Tak. Dydaktyzm Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego przejawia się w tym, że poucza ona, jak być dobrym obywatelem, i prezentuje wzór godny naśladowania, jakim jest Antenor – ideał patrioty. Epoka miniona propagowała takie wzorce parenetyczne, jak: święty, idealny władca, idealny rycerz. W renesansie ideałami są: wszechstronny twórca, poeta doctus, wzorowy dworzanin i idealny ziemianin. Dochodzą do głosu postulaty patriotyczne, a wraz z nimi propagowany jest wzór patrioty. Przykładem jest Antenor, gdyż miłość do ojczyzny stawia nie tylko ponad dobra materialne, lecz także ponad uczucia, takie jak przyjaźń. Jego sylwetka jest silnie skontrastowana z osobami Parysa (Aleksandra) i przekupnego posła Iketaona.
Jest tu również zarysowany obraz mądrego, idealnego władcy w wersji renesansowej. Kochanowski podkreśla odpowiedzialność za naród, obowiązek, swoiste namiestnictwo Boże, które wynosi ponad tłumy, ale też obarcza brzemieniem trudu władzy.
Porównajmy tę wizję z dylematem Kreona z Antygony Sofoklesa, z postulatami zawartymi w Księciu Machiavellego, nawet z Makbetem Szekspira – jego drogą do władzy. Wreszcie – warto zestawić myśl Kochanowskiego z wierszem Czesława Miłosza Do polityka, tym, który zaczyna się pytaniem:
Kto ty jesteś, człowieku – zbrodniarz czy bohater?
Ty, którego do czynu wychowała noc? […]
Ty, ponad ludzką troską, gniewem i nadzieją
Ocalasz albo gubisz
Pospolitą rzecz.
Pytanie, które stawia historia, literatura, i które stawiali sobie zapewne Kreon, Makbet, Parys-Aleksander brzmi: czy – i na ile – władca ma prawo do prywatności? Czy może i rządzić, i kochać? Czy nie wolno mu myśleć o sobie i ulegać pokusom? Kochanowski uważa, że nie. Jeśli otrzymał władzę – nie ma już praw do zwykłych namiętności.
Utwór jest tragedią humanistyczną, bo:
- treścią nawiązuje do tematu antycznego,
- większość cech kompozycji tragedii greckiej,
- podejmuje tematy bliskie człowiekowi: miłość, władza, państwo, moralność. Odległe to od średniowiecznego teocentryzmu.
Uwaga
Odprawę posłów greckich napisał Kochanowski, by uczcić wesele podkanclerza Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną. Prapremiera odbyła się 12 stycznia 1578 roku na Zamku Ujazdowskim, przed obliczem królewskiej pary. Dodajmy, że Jan Kochanowski należał do zwolenników króla Stefana Batorego. Sztukę wystawiono tuż przed wyprawą na wojnę z Moskwą, przez co uznano utwór za zachętę do wojny, pomimo że tragedia ma zdecydowanie wymowę antywojenną!
Zobacz:
O czym traktuje Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego?
O czym traktuje Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego?