• Pierwszą polską powieścią nowożytną są Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego. Można powiedzieć, że od powyższego tytułu rozpoczyna się w naszym kraju kariera tego gatunku.
  • Nowa powieść jest silnie osadzona w realiach społecznych, ma cele dydaktyczne i wychowawcze oraz typowe cechy kompozycyjne, takie jak: fabuła, narrator, świat przedstawiony, następstwo zdarzeń, obecność opisów.
  • Bohaterem pierwszej powieści jest, jak tytuł wskazuje, Mikołaj Doświadczyński – prowincjonalny szlachcic opowiadający o swoim wychowaniu, nauce, podróżach – słowem o przypadkach swojego życia. „W przeciągu lat dziesięciu dworak w Warszawie, w Paryżu galant, oracz w Nipu – zostałem w Szuminie filozofem”. Zauważmy, że ta biografia jest doskonałym pretekstem do ukazania oblicza społeczeństwa, wyśmiania jego wad, a także do snucia różnych koncepcji filozoficznych. Nasz Doświadczyński bowiem, jak typowy młody szlachcic, uczyć się nie chciał, bo miał „wstręt do nauki, choć wielką pojętność”. Wysłany do Paryża rzucił się w wir zabaw, rozrzutności, by w końcu popaść w długi.
  • Wśród podróży trafia Doświadczyński do Nipu – fantastycznego kraju, którego obywatele nie wiedzą, co to kłamstwo, kradzież, zdrada, pochlebstwo. Tam nasz bohater uczy się pracować i obserwuje prawa oparte na równości ludzi. Swoje i doświadczenia usiłuje wprowadzać we wsi, w której osiadł po powrocie, aby dobrze i szczęśliwie gospodarować.

Zwróć uwagę na kompozycję powieści Krasickiego

Jest pisana w pierwszej osobie, tym samym sugeruje, iż jest relacją pamiętnikarską, autor co jakiś czas akcentuje „prawdziwość” wydarzeń. Czyni tak celowo, by stworzyć nowy typ powieści, zupełnie różny od znanych do tej pory awanturniczo-miłosnych romansów.

Powieść Krasickiego zawiera wiele nowoczesnych, oświeceniowych elementów:

  • jest satyrą obyczajową,
  • utopii,
  • robinsonady,
  • powieści podróży,
  • powieści przygodowej.

Jakie dwa nazwiska myślicieli francuskich mogą kojarzyć się z powieścią Krasickiego?

Wolter i Jean Jacques Rousseau

  • Wolter kojarzy się oczywiście poprzez podobieństwa dzieła Krasickiego do Kandyda. Młodzieniec poszukujący w świecie prawdy, oczyszczający się z win świata, w których wyrósł. Nawet element utopijny jest podobny: Kandyd w Eldorado, Mikołaj na Nipu poznają idealny ustrój społeczny.
  • Nauki Rousseau ujawniają się z kolei w księdze II, gdy Mikołaj poznaje styl życia na Nipu. Mędrzec Xaoo jasno pokazuje wartości świata natury i podstawowych cnót: miłości, zgody i sprawiedliwości. Cywilizację europejską surowo potępia. Takie ideały będzie próbował wprowadzać Mikołaj Doświadczyński w swoim Szuminie.

 

Zobacz:

Ignacy Krasicki – Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki

Przedstaw Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki jako pierwszą polską powieść nowożytną.

Wolter, Jan Jakub Rousseau – dwa wielkie umysły epoki oświecenia

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – Ignacego Krasickiego

Dlaczego miejsce czołowego twórcy polskiego oświecenia przyznajemy Ignacemu Krasickiemu?

Na czym polega wartość twórczości Ignacego Krasickiego?

Guliwer, Doświadczyński, Robinson – bohaterowie powieści XVIII w.