-
Julian Sorel (Czerwone i czarne – Stendhal)
Bardzo zdolny, inteligentny, obdarzony doskonałą pamięcią syn cieśli, który marzy o wielkiej karierze. Dla awansu społecznego gotów jest poświęcić wszystko. Ta myśl to jego obsesja i jedyny życiowy drogowskaz. Tytułowe kolory symbolizują dwie możliwe drogi kariery: czerwony – w mundurze, czarny – w sutannie. W ponapoleońskiej Francji zdecydowanie łatwiej wkroczyć na tę drugą drogę, bo wojskowym może zostać tylko szlachcic.
Julian, niczym Tartuffe ze Świętoszka Moliera, jest obłudny, ciągle się maskuje, nigdy nie jest sobą. Udaje religijność, pokorę, skromność, a nawet miłość. Dla osiągnięcia swoich celów wykorzystuje dwie kobiety. Najpierw uwodzi żonę mera, starszą od niego o dziesięć lat panią de Renal. Potem rozkochuje w sobie Matyldę de la Mole, dziewiętnastoletnią córkę margrabiego. Oczywiście w głowie świta mu już myśl, że żeniąc się z Matyldą, uzyskałby szlachectwo. I prawie mu się to udaje. Odzywa się jednak echo przeszłości. Była kochanka przesyła ojcu Matyldy list, w którym bynajmniej nie przedstawia Juliana jako idealnego kandydata na męża. Sorel wpada w furię i strzela do dawnej kochanki. Zostaje aresztowany, skazany na śmierć i ścięty. Jego głowę kochająca Matylda wiezie na kolanach, by pogrzebać ją w górskiej grocie.
Julian Sorel a Eugeniusz de Rastignac, bohater Ojca Goriot Balzaka – podobieństwa i różnice.
-
Jan Joachim Goriot (Ojciec Goriot – Honoriusz Balzak)
Nazywany bywa dziewiętnastowiecznym królem Learem, bo tak jak bohatera Szekspirowskiego bezkrytyczna miłość do córek przywodzi go do nędzy i szaleństwa.
Goriot dorobił się majątku za czasów rewolucji francuskiej na, niezbyt zresztą uczciwym, handlu mąką. Zostaje wdowcem, a Anastazję i Delfinę wydaje bardzo dobrze za mąż: pierwsza z nich wychodzi za hrabiego, druga za barona. Teraz dwie piękne córki wstydzą się ojca, prostego handlarza. Nie przeszkadza im to jednak skutecznie uszczuplać jego zasoby finansowe. Goriot stopniowo traci majątek i nie chce zauważyć, że jest przez dzieci wykorzystywany i upokarzany. Do marnego pensjonatu pani Vauquer, w którym poznaje Rastignaca, trafia jako człowiek zamożny, ale z czasem staje się nędarzem. Bezradny wobec oczekiwań bezwzględnych córek, dostaje udaru mózgu i w okrutnych cierpieniach umiera. Na cmentarz towarzyszą jego trumnie jedynie służący z pensjonatu i Rastignac, który nazywał go Chrystusem poświęcenia.
-
Eugeniusz de Rastignac
Bohater Ojca Goriot i i innych powieści z cyklu Komedia ludzka. Przystojny dwudziestodwuletni szlachcic, który przyjeżdża do Paryża, by studiować prawo i dostać się do paryskiego towarzystwa. Początkowo wydaje się bezkompromisowy, nieugięty. Dość szybko jednak zdaje sobie sprawę, że aby zabłysnąć w towarzystwie, potrzebni są protektorzy. Rady urodziwej kuzynki, wicehrabiny de Beauséant, ujawniają przed nim obłudę i zepsucie świata, w którym pragnie się znaleźć. Za radą kuzynki zdobywa sobie sympatię żony barona Nucingen, córki starego Goriota. To sam Goriot, który wie, że między córką a jej mężem brak uczucia, zachęca Rastignaca do romansu z Delfiną, a nawet wynajmuje im małe mieszkanie. Mając za sobą edukację w wielkim świecie i niejedno gorzkie doświadczenie, nad grobem ojca Goriot Rastignac rzuci nieprzystępnemu światu Paryża wyzwanie: Teraz się spróbujemy! Tytuł kolejnego tomu Komedii ludzkiej, z którego poznajemy jego losy, mówi jednak sam za siebie: Stracone złudzenia. Nie ma tu mowy o wygraniu pojedynku z brudami świata. Młodzieńcze ideały Rastignac całkowicie poświęci dla kariery.
-
Vautrin, czyli Jakub Collin, Ołży-Śmierć, Carlos Herrere
Jedna z najczarniejszych postaci Komedii ludzkiej Balzaka. Przestępca, recydywista, który, aby zrealizować swoje plany, nie cofnie się przed niczym. Popełnia zbrodnię za zbrodnią, a kara go nie dosięga.
Czterdziestoletni, barczysty, ukrywający rude włosy pod czarną peruką, odpychający zbieg z galer. Odbywając karę dwudziestu lat kajdan, Jakub Collin zyskał u kolegów – dzięki przebiegłości, która pozwoliła mu uniknąć niebezpieczeństw – przydomek Ołży-Śmierć. Na wolności jest bankierem, ale nie w zwykłym banku: przechowuje i pomnaża pieniądze zbrodniarzy, którzy odbywają karę.
Zdarzają mu się wpadki, ale zawsze spada na cztery łapy. Aresztowany ucieka, tym razem do Hiszpanii. Tam zabija księdza Carlosa Herrere i przyjmuje jego nazwisko. Po raz kolejny zostaje aresztowany i po raz kolejny unika odpowiedzialności. Ma czym szantażować sędziów. Nie dość że nie ma na niego kary, Jakub Collin, jeden z największych zbrodniarzy, zostaje zatrudniony w tajnej policji jako specjalista od… zbrodni. Ot, komedia ludzka!
-
David Copperfield
Zanim się urodził, stracił ojca. Dopóki matka nie podjęła decyzji o ponownym zamążpójściu, żyło mu się całkiem dobrze pod opieką jej i służącej Klary Pegotty. Idylla się skończyła, gdy ojczymem Dawida został podły pan Murdstone. Za ugryzienie nowego opiekuna w rękę Dawid zostaje wysłany do londyńskiej szkoły z internatem. I tam jednak nie zaznał spokoju. Tym razem jego oprawcami są nauczyciele i uczniowie. Dawid wytrzymuje ten szkolny terror przez pół roku. Jego gehennę przerywa śmierć matki. Znów znalazł się pod „opieką” bezdusznego ojczyma i jego okropnej siostry.
Pan Murdstone nie zamierza trzymać w domu darmozjada i posyła Dawida do pracy w domu handlowym „Murdstone i Grinby”. Zmęczony nadmiarem obowiązków chłopak postanawia stamtąd czmychnąć. Wprawdzie okradziony i wynędzniały, ale trafia w końcu do ciotki w Dover. Pod jej opieką odżywa. Chodzi do szkoły, w której nie prowadzi się zajęć metodą zastraszania i terroru. Ma kolegów. Wtedy też poznaje Agnieszkę Wickfield, która później zostanie jego żoną.
Po skończeniu szkoły postanawia, zachęcony przez ciotkę, zostać radcą prawnym. Wynajmuje mieszkanie w Londynie i rozpoczyna dorosłe życie. Z powodu kłopotów materialnych ciotki, która finansuje jego naukę, musi wprawdzie zrezygnować ze stażu w kancelarii adwokackiej, lecz już wkrótce zaczyna odnosić sukcesy jako dziennikarz i autor powieści.
Zakochuje się w przemiłej, ale bardzo nieodpowiedzialnej dziewczynie Dorze i bierze z nią ślub. Ich związek nie trwa jednak długo: ciężka choroba żony kończy się śmiercią. Przybity i samotny Dawid, po utracie żony i przyjaciela, który zginął w katastrofie okrętu, na kilka lat wyjeżdża z Anglii. Po powrocie uświadamia sobie, jakim uczuciem darzy swą wieloletnią przyjaciółkę Agnieszkę i żeni się powtórnie.
