającą powieść o miłości powstańca i szlachcianki, pt. Wierna rzeka. Śmierć powstańca opisał też w opowiadaniu Rozdzióbią nas kruki, wrony.

Wiek XX – dwie wojny światowe

U progu dwudziestego stulecia wydawało się, że ludzkość osiągnęła taki stopień rozwoju, że wojen już nie będzie. Niestety, dziś, gdy historia XX wieku jest już zamknięta, wiemy, że zaowocowała dwoma najstraszniejszymi wojnami, bo takimi, które ogarnęły cały świat, i masowo ginęli w nich ludzie. Pojawiło się pojęcie „masowej eksterminacji” – czyli planowego, celowego mordowania całych mas ludzkich.

I wojna światowa trwała od roku 1914 do roku 1918.
Rozpoczęła się zamachem na arcyksięcia austriackiego, Ferdynanda, którego zabito w Sarajewie. Państwa zjednoczone w trójprzymierzu (Niemcy, Włochy, Austro-Węgry) i trójporozumieniu (Rosja, Anglia, Francja) wystąpiły przeciw sobie. Zmagania wojenne trwały pięć lat. Użyto podczas bitew gazów bojowych – ta nowość militarna okazała się okrutną bronią – żołnierze umierali w okrutnych męczarniach. Zastosowano zupełnie nową broń: czołgi, karabiny maszynowe, pierwsze samoloty. Rozwój techniki pozwolił zabijać w skali masowej. Do historii przeszły bitwy pod Verdun, nad Sommą i w cieśninie Skagerrak.
Na frontach I wojny światowej brali udział Polacy, a po zakończeniu wojny – zwycięstwem państw alianckich, a kapitulacją Niemiec – Polska odzyskała niepodległość.

II wojna światowa wybuchła 1 września 1939 roku.
Rozpoczął ją atak Hitlera na Polskę. Wojna trwała sześć lat, zakończona została dopiero 8 maja 1945 roku. Rozgrywała się na frontach całego świata, na lądzie, na morzu i w powietrzu.
- Wsławili się w tej wojnie polscy lotnicy (bitwa o Anglię), w której wzięły udział Dywizjony Myśliwskie 303 i 302. Zwycięstwo w bitwie o Anglię ocaliło Wielką Brytanię przed inwazją niemiecką.
- Z kolei 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem generała Maczka znaczyła zwycięstwami swój szlak bojowy w Normandii, Belgii, Holandii.
- Symbolem bohaterstwa polskich żołnierzy stała się bitwa o Monte Cassino, niezdobyty klasztor, w którym schronili się Niemcy – zdobył dopiero 2 Korpus Polski.

II wojna światowa, niestety, zaznaczyła się w historii ludzkości szczególnym okrucieństwem i masową zagładą. Totalitaryzm faszystowski przyniósł obozy koncentracyjne, holocaust, prześladowania i mordowanie Żydów. Wynikiem stalinizmu były łagry sowieckie czy zbrodnia katyńska. Ale był to również czas wielkiego bohaterstwa, walki z wrogiem, konspiracji, sabotowania okupanta. Organizacje podziemne, np. Armia Krajowa, Armia Ludowa, prowadziły walkę z Niemcami przez cały czas trwania okupacji. W roku 1944 wybuchło powstanie warszawskie, akcja zbrojna Armii Krajowej. Zakończyło się klęską 2 października 1944 roku – pochłonęło 200 tysięcy ofiar. Warszawę zbombardowano – została prawie całkowicie zniszczona.

II wojna światowa zakończyła się wiosną 1945 roku zdobyciem Berlina przez wojska koalicji antyhitlerowskiej. Hitler popełnił samobójstwo. Niemcy podzielono na dwie strefy: zachodnią i wschodnią. Dopiero dwanaście lat temu (dokładnie 3 października 1990 roku) zburzono berliński mur i znów państwo niemieckie się zjednoczyło.

Ujęcia literackie

I wojnę światową opisał niemiecki twórca Erich Maria Remarque w powieści pt. Na Zachodzie bez zmian. To powieść – żarliwy protest przeciw wojnie, ale także obraz jej okrucieństwa, strasznej śmierci żołnierzy oraz ich deprawacji psychicznej. Jest tym ciekawsza, że pisana z punktu widzenia żołnierza niemieckiego.

II wojna światowa i jej skutki zdominowały kulturę powojenną. Wiele napisano o wojnie, wiele powstało filmów – bo w tym czasie rozwinęło się już kino, zaczęła wkraczać do domów także telewizja. Ważne miejsce w literaturze zajmuje literatura faktu – to znaczy będąca dokumentem swoich czasów, opisująca prawdziwe zdarzenia i prawdziwych ludzi.
Na przykład:
- Dywizjon 303 Arkadego Fiedlera,
- Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego,
- Ziele na kraterze,
- Szkice spod Monte Cassino Melchiora Wańkowicza,
- Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego.

Takie książki to utrwalone fragmenty rzeczywistości, prezentują historię walk i bohaterstwa ludzi.
Są też ujęcia przygodowe: do nich zaliczyć można sfilmowaną książkę Janusza Przymanowskiego pt. Czterej pancerni i pies. Jeszcze inną analizą skutków wojny i postaw, jakie przyjmują ludzie w czasie wojny, są Niemcy Leona Kruczkowskiego.

