Charakterystyka Kordiana
Na konstrukcję postaci Kordiana złożyły się trzy elementy:
- wątek autobiograficzny (czyli prywatne przeżycia Słowackiego),
- schemat bohatera romantycznego,
- wzór Hamleta – bohatera tragedii Szekspira.
Jest młody Kordian niewątpliwie typowym romantykiem. Dla wielu odbiorców jest także typowym wzorem polskiej mentalności i polskiego postępowania. Czy jest bohaterem pozytywnym? Tak ocenić byłoby go trudno. Jest jednostką skomplikowaną psychologicznie.
Gdy poznajemy go w scenie I,
jest to młodzieniec niezwykle wrażliwy, delikatny, poeta zjednoczony z przyrodą, zakochany w starszej od siebie i nieco go lekceważącej Laurze. Bardzo wyraźnie rozpoznajemy w nim samego Słowackiego z czasów studenckiej miłości do Ludwiki Śniadeckiej.
Ten etap także zgodny jest ze schematem bohatera romantycznego. Ważną rolę w tej części odgrywa stary sługa Grzegorz, który wygłasza trzy opowieści: O Janku, co psom szył buty, opowieść z walk napoleońskich i dramatyczną historię z niewoli w Rosji, o bohaterskim Kazimierzu, który życiem zapłacił za bunt. Nie są to opowieści dla dekoracji.
Są to trzy propozycje życia:
- Pierwsza – koncepcja samodzielności, zaradności i praktycyzmu życiowego.
- Druga – to propozycja udziału w patriotycznej, zespołowej walce o wolność kraju.
- Trzecia to koncepcja spisku, konspiracji i jednostkowej walki o ojczyznę.
Kordian – człowiek niezdecydowany – w końcu wybierze tę trzecią drogę. W samobójczej próbie Kordiana pobrzmiewa echo śmierci Ludwika Spitznagla, przyjaciela Słowackiego. Targnięcie się na własne życie jest punktem zwrotnym w życiu Kordiana.
Następny etap jego losów to podróże
Jest teraz bohaterem poszukującym – prawd życiowych, wartości kulturowych, szans politycznych. Znajduje się w Anglii (ukłon w stronę Szekspira), we Włoszech, gdzie romans z Wiolettą uświadamia mu, że miłość można potraktować jak towar, w Watykanie u papieża, zajętego bardziej papużką niż losami świata i nakazującego Polakom siedzieć cicho i czekać. Kres podróży Kordiana stanowi szczyt Mont Blanc. Prawdziwa metamorfoza następuje właśnie tutaj.
Na podobieństwo Hamleta i jego słynnego monologu („Być albo nie być”) Kordian rozważa swoje sprawy, podobnie jak Hamlet waha się. Wreszcie podejmuje decyzję i z okrzykiem „Polska Winkelriedem narodów!” przenosi się do Polski.
Następuje kolejny etap – romantyczne wcielenie w bojownika walki o wolność ojczyzny.
Kordian samotnie podejmuje się misji dokonania zamachu na cara. Niestety – okazuje się, że jest to zadanie ponad jego siły. Wyobraźnia bohatera stwarza mu przeszkody nie do pokonania. Drogę przestępują mu Strach i Imaginacja, trumny królów, grzech królobójstwa okazuje się zbyt wielki. Kordian mdleje w progu sypialni carskiej. Pojmany, skazany na śmierć, dokonuje czynu żołnierskiego – przeskakuje konno szpaler szwoleżerów.
Ostatnia scena
to chwila, kiedy Kordian już ma być rozstrzelany. Biegnie goniec z ułaskawieniem. Czy nie zdąży? – nie wiadomo. Jedynie fakt, że Kordian miał być pierwszą częścią trylogii, pozwala mieć nadzieję, że tak.
Jak zatem ocenić Kordiana?
Jest to arcydelikatna struktura psychiczna. Jest oczywiście szlachetny. Wiele rozmyśla, dużo chce, lecz między jego ideologią a czynem jest przepaść. Czytelnik w pewnym momencie czuje się zirytowany – czuje niedosyt, pragnie, by Kordian dokonał czegoś konkretnego, choćby to miała być zbrodnia, domaga się, by bohater był bardziej racjonalny i praktyczny.
Podsumujmy swoje rozważania
Kordian jest typowym bohaterem romantycznym, lecz także w pewnym stopniu kompromituje postaci tego typu. Jest ożywionym ideałem rycerza o doskonałej moralności, lecz zarazem typem nieudacznika życiowego.
Zapamiętaj:
Jaskółczy niepokój – to wyraz młodzieńczych rozterek, ogromnej wrażliwości i obaw co do przyszłości, wyrażenie często przywoływane, funkcjonujące w polskiej kulturze. Pochodzi z wypowiedzi Kordiana jako piętnastoletniego chłopca (przeżywa on romantyczną chorobę wieku):
Boże! zdejm z mego serca jaskółczy niepokój,
Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj.
Przemiany Kordiana:
- Z wrażliwego młodzieńca – w podróżnika.
- Z podróżnika (utracjusza) – w rzecznika sprawy polskiej przed papieżem.
- Z podróżnika-patrioty – w spiskowca, zamachowca, przywódcę narodu (przemiana na Mont Blanc).
- Z zamachowca – w więźnia, skazańca.
Zobacz:
Kordian – jeden bohater czy wielu? Prześledź przemiany bohatera i określ typ (typy) postaci.
Przedstaw najważniejsze wydarzenia w życiu Kordiana, bohatera dramatu Słowackiego
Jakie tematy poruszone w Kordianie Słowackiego uznasz za najważniejsze?
Omów cechy dramatu romantycznego na przykładzie Kordiana Słowackiego