Dawid Copperfield – Karol Dickens
Emma Bovary
Wychowana na klasztornej pensji urszulanek, po śmierci matki Emma mieszka z ojcem. Znudzona wiejskim życiem marzy o czymś, co ożywiłoby jej zwykłą egzystencję i pozwoliło zrealizować rozbudzone przez lekturę romansów, marzenia o wielkim uczuciu. Czymś takim wydaje jej się małżeństwo z lekarzem Karolem Bovary. Po ślubie jednak Emma dochodzi do wniosku, że nie czuje się szczęśliwa. Mąż nudzi ją, jest zbyt prozaiczny. W jej zwykłym życiu znów przydarza się coś, co ją ożywia. Państwo Bovary idą na prawdziwy bal w prawdziwym pałacu, gdzie Emmę oczarowuje tajemniczy wicehrabia. Powrót z pałacu do zwykłego domu doprowadza ją niemal do szału. Wymusza na mężu zmianę mieszkania. W nowym domu, w miasteczku Yonville, rodzi się córeczka państwa Bovary. Uczucia macierzyńskie nie pochłaniają jednak Emmy na tyle, by mogła zapomnieć o swoim wyimaginowanym świecie. Wciąż szuka nowych wrażeń. Kokietuje młodego pisarza notarialnego Leona Dupuis, ale flirt zostaje przerwany z powodu jego wyjazdu z miasta. Wkrótce jednak Emma znajduje sobie pocieszyciela, którym jest właściciel majątku ziemskiego Rudolf de Boulanger. I tym razem dopuszcza się zdrady. Nocami wymyka się na schadzki, zaniedbuje dom, córkę. Myśli wyłącznie o sobie. Stara się ładnie wyglądać, za pieniądze pożyczone od lichwiarza kupuje nowe stroje, biżuterię, prezenty dla Rudolfa. Czuje się szczęśliwa. Obiekt jej uczuć jest już jednak znudzony tym związkiem i zaniepokojony wyobrażeniami kobiety na temat ich przyszłości. Wysyła do Emmy list, w którym z nią zrywa. Emma dostaje zapalenia mózgu. Po rekonwalescencji troskliwy mąż zabiera ją do teatru. Tam jednak Emma znów spotyka Leona Dupuis, który wkrótce zostaje jej kochankiem. Twierdząc, że bierze lekcje muzyki, pani Bovary co tydzień jeździ do miasta. Jej długi przerastają już cały majątek państwa Bovary. Kiedy wierzyciele upominają się o zwrot pieniędzy, Emma jest w potrzasku. O pomoc zwraca się nawet do dawnego kochanka Rudolfa. Przerażona widmem kompromitacji, zażywa arszenik i w potwornych mękach umiera.
-
Rodion Raskolnikow
Jego historia jest centralnym wątkiem Zbrodni i kary Dostojewskiego. Były student prawa mieszka samotnie w nędznym pokoiku petersburskiej kamienicy. Jest zdolny, inteligentny, bardzo wrażliwy, przystojny. Cierpi z powodu epilepsji i chronicznej biedy. Ma coraz więcej długów. W końcu znajduje sposób na rozwiązanie swoich problemów finansowych: postanawia zamordować lichwiarkę Alonę Iwanownę. Ta myśl nieustannie krąży mu po głowie i wreszcie zostaje zrealizowana. Raskolnikow zabija kobietę siekierą. Ponieważ przez przypadek świadkiem zbrodni jest jej siostra, Lizawieta, pozbawia życia również ją. Z mieszkania swojej ofiary zabiera w popłochu kosztowności i pieniądze, które, błąkając się po Petersburgu, ukryje pod kamieniem w upatrzonym miejscu.
Tak się składa, że zostaje wezwany na policję. W zupełnie innej sprawie, ale o tym nie wie – jest przekonany, że chodzi o morderstwo. Kiedy przypadkiem słyszy rozmowę na temat zabójstwa Iwanowny, mdleje i wpada w obłęd. Włóczy się po mieście, jest smętny i nerwowy, cierpi na manię prześladowczą. I wtedy rzeczywiście zaczyna być podejrzany. Podczas wędrówek po Petersburgu jest świadkiem ulicznego wypadku. Pomaga rannemu w nim staremu Marmieładowowi i poznaje jego córkę Sonię. Kiedy inspektor policji Porfiry Pietrowicz będzie mu już deptał po piętach, Raskolnikow zwierzy się właśnie jej. Sonia nie odpędzi Rodiona, lecz będzie mu współczuć. Ona też pojedzie z nim na katorgę.
Raskolnikow uspokaja się słowami: „przecież zabiłem tylko […] bezużyteczną, plugawą wesz”. Zamordował bowiem przede wszystkim dlatego, że wątpił w społeczną użyteczność lichwiarki, uważając ją i ludzi jej podobnych za pasożyty, siebie natomiast za jednostkę wybitną, która ma prawo zabić. Mało tego, to właśnie zdolność popełnienia zbrodni była, jego zdaniem, dowodem owej wyższości. Dostojewski ukazuje tę postawę, by ją odrzucić. Czy jeden człowiek ma prawo ustanawiać normy etyczne? Nie. I nie ma zbrodni bez kary. Raskolnikow wypowiada słowa: „Kto ma sumienie, niech cierpi. Będzie mu to karą”. Właśnie sumienie stanowi moralną świadomość człowieka. Podczas ośmioletniej katorgi Raskolnikow przechodzi duchową przemianę i odkrywa wartość powszechnych praw moralnych.
Cechy bohatera realistycznego:
- postać o pogłębionej analizie psychologicznej;
- pełna sprzeczności uczuciowych, niejednorodna wewnętrznie;
- nieprzeciętna;
- przeciwstawiająca się konwenansom lub nawet normom obyczajowym;
- prawdopodobna życiowo,
- niepodlegająca bezpośredniej ocenie narratora.
Zobacz:
Przedstaw najważniejsze tematy prozy realistycznej. Podaj przykłady.