Współczesność – charakterystyka epoki

Czym jest współczesność jako epoka?

  • Można powiedzieć są to czasy od roku 1939. Ale mówimy tak z pełną świadomością zróżnicowania tych czasów: inne jest bowiem sześć lat II wojny światowej, potem okres powojenny – zimna wojna, podział świata na dwa różne obozy polityczne, inne są lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte, dziewięćdziesiąte.
  • Patrząc na technikę – przepaść między wojennym radiem czy radiostacją a współczesną komórką – to przepaść między stuleciami. A jednak – ponieważ to epoka nam najbliższa i żyją jeszcze ludzie, którzy ją tworzyli, to właśnie nasza współczesność. I nasz opis – zawsze będzie niedoskonały.

 

Lata powojenne na świecie

  • 1945 – to już rok konferencji pokojowych, na których ustalano porządek na świecie (Jałta, Poczdam). Rok 1945 to jeszcze jedna tragedia II wojny światowej: Stany Zjednoczone zrzuciły bombę atomową na Hiroszimę i Nagasaki.
  • 1948 – ONZ uchwaliła Deklarację praw człowieka.
  • 1955 – powstał Układ Warszawski – wojskowy sojusz państw komunistycznych.
  • 1963 – zabójstwo amerykańskiego prezydenta Johna Kennedy’ego.
  • 1964 – wojna w Wietnamie. Zaangażowane w nią Stany Zjednoczone wspierają Wietnam Południowy. Wojna wywołuje protesty pacyfistów w USA. Będzie tematem wielu filmów i dyskusji politycznych. Zakończy się dopiero w 1973 r.
  • 1968 – „praska wiosna” w Czechosłowacji – próba demokratycznych zmian, stłumiona przez wojska Układu Warszawskiego.
  • 1989 – zburzono mur berliński.
  • 1990 – wojna w Zatoce Perskiej (atak Iraku na Kuwejt, USA po stronie Kuwejtu).

 

Co osiągnął człowiek XX wieku?

  • Rozwinął kinematografię!
    Kino to wynalazek XIX wieku (przypominamy: rok 1895, bracia Lumiére, pierwszy pokaz filmu w Paryżu). Ale to wiek XX jest wiekiem kina i triumfu filmowego. Najpierw kino nieme, potem udźwiękowione, ale czarno–białe, po wojnie film kolorowy, który dziś jest normalnym zjawiskiem.
  • Po raz pierwszy wyruszył w kosmos!
    • 12 IV 1961 – pierwszy człowiek wyruszył w kosmos. Był to rosyjski major Jurij Gagarin.
    • 20 VII 1969 – pierwsi ludzie na Księżycu, Amerykanie: Neil Armstrong i Edwin Aldrin.
  • Wymyślił samolot!
    Tym samym nareszcie człowiek zrealizował marzenie Ikara – wzbił się w powietrze i zaczął pokonywać przestrzeń inaczej niż drogą lądową lub wodną. Pierwszy lot samolotem odbył się w roku 1903 (bracia Wright).
  • Wymyślił łódź podwodną!
    Tym razem spełnia się marzenie Verne’a, który opisał przygody kapitana Nemo. Człowiek XX wieku rzeczywiście skonstruował statek pływający pod powierzchnią wody. Ma to znaczenie głównie w przemyśle wojskowym.
  • Odkrył penicylinę!
    To zdarzenie zmieniło oblicze medycyny i rozpoczęło zawrotną karierę antybiotyków. Szereg chorób okazało się uleczalnych! A ampicylinę wynalazł Szkot: lekarz i mikrobiolog Alexander Fleming. Był to rok 1926.
  • Wymyślił telewizję!
    Najpierw radio, w latach międzywojennych. Potem powstało coś groźniejszego dla wolnego czasu człowieka: telewizor. Pierwszy udany przekaz telewizyjny: rok 1925, lata 50. – pierwsze kolorowe emisje. Dzięki tym mediom informacje rozchodzą się w błyskawicznym tempie, znane są twarze polityków i gwiazd estrady, rozpowszechniła się kultura masowa, ale i kultura wyższego rzędu. Mówi się czasem, że świat stał się globalną wioską: o wydarzeniach z innego kontynentu dowiadujemy się tak, jakby działy się za płotem u sąsiada.
  • Wymyślił telefon komórkowy!
    W ogóle telefon wymyślono jeszcze w wieku XIX (przypominamy: Alexander Bell, rok 1876). Ale człowiek nie ustaje w marzeniach: musiał uwolnić się od kabli i przytwierdzonego do swojego miejsca aparatu. Wymyślił telefon komórkowy! Dziś przedmiot codziennego użytku.
  • Wymyślił komputer i Internet!
    Pierwszą maszynę cyfrową zaprezentowano w 1946 roku. Uczynili to Presper Eckhert i John Mauchly. Od tego czasu minęły lata i komputer jest nieodzownym sprzętem we współczesnym świecie. Komputeryzacja zmieniła wszystkie dziedziny życia, a Internet – „sieć sieci” stał się najważniejszym medium informacyjnym. (Pierwszy komputer osobisty PC – rok 1973).
  • Sklonował owcę Dolly!
    W roku 1997 w Wielkiej Brytanii. Eksperymenty z genetyką budzą wiele kontrowersji i sprzeciwów.

