Filozofowie epoki
-
Arthur Schopenhauer (Schopenhaueryzm)
Filozofia pesymistyczna; zgodna z duchem epoki. Życie jest pasmem cierpień, dąży do katastrofy, tymczasem człowiek marzy o szczęściu – i wciąż spotyka go rozczarowanie. Ukojenie dają tylko: sztuka, natura, nirwana (niebyt) – motyw filozofii buddyjskiej.
Dzieło: Świat jako wola i wyobrażenie -
Friedrich Nietzsche (Nietzscheanizm)
Filozofia buntu przeciw zastanym wartościom, przeciw przeciętności i słabości człowieka. Nietzsche głosi wolę mocy oraz kult nadczłowieka – silnej jednostki, pełnej energii, uprawnionej do władzy nad rzeszą słabych. Ten może działać „poza dobrem i złem”, odrzucić prawa, normy i wartości.
Dzieła: Tako rzecze Zaratustra, Poza dobrem i złem.
-
Henri Bergson (Bergsonizm)
Rzeczywistość jest nieustannym, nieogarnionym ruchem, przepełnia ją siła twórcza (élan vital), badać ją można tylko przez intuicję i instynkt (intuicjonizm). Bergson powraca do metafizyki i irracjonalizmu.
Dzieło: Ewolucja twórcza
intuicjonizm (intuicja najlepszym środkiem poznania),
élan vital – siła życia, moc, energia, siła twórcza dana człowiekowi.
Terminy z związane z epoką
- Dekadentyzm to postawa zainspirowana filozofią niemieckiego filozofa Artura Schopenhauera, który uważał, że istotą ludzkiego życia jest pozbawiony celu i niezaspokojony popęd. Ludzie, zdaniem filozofa, wciąż dążą do czegoś, czego nigdy nie osiągną, a dążenie to sprawia, że ich życie staje się pasmem niekończących się cierpień. Metodą uwolnienia się od cierpień jest wyzbycie się pożądań i potrzeb przez ucieczkę w nirwanę (roztopienie się w niebycie) oraz kontemplacja piękna.
Poglądy Schopenhauera stały się teoretyczną podstawą postawy dekadenckiej, która charakteryzuje się stanami niekończącej się apatii i bierności.Dekadentyzm to poczucie schyłku kultury, wartości, norm estetycznych i moralnych, które potęgowane faktem końca wieku, zapowiadają upadek ludzkości, a co za tym idzie, ostateczny upadek kultury. W takiej sytuacji, jedyną drogą ratunku jest ucieczka od świata przez samobójstwo, alkohol, narkotyki, seks, kontemplację piękna lub dążenie do osiągnięcia nirwany.
- Nadczłowiek to termin pochodzący z filozofii niemieckiego myśliciela Fryderyka Nietzschego. Oznacza on jednostkę silną i wybitną, a przez to, zdaniem filozofa, uprawnioną do stawiania siebie ponad prawem moralnym, zastrzeżonym dla słabego gatunku podludzi, do jakiego należy ogół społeczeństwa. Te szczególne cechy otwierały przed nadczłowiekiem ogromne możliwości, jednocześnie wiązały się nieuleganiem słabościom fizycznym i psychicznym.
Poglądy Nietzschego wywarły w epoce modernizmu ogromny wpływ na literaturę i sztukę.
- Intuicjonizm to termin wywodzący się z filozofii Henri Bergsona. Według filozofia, to właśnie intuicja, a nie rozum (jak chciał Kartezjusz), czy wiara (jak nauczał św. Augustyn), stanowi o istocie naszego poznania świata. Intuicja, wedle określeń Bergsona, jest siłą tajemniczą, właściwie niepoznawalną, niemalże metafizyczną i nadprzyrodzoną. Dzięki niej możliwe staje się rozpoznanie èlan vital, pędu życiowego, stanowiącego o istocie świata i biegu rzeczy.
Uwaga!
Intuicjonizm odegrał wielką rolę w kształtowaniu się impresjonizmu – prądu w malarstwie, który w swoich założeniach rejestrować miał ulotne, chwilowe wrażenia.
Z czym kojarzą Ci się pojęcia takie jak intuicjonizm i élan vital?
Zapamiętaj!
Arthur Schopenhauer (Schopenhaueryzm)
- życie jako pasmo cierpień,
- sztuka, nauka,
- nirwana jako dziedziny ukojenia.
Friedrich Nietzsche (Nietzscheanizm)
- teoria nadczłowieka – indywidualnej jednostki, usytuowanej poza dobrem i złem,
- teoria woli mocy – wyższość siły nad przeciętnością i słabością.
Henri Bergson (Bergsonizm)
- intuicjonizm (intuicja najlepszym środkiem poznania),
- élan vital – siła życia, moc, energia, siła twórcza dana człowiekowi.
Zobacz:
Omów charakter, styl i założenia epoki modernizmu w Europie.