Poezja wojenna – wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego czy Tadeusza Gajcego, poetów – powstańców, którzy zginęli w powstaniu warszawskim to jeszcze inny element wojennego tematu w literaturze. Poeci opisywali swój czas, historię swojego pokolenia, które szybko musiało dorosnąć, walczyć, umierać. Szczególnie piękne, wypełnione metaforami są wiersze Baczyńskiego, który napisał o sobie „żołnierz, poeta, czasu kurz”.

Wiersze o wojnie:

Władysław Broniewski – Żołnierz polski,
Antoni Słonimski – Alarm,
Konstanty Ildefons Gałczyński – Pieśń o żołnierzach z Westerplatte,
Leopold Staff – Pierwsza przechadzka.

Ujęcia abstrakcyjne

Kultura, tzn. literatura i film, zajmuje się nie tylko wojnami historycznymi. Szczególnie fantastyka lubi kreować wojny kosmiczne, międzyplanetarne lub dotyczące zupełnie wymyślonych krain czy postaci.

Do takich tekstów kultury możemy zaliczyć: powieść George’a Orwella pt. Rok 1984 – trzy mocarstwa toczą ze sobą wojnę. Za pomocą wymyślonego społeczeństwa ukazuje pisarz prawa rządzące w totalitarnym ustroju.

Wcześniejsza, słynna powieść fantastyczno-naukowa, to Wojna światów George’a Wellsa. Marsjanie atakują Ziemię, poszukując ciepła. Pokonują ich ziemskie drobnoustroje. Cykl filmów tego nurtu (np. Gwiezdne wojny) bije często rekordy oglądalności.

Wojenne frazeologizmy

Do wykucia na blachę sześć frazeologizmów. Może znajdziecie jeszcze inne?

Kto mieczem wojuje, od miecza ginie.
Wojna wisi w powietrzu.
Wykopać topór wojenny.
Być na stopie wojennej.
Odbyć chrzest bojowy.

Obrazy – sztuka dotycząca wojny

Francisco Goya – Okropności wojny
Jan Matejko – Bitwa pod Grunwaldem
Pablo Picasso – Guernica
Artur Grottger – Wojna (cykl)
Andrzej Wróblewski – Rozstrzelani

Cytaty o wojnie

Wojna to wydarzenie, w czasie którego zabijają się ludzie zupełnie się nieznający i to ku chwale i pożytkowi ludzi, którzy się znają, ale się nie zabijają.
Paul Valéry

Wojna to najgorsze zło
Zrodzone w bezrozumie.
Leopold Staff

Wojna nie kończy się, ona odpoczywa.
Urszula Kozioł

Wojna to jest zabijanie ciągle tego samego człowieka, aż się okaże, że tym człowiekiem jestem ja.
Eugene O’Neill

Wojna nie zjada trupów, połyka tylko żywych żołnierzy.
Curzio Malaparte

W czasie wojny milczą prawa.
Cyceron

Nigdy nie było dobrej wojny i złego pokoju.
Beniamin Franklin

Słowniczek wojenny i antywojenny

Pacyfizm – postawa absolutnego protestu przeciw wojnie. Pacyfiści wychodzą z założenia, że każda wojna jest złem, bez względu na przyczyny i cele. Nawołują do zaniechania wszelkich wojen, pragną, by na świecie zawsze panował pokój.

Tyrteizm – poezja zagrzewająca do walki, wzniosła, poruszająca żołnierzy. Również postawa poety walczącego, który nie tylko tworzy bojowe pieśni, ale sam idzie walczyć – tak jak starożytny poeta Tyrteusz. Tyrteuszami II wojny światowej nazywa się poetów wzywających do wojny, np. Władysława Broniewskiego (Bagnet na broń!).

Irenizm – pogląd głoszony w renesansie, będący pochwałą zgody, a protestem przeciw wszelkim kłótniom, waśniom. Według irenizmu należy dążyć do zgody między narodami.

Terroryzm – organizowanie akcji, zamachów bombowych, napadów, porwań, wywoływanie atmosfery strachu. Po co terroryści robią takie rzeczy? Albo dla uzyskania rozgłosu, dla głoszonej przez siebie idei, dla wyrażenia protestu, albo też dla wywołania zamętu i strachu w grupie wrogiej według swoich przekonań. Ostatnim największym atakiem terroryzmu był atak na World Trade Center 11września 2001 roku, zorganizowany przez przywódcę talibów bin Ladena.

Koalicja – związek sprzymierzonych państw, na przykład przeciw wspólnemu wrogowi.

Święta wojna – toczona w imię wiary, poglądów religijnych. Świętą wojną były średniowieczne wyprawy krzyżowe, walka z innowiercami. Dżihad – to święta wojna w obronie islamu.

Zobacz:

Wojna – motyw literacki

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/wojna-w-literaturze-na-podstawie-utworow-poznanych-w-gimnazjum

Wojna i okupacja w literaturze polskiej

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c214-lekcje-z-epok-literackich/c225-wspolczesnosc/kamienie-na-szaniec-aleksander-kaminski