 

Jaki był wiek XX

Dobry:

  • rozwój nauki i cywilizacji: wiek kina, samolotu, telewizji, komputera, Internetu powszechna edukacja,
  • demokracja ustrojem państw rozwiniętych,
  • osiągnięcia medycyny,
  • loty w kosmos,
  • bohaterstwo i heroizm ludzi podczas wojny,
  • nowatorskie pomysły w sztuce.

Zły:

  • dwie wojny światowe,
  • holokaust (zagłada Żydów),
  • faszyzm i stalinizm,
  • obozy koncentracyjne,
  • sowieckie łagry,
  • skonstruowanie i użycie bomby atomowej,
  • wojny II połowy wieku: Wietnam,
  • Korea, Kuwejt itd.,
  • rozwój terroryzmu.

 

Prądy i nurty ważne w drugiej połowie XX w.

Świat po II wojnie musiał podnieść się z ruin – i to nie tylko rzeczywistych, ale przede wszystkim – moralnych. Wojna obnażyła okrutną prawdę o człowieku, stała się godziną próby, ujawniła kryzys humanizmu. Pokolenie, które wojny zaznało – nigdy się z niej nie otrząsnęło. Nic dziwnego, że literatura podjęła temat wojny na pierwszym miejscu.

Tematy literatury współczesnej:

  • II wojna światowa – rejestracja zbrodni, hołd bohaterom, przestroga,
  • Człowiek – złożoność jego natury – heroizm i zbrodnia,
  • Totalitaryzm jako zjawisko historyczne, jego skutki w zakresie etyki,
  • Etyka – odbudowa hierarchii wartości,
  • Absurd istnienia – człowiek we władzy historii.

Ważne cechy literatury współczesnej

  • Przenikanie się różnych form literackich (np. odmian gatunkowych) i nieliterackich.
  • Dominacja dokumentaryzmu.
  • Często spotykana autobiograficzność.
  • Rozwój gatunków awangardowych: antyteatr, antypowieść, kariera groteski i absurdu.
  • Wielka popularność gatunków paraliterackich.

Nurty w literaturze współczesnej:

  • Egzystencjalizm – Jean Paul Sartre, Albert Camus. Jedno, co pewne – to egzystencja, życie ludzkie. Niemniej jest ono absurdem – nie wiemy, skąd się bierze i jak się kończy. Człowiek jest sam w kosmosie, nie ma Boga (jeśli jest, skazał człowieka na samotność). Między jednym a drugim człowiekiem istnieje ciemność.
  • Behawioryzm – nurt oparty na doświadczeniu, obserwacji z zewnątrz zachowania ludzkiego – bez introspekcji. Tylko to, co możemy zaobserwować, jest prawdą o człowieku.
  • Kreacjonizm – eksperymenty w prozie, dramacie prowadzące do zaprzeczenia tradycyjnych gatunków, literatura wykorzystująca groteskę, absurd, paradoks.
  • Postmodernizm – nurt wychodzący z założenia, że wszystko już było. Literatura znalazła się w stanie wyczerpania, nie można stworzyć nic prawdziwie nowatorskiego, można za to przetwarzać, odwoływać się do źródeł, parodiować je i nadawać im nowy sens.
  • Realizm magiczny – modny kierunek w literaturze iberoamerykańskiej. Polega na stwarzaniu w powieści świata fantastycznego, magicznego – ale tak, jakby był najprawdziwszy, przy zachowaniu wszelkich wymogów realiz­mu.

Kalendarium – świat

  • 1939 – wybuch II wojny światowej
  • 1940 – inwazja Niemiec na Francję, Belgię, Holandię i Norwegię
  • 1941 – inwazja Niemiec na ZSRR
  • 1942 – przystąpienie USA do wojny
  • 1943 – odwrót Niemiec na froncie z ZSRR
  • 1944 – lądowanie aliantów w Normandii
  • 1945 – koniec wojny
  • 1946 – początek zimnej wojny
  • 1948 – uruchomienie w Europie Zachodniej planu Marshalla
  • 1949 – powstanie NATO
  • 1949 – powstanie NRD i RFN
  • 1955 – powstanie Układu Warszawskiego
  • 1956 – powstanie w Budapeszcie – interwencja Armii Czerwonej
  • 1958 – ponowne objęcie władzy we Francji przez de Gaulle’a
  • 1958 – powołanie EWG
  • 1961 – budowa muru berlińskiego
  • 1967 – powstanie Wspólnoty Europejskiej
  • 1968 – fala rewolt studenckich na całym świecie – USA, Francja, Polska, Niemcy
  • 1968 – inwazja państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację
  • 1969 – wycofanie się de Gaulle’a z życia politycznego
  • 1975 – śmierć Franco w Hiszpanii – początek demokratyzacji
  • 1989 – jesień ludów w Europie
  • – upadek komunizmu w Czechosłowacji, Polsce, Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech, demontaż muru berlińskiego
  • 1991 – przekształcenie Wspólnoty Europejskiej w Unię Europejską

 

Najważniejsi twórcy:

Francja

egzystencjaliści:

  • Jean Paul Sartre (Nobel 1964)
  • Albert Camus (Nobel 1957)
  • twórcy nouveau roman:
  • Alain Robbe-Grillet
  • Natealie Sarrauth

inni:

  • Louis Céline
  • Eugéne lonesco
  • André Gide (Nobel 1947)

Czechosłowacja

  • Jarosław Seifert (Nobel 1984)
  • Bogumił Hrabal
  • Vaclav Havel
  • Milan Kundera

Włochy

  • Umberto Eco
  • Salvatore Quasimodo (Nobel 1959)
  • Alberto Moravia

Anglia (język angielski)

  • George Orwell
  • Aldous Huxley
  • Herbert Wells
  • Malcolm Lowry
  • Samuel Beckett
  • George Bernard Shaw (Nobel 1925)
  • Thomas Stearns Eliot (Nobel 1948)
  • Seamus Heaney (Nobel 1995)

Niemcy (język niemiecki)

  • Hermann Hesse (Nobel 1946)
  • Bertold Brecht (Nobel 1969)
  • Günter Grass (Nobel 1999)
  • Friedrich Dürrenmatt (Szwajcar piszący po niemiecku)
  • Henrich Boall (Nobel 1972)

Rosja

  • Josif Brodski (Nobel 1987)
  • Anna Achmatowa
  • Borys Pasternak (Nobel 1958)
  • Aleksander Sołżenicyn (Nobel 1970)
  • Warłam Szałamow
  • Izaak Babel
  • Michał Szołochow (Nobel 1965)

Stany Zjednoczone

  • William Faulkner (Nobel 1949)
  • Ernest Hemingway (Nobel 1954)
  • John Steinbeck (Nobel 1962)
  • Truman Capote
  • John Dos Passos
  • Jerome Salinger
  • Isaac Singer (Nobel 1978) (jidysz)

Postmoderniści:

  • Vladimir Nabokov
  • John Barth
  • Kurt Vonnequt
  • Joseph Heller

Dramaturdzy:

  • Eugene O’Neill (Nobel 1936)

Literatura iberoamerykańska

  • Luis Borges (Argentyna)
  • Julio Cortazar (Argentyna)
  • Mario Vargas Llosa (Peru)
  • Alejo Carpentier (Kuba)
  • Gabriel Garcia Marquez (Kolumbia), Nobel 1982
  • Octavio Paz (Meksyk), Nobel 1990
  • Pablo Neruda (Chile), Nobel 1971

Facebook aleklasa 2

Zobacz: