-
Dante Alighieri – zmienił literaturę
Był prekursorem renesansu i to we Włoszech, gdzie i tak myśl odrodzenia zakwitła najwcześniej. Stąd kłopot z Dantem – czy jeszcze jest średniowieczny, czy już renesansowy? Żył na przełomie XIII i XIV wieku (1265-1321), urodził się we Florencji i mieszkał w niej, dopóki nie wygnały go stamtąd polityczne wichury.
Dotąd pisano po łacinie. Dante pierwszy sięgnął po swój język narodowy i napisał po włosku wielkie renesansowe dzieło pt. Boska Komedia. W swoim dziele u szczytu wartości i struktury wszechświata umieścił Boga – więc zaprezentował teocentryzm. Wszystko jak w średniowieczu… A jednak jest Dante zwiastunem renesansu. To człowiek jest głównym bohaterem dzieła. Bohaterem uczynił siebie – wędrującego po piekle, czyśćcu i raju, gdzie przewodnikami byli Wergiliusz i ukochana Beatrycze. Dante stał się wzorem dla innych twórców – zaczęli pisać w swoich językach i tak zrodziły się literatury narodowe.
-
Michał Anioł – zmienił oblicze sztuki
Genialny rzeźbiarz i malarz, jedno z najważniejszych nazwisk renesansowej sztuki. Twórca fresków w Kaplicy Sykstyńskiej, znanych rzeźb (Mojżesz, Dawid) – ukazujących ciało ludzkie o doskonałych proporcjach. Jego dłuta są także słynne rzeźby Matki Boskiej ze zmarłym Chrystusem na rękach, zwane pietami.
-
Jan Gutenberg – drukarz
Wynalazł druk i zmienił oblicze świata. Dokonał prawdziwej rewolucji – wynalazł ruchome czcionki wielokrotnego użytku. Tak zaczęła się era Gutenberga. Pierwszym dziełem drukarza była Biblia, potem – nadszedł czas książki, można było szybko rozpowszechniać informacje. Wszystko, co stało się później w historii Europy – reformacja, rozwój nauk, popularyzacja czytania, inne spojrzenie ludzi na świat – określił druk. Sam Gutenberg popadł w kłopoty finansowe i umarł w biedzie.
-
Henryk VIII – władca
Monarcha angielski, który zmienił religię swojego kraju na anglikanizm. Miał aż sześć żon – słynny romans z Anną Boleyn przyczynił się do reformacji religijnej i zerwania z papiestwem – i z tym najczęściej się go kojarzy. Tymczasem król – z pewnością dyskusyjna osobowość – był też przykładem władcy renesansowego. Wzmocnił tron i odrębność narodową, do tego miał artystyczną duszę – pisał muzykę i wiersze. Był wykształcony, znał łacinę i grekę. Jego córka – Elżbieta – będzie jedną z najważniejszych władczyń Anglii.
-
Elżbieta I – królowa
Córka Henryka VIII, od jej imienia epokę nazwano elżbietańską. Elżbieta I panowała bardzo długo i okres ten uchodzi za złoty wiek angielskiej kultury. Królowa wspierała jej rozwój, sponsorowała teatry i poetów. Londyn był wówczas największym miastem Europy, na jej czasy przypada rozwój teatru i twórczość Szekspira. Rządziła mądrze i sprawiedliwie. Uważano ją za bardzo piękną monarchinię – uroda i wdzięk pomagały jej w polityce, ale nigdy nie wyszła za mąż.
-
Krzysztof Kolumb – żeglarz, odkrywca
Wyruszył w poszukiwaniu drogi morskiej do Indii, a odkrył Amerykę – zmienił tym samym mapy i historię świata. W pierwszej chwili nie doceniono tego odkrycia – nie przyniosło początkowo specjalnych zysków. Dopiero z czasem okazało się, że w Ameryce można jednak znaleźć wielkie bogactwa, nowe ziemie, potem nie tylko egzotyczne przyprawy – ale niewolników – siłę roboczą. Kolumb zapoczątkował serię odkryć geograficznych – co zmieniło gospodarkę Europy, filozofię ludzi, otworzyło drogę do kolonializmu.
-
Marcin Luter – reformator
Rozbił jedność religijną Europy. Podniósł bunt przeciw praktykom Watykanu. Żył i działał w Wittenberdze – tu przybił na drzwiach katedry swoje tezy przeciwko odpustom. Przeciwnicy Kościoła podchwycili jego manifest – wydrukowany uprzednio w znacznej liczbie egzemplarzy druk bardzo wspomógł reformację. Papież rzucił klątwę na Lutra i zagroził stosem. Wsparł go opieką książę saski. Na jego dworze reformator przetłumaczył Biblię na niemiecki. Wśród innowacji Lutra były następujące: teraz władcy mianowali pastorów, odrzucono kult świętych i Matki Boskiej (zaniechano ich przedstawień w sztuce), z sakramentów utrzymano tylko chrzest i komunię świętą, a mszę odprawiano w języku ojczystym. Wreszcie – pozwolono duchownym zawierać śluby. Konsekwencje jego czynu okazały się rewolucyjne – powstały nowe religie, wybuchały wojny religijne, papiestwo przestało być dominującą władzą, wzmocniły się państwa i poczucie tożsamości narodowej. Pękła jedność Europy średniowiecznej.
-
Leonardo da Vinci – człowiek renesansu
Wzór renesansowego umysłu. Człowiek – symbol epoki, wszechstronny geniusz.
Ten malarz i rzeźbiarz interesował się także matematyką, mechaniką, inżynierią – projektował machiny latające, to on wymyślił ideę helikoptera i wynalazł śmigło. Zajmował się także medycyną, filozofią, poezją i teorią sztuki. Jeden z jego obrazów, Mona Lisa (La Gioconda), uchodzi za najsłynniejsze płótno świata. Specjaliści za najwybitniejsze jego dzieło uważają słynny fresk Ostatnia wieczerza.
-
Ferdynand Magellan – organizator pierwszej podróży dookoła świata
Wymyślił, że płynąc w stronę Ameryki, opłynie ją i w ten sposób dotrze jednak do Indii. Nie doczekał końca podróży, ale wyprawa dookoła świata zakończyła się sukcesem i dowiodła też, że… Ziemia jest okrągła.
-
Michał Montaigne – renesansowy myśliciel
Był sceptykiem, nie ufał nauce. Był jednak człowiekiem renesansu:
- głosił renesansowe wartości: harmonię, umiar, uporządkowanie, pokój,
- żył zgodnie z takimi ideałami – w spokoju i dostatku wśród ksiąg i przyjaciół,
- głosił tolerancję w dziedzinie religii, obyczajów i polityki.
-
Jan Kalwin – twórca kalwinizmu
Stworzył jedno z wyznań protestanckich, zakładające surowe reguły w życiu: pochwałę pracy i skromność, potępienie rozrywek i luksusów. Tak jak Luter odrzucał tradycyjne interpretacje Biblii – popierał małżeństwa księży i nabożeństwa w językach narodowych. Ponadto głosił wiarę w predestynację (przeznaczenie człowieka) i nie uznawał obecności Chrystusa w eucharystycznym chlebie i winie. Wyznawców kalwinizmu nazywano też hugenotami, walki z nimi przybrały formę krwawych wojen religijnych. 23/24 sierpnia 1572 – słynna noc św. Bartłomieja we Francji (rzeź hugenotów w Paryżu).
-
William Szekspir – dramaturg
Twórca, który epokę renesansu w literaturze zamyka – tworzy na przełomie renesansu i baroku. Żył za panowania królowej Elżbiety I. Najpierw był aktorem, a później szefem trupy teatralnej, dla której pisał swoje dzieła. Jest autorem Hamleta, Makbeta.
Już w trakcie życia zaznał sporej sławy. Dla potomnych pozostał największym dramaturgiem, autorem tragedii ponadczasowych, poruszających uniwersalną problematykę – władzy, miłości, zbrodni. Wiek dojrzały upłynął mu w Londynie, za młodu i na starość mieszkał w Stratford.
W Polsce
-
Mikołaj Rej z Nagłowic
Znał łacinę, ale pisał tylko w języku narodowym. Łączył w sobie duszę artysty i polityka. Był popularny wśród polskiej szlachty, którą z powodzeniem reprezentował na sejmikach. Większość życia spędził na wsi, wiodąc żywot szlachcica – ziemianina. Pozostawił po sobie kazania, dialogi, fraszki, poematy. Swoimi tekstami bawił i wychowywał.
-
Jan Kochanowski – zmienił literaturę polską
Pierwszy prawdziwie wielki wieszcz polskiej literatury. Tworzył po polsku, choć był wykształcony i łaciną posługiwał się równie znakomicie. Właściwie od niego rozpoczyna się polska literatura – późniejsi poeci będą powracać do wzorca Jana z Czarnolasu.
-
Mikołaj Kopernik – zmienił obraz kosmosu
Dowiódł, że to nie Słońce krąży wokół Ziemi, lecz Ziemia wokół Słońca. Jest w związku z tym twórcą systemu heliocentrycznego (układ planet ze Słońcem w centrum). Rok 1453 – data ogłoszenia dzieła O obrotach sfer niebieskich.
Człowiek renesansu
- To ludzie wyprawili się na nieznane morza, w poszukiwaniu przygód, przypraw korzennych, zdobyczy. Odnaleźli nowe lądy.
- To człowiek wynalazł druk.
- To człowiek wzniecił pożar reformacji i zaprojektował Kaplicę Sykstyńską.
- Średniowiecze było anonimowe. Renesans jest epoką znakomitości. Geniuszy jest tu tak wielu, że trzeba wybierać, by powiedzieć choć dwa słowa o tym, który pisał nowatorskie dzieło, rzeźbił lub malował albo przemierzał oceany.
Renesansowy umysł – lub człowiek renesansowy to termin, który nie tylko do dziś przetrwał, ale i staje się dziś znowu modny. Oznacza człowieka wszechstronnego, niezwykle zdolnego, zainteresowanego rozległymi dziedzinami: artystę a zarazem uczonego, wynalazcę i pisarza. Klasycznym przykładem umysłu renesansowego jest Leonardo da Vinci.
Zobacz: