Adam Mickiewicz

  • narodowy wieszcz, jeden z najważniejszych polskich twórców
  • rozpoczął polski romantyzm zbiorem Ballady i romanse
  • prowadził do literatury fantastykę, ludowe podania, mistycyzm
  • twórca wallenrodyzmu – teorii o walce metodą podstępu i zdrady, ale w słusznym celu
  • utrwalił w poezji pejzaże egzotyczne i swojskie (Sonety krymskie, Pan Tadeusz)
  • stworzył biblię polskiego domu i portret szlachty w Panu Tadeuszu
  • jak nikt inny ujął i propagował temat patriotyczny
  • stworzył pierwszy dramat romantyczny – Dziady
  • był twórcą koncepcji mesjanizmu narodowego w ujęciu mistycznym – polska jako Chrystus narodów
  • kształcił się w Wilnie
  • działał w Towarzystwie Filomatów
  • nieszczęśliwa miłość do Maryli Wereszczakówny wpłynęła na jego późniejszą twórczość
  • od 1829 roku na emigracji
  • nie brał udziału w powstaniu listopadowym
  • wykładał w Paryżu i Lozannie jako profesor literatur słowiańskich i literatury łacińskiej
  • był ważną postacią polskiej emigracji
  • wyjechał do Turcji organizować legiony i tam zmarł w 1855 roku

Pan Tadeusz

  • epopeja narodowa, epopeja szlachecka
  • napisana we Francji, w 1834 roku
  • dzieło głęboko patriotyczne
  • główny bohater – zbiorowy – szlachta polska
  • księga polskiej tradycji, obyczajów, sarmatyzmu
  • Soplicowo – symbolem polskości, ostoją dawnej świetności
  • Soplicowo, Litwa – arkadią, przestrzenią idealną
  • dzieło o historii Polski
  • najważniejsze wątki: spór o zamek, historia Jacka Soplicy, kłótnia Rejenta z Asesorem o charty, wątek miłosny

 

Dziady

Pierwszy dramat romantyczny

• Najważniejsze tematy III części Dziadów:

– sprawa niepodległości ojczyzny
– Polska widziana jako Chrystus narodów
– patriotyzm młodych Polaków
– martyrologia patriotów
– temat poezji
– portret Polaków
– portret Rosjan
– świat pozarozumowy w utworze

• Najważniejszy temat IV części Dziadów:

– wszechogarniająca romantyczna miłość

• Najważniejsze tematy II części Dziadów:

– ludowa moralność
– obrzęd dziadów
– ludowe widzenie świata

Oda do młodości

Manifest pokolenia młodych:

  • to młodzi mogą naprawić świat
  • siła młodości jest w jej energii, szczerości, emocjach
  • starsze pokolenie („płaz w skorupie”) prowadzi świat do zguby
  • tylko młodość, nowe pomysły mogą wznieść się ponad poziom
  • młodość stać na ryzyko
  • młodzi zdolni są poruszyć ziemię z posad
  • młodzi wspierają miłość i przyjaźń
  • tylko ona może wywalczyć wolność

Apoteozę młodości:

  • młodość to potężna siła
  • to wartość, która zbawi świat
  • to potęga uczuć
  • to siła większa niż zmysły
  • to energia twórcza
  • to orędownik zmian
  • to siła, która uskrzydla
  • starość jest ograniczona, otępiała, samolubna

Jej cechy klasyczne:

  • gatunek – oda
  • nawiązania do mitologii
  • wspólna praca na rzecz ogółu

Jej cechy romantyczne:

  • apoteoza młodości
  • krytyka autorytetu wieku
  • ładunek emocjonalny
  • przedkładanie uczucia nad rozum
  • indywidualizm romantyczny, pogarda dla świata

Mickiewiczowskie tematy

Program romantyczny a polemika z klasykami

Kto kim był?

  • Po stronie romantyków: Kazimierz Brodziński, Maurycy Mochnacki, Adam Mickiewicz.
  • Po stronie klasyków: profesor Jan Śniadecki.

Kiedy i gdzie?
Rok 1818
Na łamach Pamiętnika Warszawskiego Brodziński wydaje rozprawę O klasyczności i romantyczności. Odpowiada mu profesor Śniadecki w Dzienniku Wileńskim. Polemika jest początkiem ostrego sporu.

Co głoszą młodzi romantycy?

  • Siłę uczucia, nie rozumu.
  • Romantyczność – to wszystko, co cudowne i piękne.
  • Tylko drogą serca można znać tajemnice świata.
  • Fantastyki i twory wyobraźni tematem poezji.
  • Twórczość ludowa jest źródłem i inspiracją poezji.

Co głoszą szacowni klasycy?

  • Twórczość i wiara ludu to zabobon i nieuctwo.
  • Literatura romantyczna jest szkodliwa – to szkoła zdrady i zarazy.
  • Nie wolno odchodzić od klasycznych autorytetów.

Gdzie w literaturze szukać sporu?

  • W balladzie Romantyczność
  • W Dziadach części IV

 

Młodość, miłość, poezja – definicje romantyczne

Młodość

– według romantyków jedna z najbardziej istotnych i sprawczych wartości. Romantyzm dokonuje apoteozy młodości – w przeciwieństwie do klasycyzmu, który szanował doświadczenie, wiedzę i wiek mędrca. Romantycy głoszą siłę młodości, moc zapału młodzieńczego, emocji i serca. Nie rozum, a siła ducha, woli i uczuć są w stanie powalić świat na kolana. Potęga młodości skruszy nieczułe lody – tylko młodość może wywalczyć nową jakość. Taką definicję znajdziemy w Odzie do młodości Mickiewicza. Ale – uwaga – oprócz eksplozji siły jest też młodość dotknięta cieniem Weltschmerzu. Typowy młodzieńczy bohater Werter przegrywa ze światem. Jest wrażliwy, łatwo go zranić, nie pojmuje schematycznych ustaleń rzeczywistości – w końcu popełnia samobójstwo. Jest więc cechą romantycznej młodości bunt wobec świata i walka o zmiany, cierpienie w imieniu całych społeczeństw. Młodzi są bohaterowie romantyczni – Konrad, Kordian. Walczą i przegrywają – tak na polu prywatnym, jak i społecznym. Piętno tragizmu czyni ich jednak jeszcze bardziej wzniosłymi i szlachetnymi. Jest zatem młodość ogromną potęgą, ale w jej skuteczność romantycy mało wierzą.

Gdzie szukać?

  • Cierpienia młodego Wertera
  • Dziady, część IV
  • Oda do młodości
  • Kordian

Za to punkty!

  • moc młodości
  • kontrast z klasycznym autorytetem wieku
  • ból świata
  • bunt

Miłość

– według romantyków to uczucie wszechogarniające, determinujące życie ludzkie i często niszczące. Uderza jak grom z nieba, ma ogromną moc. Prawdziwa miłość nie rozumie spraw świata, nie patrzy na konwenanse, nie godzi się z podziałami społecznymi. Niestety – najczęściej jest to miłość nieszczęśliwa, niemożliwa do spełnienia, zniszczona przez realia. Jest to też miłość duchowa, romantycy rzadko zaznaczają zmysłowy aspekt uczuć.

  • Najważniejszą literacką wypowiedzią w tej sprawie jest IV część Dziadów Mickiewicza.
  • Z kolei Słowacki w Kordianie podaje w wątpliwość istnienie szczerej miłości, podkreśla jej sprzedajność (taki wątek jest też w Dziadach). Zapamiętać warto, że niespełniona miłość powoduje przemianę bohatera, który zraniony prywatnie staje się bojownikiem sprawy ogólnej.

Uwaga!
W romantyzmie jest też optymistyczna wizja miłości – mianowicie ujęcie Fredry w jego słynnych komediach. Fredro wyśmiewa model romantyczny – głosi pochwałę uczucia radosnego, spełnionego, rozwijającego się stopniowo i zakończonego małżeństwem.

Gdzie szukać?

  • Dziady część IV
  • Cierpienia młodego Wertera
  • Kordian
  • Śluby panieńskie

Za to punkty!

  • potęga uczucia
  • niespełnienie, miłość nieszczęśliwa
  • brak zmysłowości
  • kontrast z wariantem Fredrowskim
  • konflikt z konwenansami świata

Poezja

– zyskuje w romantyzmie postać potężnej siły. Musi pochodzić z natchnienia i geniuszu – na nic tu rzemiosło i znajomość sztuki tworzenia. Talent poetycki to dar niebios. Poeta ma misję do spełnienia – musi stać na czele narodu i walczyć o sprawy wielkie. Poezja jest arką przymierza między pokoleniami, gwarantuje trwałość tradycji. Poezja tyrtejska zagrzewa do walki. Poeta – geniusz stoi ponad tłumem zwykłych śmiertelników i jest przez nich niezrozumiany. Najważniejszą romantyczną wypowiedzią w tej sprawie jest Wielka Improwizacja – tam wyolbrzymienie roli poety osiąga szczyt – daje bowiem według Konrada moc boską, oznacza nieśmiertelność uprawnia poetę do pojedynku z Bogiem. Ważny też jest Testament mój Słowackiego. Poeta używa tam alegorii ojczyzny jako tonącego okrętu, a poetę – czyli rzecz jasna siebie – umiejscawia na maszcie.

Gdzie szukać?

  • Dziady, część III – Wielka Improwizacja
  • Kordian
  • Konrad Wallenrod
  • Testament mój

Za to punkty!

  • poezja siłą boską
  • poezja wynika z geniuszu
  • poeta wodzem narodu
  • wyobcowanie poety
  • pogarda poety wobec tłumu

 

Gustaw-Konrad – typowy bohater romantyczny

Schemat bohatera romantycznego

  • Punkt wyjścia: młodość, wrażliwość, Weltschmerz, miłość, talent poetycki
  • Etap I – perypetie prywatne: rozwój nieszczęśliwej miłości
  • Punkt kulminacyjny: próba samobójstwa
  • Etap II – działalność na rzecz wielkiej sprawy

Niejasna przyszłość
Ważne – metamorfoza, jakiej doznaje bohater romantyczny, gdy zamienia się z nieszczęśliwego kochanka w bojownika o sprawę narodu. Poza tym ma w swojej biografii czyn dyskusyjny moralnie. Sprawia też trudności w zdefiniowaniu, kim jest – duchem, upiorem, człowiekiem… I zawsze działa samotnie.

Gustaw-Konrad jest modelowym przykładem bohatera romantycznego:

  • Jako Gustaw ujawnia się w części IV – tu poznajemy historię jego tragicznej miłości.
  • Na oczach księdza popełnia samobójstwo, ale żyje dalej…
  • W części III, w scenie więziennej dokonuje się metamorfoza Gustawa w Konrada – odnotowana słynnym napisem na ścianie: „Umarł Gustaw – narodził się Konrad”.
  • W części III poznajemy go jako więźnia, spiskowca, poetę. Pojedynkuje się z Bogiem dla sprawy narodu – pragnie rządu dusz i dla tej idei bluźni przeciw Bogu. Daje się ponieść pysze, jest genialnym poetą.
  • Widzimy go w finale wśród tłumu skazańców wywożonych na Sybir. Jego przyszłość jest nieznana.

 

Jacek Soplica – nietypowy bohater romantyczny

Jest bohaterem romantycznym, bo:

  • przeżywa wielką, nieszczęśliwą miłość, która zmienia jego życie
  • zabija Stolnika Horeszkę, podejrzany o zdradę (zły czyn na sumieniu)
  • przeistacza się w patriotę – jako emisariusz przygotowuje powstanie na Litwie, co zresztą spowoduje jego rehabilitację
  • działa w tajemnicy, przebraniu mnicha, spiskuje

Jest nietypowy, bo:

  • nie jest poetą
  • żeni się, ma syna
  • działa realnie, wśród ludzi, nie w samotności, jest bohaterem skromnym
  • nie próbuje dokonać samobójstwa
  • znamy finał jego historii – umiera i wyznaje prawdę o sobie

Czy Jacek Soplica jest bohaterem romantycznym?

Martyrologia Polaków w Dziadach części III, portret Polaków:

Gdzie szukać obrazów męczeństwa narodu?

  • Słynna scena więzienna, czyli akt I scena I.
    Do zapamiętania:

    • Więźniowie reprezentują portrety patriotów polskich uwięzionych za działalność na rzecz wolności ojczyzny. Postacie mają swoje rzeczywiste pierwowzory wśród przyjaciół Mickiewicza z Towarzystwa Filomatów. Dzieło zresztą do procesu filomatów nawiązuje.
    • Sytuacja: Polska pod zaborami, carat dręczy naród; wywozi na Syberię, rusyfikuje, więzi i torturuje patriotów, szczególnie podła postać – senator Nowosilcow – namiestnik cara w Polsce. Właśnie przybywa do Wilna.
    • Opowieść Jana Sobolewskiego, który obserwował wywózkę studentów na Syberię. To przejmująca opowieść o męce i szlachetności patriotów. Do świętych w polskiej tradycji należą cytaty: „Wywiedli Janczewskiego; – poznałem, oszpetniał,/ Sczerniał, schudł, ale jakoś dziwnie wyszlachetniał”.
  • W scenie Wielkiej Improwizacji Konrad protestuje przeciw ciemiężeniu narodu, zarzucając Bogu bezduszność, omal nie nazywając go carem.
  • W scenie V – słynnym Widzeniu księdza Piotra Polska ukazana jest jako Chrystus narodów.
  • W scenie VII – Salonie warszawskim znów pojawiają się patrioci, (Niemojewski i Wysocki). Opowiadają straszną historię Cichowskiego – aresztowanego, zaginionego, męczonego i więzionego z dala od bliskich. Tortury – doprowadziły go do wyniszczenia i choroby, ale nie złamały, Cichowski nikogo nie zdradził. W tej scenie padają słynne słowa Wysockiego, niezbędne przy temacie o patriotyzmie:
    Nasz naród jak lawa,
    Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
    Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;
    Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”    .
  • Scena VIII – wątek męczeństwa Rollisona i jego matki – kobieta wie, że katowano jej syna, i prosi o łaskę senatora Nowosilcowa. Senator pozornie obiecuje jej pomóc, faktycznie każe zabić jej syna.

Uwaga! Mamy w Dziadach do czynienia ze zbiorowymi portretami – to może okazać się bardzo ważne.

Portrety zbiorowe

Portret patriotów
Kto: Tomasz Zan, Żegota, Wysocki, Jan Sobolewski, Cichowski, Janczewski

Cechy:

  • dumni, szlachetni
  • upokarzani, torturowani
  • pozbawieni praw
  • solidarni, silni, wierni zasadom
  • wierni religii, pobożni
  • poświęcają ojczyźnie swoje życie i majątek
  • przy ich ukazaniu działa efekt idealizacji – to cierpiące, szlachetne, dręczone ofiary

Portret zaborców
Kto: Senator, Nowosilcow, Doktor (wzorowany na Auguście Bécu, ojczymie Słowackiego), słudzy senatora: Pelikan, Bajkow

Cechy:

  • okrutni, bezduszni, fałszywi, obłudni
  • ukazani na wzór biblijnego Heroda
  • pozbawieni skrupułów
  • służalczy wobec zwierzchników
  • chciwi, egoistyczni, tchórzliwi
  • nieetyczni, nie szanują ludzi ani religii

 

Ważne sceny z lektur obowiązkowych

I. Dziady

Wielka Improwizacja

Dlaczego to ważne?
Bo to najsłynniejsza w polskiej literaturze scena buntu i patriotyzmu. To scena patriotyczna, filozoficzna i psychologiczna. Podejmuje temat poezji, miłości ojczyzny, portretuje bohatera romantycznego. To scena wielkich emocji i monolog najbardziej egzaltowanej postaci naszej literatury.

Jakie mogą być tematy?

  • Koncepcja poezji i poety (w porównaniu choćby do wizji horacjańskiej).
  • Portret wybitnej jednostki – Konrada, na czym polega jego tragizm, jakie emocje kolejno nim targają.
  • Porównanie buntu przeciw Bogu Konrada z innym przykładem – np. Kasprowicza lub Leśmiana.
  • Wizja Boga, jaką rysuje Konrad.

Co zapamiętać?

  • Początek: „Samotność – cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi”? Początkowa faza Wielkiej Improwizacji to skarga samotnego i nierozumianego poety. Konrad poświęca wiele refleksji roli geniuszu i poezji – podkreśla wyobcowanie, samotność, mówi o sobie jako o mistrzu. Tworzenie poezji jest tworzeniem nieśmiertelności – uprawnia więc poetę do nazwania siebie niemal bogiem. Konrad sytuuje się zatem na czele ukochanego narodu.
  • Centrum tekstu: żądanie, by Bóg oddał mu swą władzę. Konrad chce użyć jej dla dobra ludu. Przeciw mądrości Boga stawia siłę miłości. Utożsamia się z ojczyzną.
  • Kulminacja i koniec: zrozpaczony ciszą ze strony Boga Konrad wznosi się na wyżyny przekleństwa – ale carem nazywa Boga diabeł nie poeta. Konrad mdleje.

Terminy: monolog, prometeizm, mesjanizm, egzaltacja.

Cechy Konrada:
indywidualizm, samotność, alienacja, odwaga, duma, talent, poświęcenie, wrażliwość, bunt, wykroczenie ponad normy moralne.

Na czym polega tragizm bohatera?
Na zderzeniu ponurej rzeczywistości z jego wyobrażeniami. W najlepszej wierze chce równać się Bogu, a jest tylko człowiekiem o wielkiej wrażliwości. Tak naprawdę nie umie obliczyć szans i Bóg odpowie nie wielkiemu Konradowi lecz skromnemu księdzu.

 

Widzenie księdza Piotra

Dlaczego to ważne?

  • To najważniejsza w polskiej literaturze scena profetyczna – czyli prorocka.
  • est to też romantyczny wyraz postrzegania Polski jako mesjasza narodów, a zatem ważnej i słynnej koncepcji historiozoficznej.
  • Portretuje też bohatera pokornego skontrastowanego wobec wybitnych indywidualistów.

Jakie mogą być tematy:

  • Sylwetki bohaterów – kapłanów (porównanie księdza Piotra z Księdzem Robakiem).
  • Koncepcja Polski jako Chrystusa narodów.

Co zapamiętać:
Ksiądz Piotr gorąco modli się za Konrada. Ma widzenie, które pozwala mu zobaczyć obecne i przyszłe losy Polski. Ukazuje się ona na wzór Chrystusa w cierniowej koronie, spętana i prowadzona przed sąd, potem dźwigająca krzyż. Inne narody: Gal – Piłat, Rakus – Austria, Borus – Prusy, Moskal przebijający bok Chrystusa. Naród kona i zmartwychwstaje. Wizjoner obserwuje tłumy wygnańców – ale też wyróżnia jednostkę o imieniu czterdzieści i cztery. To ma być zbawca narodu i ojczyzny.

Terminy: profetyzm, mesjanizm, wizyjność.

Portret księdza Piotra: skromność, wyjątkowość, patriotyzm, pobożność, empatia – współczucie wobec innych, Konrada, pani Rolisson.

 

Salon warszawski

Dlaczego to ważne:
To ważna scena literacka portretująca Polaków. Jest ciekawie skomponowana: w salonie przy stoliku siedzi towarzystwo dyskutujące o balach. Przy drzwiach stoją młodzi patrioci – podejmują zgoła inny temat – represji, ojczyzny, narodu. W tej scenie pojawia się słynna metafora lawy – narodu polskiego.

Jakie mogą być tematy:

  • Porównaj wizję narodu przedstawioną w „Salonie warszawskim” i w „Grobie Agamemnona” Słowackiego.
  • Jakie dwie postawy Polaków prezentuje scena?
  • Losy polskich patriotów na przykładzie historii Cichowskiego.

Co zapamiętać?
Konkluzją sceny jest porównanie narodu polskiego do lawy – na zewnątrz, bezwartościowej, wewnątrz gorącej i cennej.

  • Skorupa zewnętrzna – to warstwy rządzące – arystokraci, urzędnicy. Ci dyskutują o balach, o plotkach towarzyskich – jak na bolesną ironię – żałują, że Nowosilcow wyjechał z Warszawy, gdyż świetnie organizuje bale.
  • Wnętrze – to młodzi patrioci, walczący z zaborcą, gorąco kochający kraj. Opowieść o losach Cichowskiego jest ważnym przykładem polskiej martyrologii – sylwetka szlachetnego i umęczonego patrioty, jego losy silnie kontrastują z tematyką poruszaną przy stoliku. Scena w ogóle zbudowana jest na prawach kontrastu – tak w treści, jak w organizacji przestrzeni i w słynnym cytacie o lawie. Warto zapamiętać podobieństwo ujęcia z wizją Słowackiego zawartą w Grobie Agamemnona – tam jest to metafora czerepu rubasznego jako warstwy rządzącej, prowadzącej kraj do zguby.

 

II. Pan Tadeusz

Księga I – wieczerza na zamku Horeszków – nauka Sędziego o grzeczności

Dlaczego to ważne?
Ta słynna scena, która może być punktem wyjścia do rozważań o obyczajach lub młodzieży.
Oba tematy bardzo maturalne.

Jakie mogą być tematy?

  • Jakie obyczaje prezentuje scena wieczerzy na zamku – jakie znasz inne obyczaje szlacheckie pokazane w „Panu Tadeuszu”.
  • Nauka, którą dał Sędzia młodym podczas wieczerzy.
  • Dwa pokolenia w „Panu Tadeuszu”.
  • Portret młodzieży szlacheckiej zawarty w całej epopei.

Co pamiętać?
Obyczaje są dla szlachty gwarancją utrwalenia dawnego świata i polskości. Są też wyrazem patriotyzmu i szacunku dla przodków.

  • Do przedstawicieli młodzieży należy Tadeusz, Zosia, Hrabia.
  • Seniorzy to Sędzia, Ksiądz Robak, Podkomorzy, Gerwazy.

Cytat do zapamiętania: „Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą”.

Przykłady obyczajów z innych fragmentów dzieła:

  • gościnność staropolska,
  • powrót ze spaceru w odpowiedniej kolejności,
  • powitanie z Tadeuszem,
  • opis polowania,
  • strój szlachecki,
  • tradycje stołu polskiego – opis śniadania i potraw,
  • zaręczyny Zosi i Tadeusza.

Wymowa nauki Sędziego jest optymistyczna, zawiera pozytywny portret młodzieży i wspomnienie przeszłości, w którym wyśmiewa przenoszenie obcych obyczajów na grunt polski.

 

Księga III – rozmowa Tadeusza i Hrabiego o sztuce i pięknie krajobrazu

Dlaczego to ważne?
W Panu Tadeuszu opisy pejzażu polskiego są bardzo ważne – służą nie tylko malarskości dzieła czy opóźnianiu akcji, lecz są też wyrazem miłości ojczyzny i pretekstem do rozważań o sztuce.

Jakie mogą być tematy?

  • Polemika na temat sztuki – jakie postawy prezentują Tadeusz i Hrabia.
  • Opis krajobrazu jako wyraz patriotyzmu w „Panu Tadeuszu” – na przykładzie ww. sceny i innych znanych ci opisów w epopei.
  • Niebo włoskie i polskie – porównaj opisy nieba z „Pana Tadeusza” lub w zestawieniu np. z wierszem Miłosza.

Co pamiętać?

  • Mickiewicz przedkłada urodę polskiego krajobrazu nad pejzaże zagraniczne.
  • Wyraża swoją tęsknotę za ojczyzną poprzez pełne sentymentu wspomnienie urody Litwy.
  • Jego poglądy wyraża w dyskusji Tadeusz – umiłowanie ojczystego krajobrazu Telimena nazywa gustem soplicowskim.
  • Prawem kontrastu do włoskiego nieba Tadeusz wypowiada słynny opis chmur – jeden z najbardziej plastycznych i dynamicznych w opisów polskiej literaturze.

Inne opisy w dziele:

  • burzy,
  • grzybów,
  • lasów litewskich,
  • krajobrazu przed burzą.

 

Księga X – spowiedź Jacka Soplicy

Dlaczego to ważne?
Kluczowa scena w całym utworze. Akurat tego fragmentu nie można przegapić.

Jakie mogą być tematy?

  • Literackie spotkania wrogów (taki właśnie temat był).
  • Słynne sceny śmierci w literaturze (np. porównaj ze sceną śmierci Rolanda).
  • Spowiedź bohatera drogą do pojednania.
  • Porównanie Jacka Soplicy i Andrzeja Kmicica.

Co pamiętać?

  • Losy Jacka Soplicy (patrz notatka Jacek Soplica – to nietypowy bohater romantyczny).
  • Najważniejsze punkty:
    • nieszczęśliwa miłość do stolnikówny,
    • popełniony za młodu zły czyn – zabójstwo Stolnika,
    • pokuta,
    • działanie w przebraniu i pod zmienionym nazwiskiem,
    • rehabilitacja.
  • Przemiana bohatera z dumnego szlachcica w skromnego patriotę.
  • Okoliczności śmierci – cierpienie rannego, ujawnienie tajemnic, reakcja wroga – Klucznika, prośba o wybaczenie, obecność kapłana.
  • Czym Kmicic różni się od Jacka Soplicy: miłości do Oleńki nie stoi nic na przeszkodzie poza charakterem Kmicica, jego przewinienia są innej rangi – hulaszczy tryb życia i przysięga złożona Radziwiłłowi to co innego niż zabójstwo. Działa jako Babinicz, ale walczy, nie spiskuje. Jego historia kończy się szczęśliwie.

 

Księga XII – koncert Jankiela

Dlaczego to ważne?
W Panu Tadeuszu jednym z ważnych tematów jest historia Polski. Pojawia się w kilku punktach – lecz najpełniej wyraża ją i opowiada muzyką Jankiel w swoim koncercie. Fragment może inspirować do ciekawego tematu.

Jakie mogą być tematy?

  • Historia Polski i uczucia z nią związane, jakie wyraża Jankiel swoją grą.
  • Muzyka w literaturze – przesłanie, które towarzyszy opisowi, porównaj z innymi utworami – np. Wierzyńskiego „Mochnacki” lub Miłosza „Walc”.
  • Wydarzenia i postacie historyczne w „Panu Tadeuszu”.

Co pamiętać?

  • Nastrój – koncert Jankiela to wzniosła chwila, zakończona Mazurkiem Dąbrowskiego i przemowa Jankiela do generała.
  • Optymistyczna wymowa sceny – nadzieja związana z Napoleonem.
  • Emocje towarzyszące koncertowi – muzyka podąża nastrojem za wymową historii.

Wydarzenia historyczne wymienione w koncercie:

  • Konstytucja 3 maja,
  • konfederacja targowicka,
  • rzeź Pragi, powstanie Legionów Polskich we Włoszech.

Inne wydarzenia wspomniane w utworze:

  • bitwy napoleońskie (Hohenlinden, Samosierra, Jena),
  • odsiecz wiedeńska,
  • przemarsz wojsk pod wodzą Dąbrowskiego przez Polskę (rok 1812).

Postacie:

  • Kościuszko,
  • Rejtan,
  • Jan III Sobieski,

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/udowodnij-ze-pana-tadeusza-adama-mickiewicza-mozna-okreslic-mianem-epopei-narodowej

 

Tematy z Mickiewicza

Temat może być oparty na przywołanym wierszu wieszcza lub na jednej z ważnych lektur: Panu Tadeuszu lub Dziadach. Warto znać dwa sztandarowe utwory – Odę do młodości i Romantyczność. Postaw na wiedzę o głównych bohaterach – Jacek Soplica z Pana Tadeusza i Konrad z Dziadów – jaki to typ, ich biografia. Toposy i motywy: program romantyzmu, miłość, patriotyzm, poezja, młodość.

Tematy pejzażowe – raczej mało prawdopodobne. Wyobraź sobie takie:

  • Na podstawie tekstu ballady „Romantyczność” oraz znajomości epoki zaprezentuj podstawy ideologii romantycznej i argumenty romantyków w dyskusji z klasykami.
  • Wizja i misja młodzieży i młodości zawarta w „Odzie do młodości” i scenie więziennej „Dziadów”.
  • „Oda do młodości” jako manifest pokolenia.
  • Jacek Soplica jako nietypowy bohater romantyczny.
  • Jacek Soplica a Andrzej Kmicic – porównaj dwóch polskich bohaterów – patriotów, wykazując, że najważniejszą wartością dla nich była ojczyzna.
  • Obraz Polaków w III części „Dziadów” – w porównaniu do wizji Słowackiego zawartej w „Grobie Agamemnona”.
  • Obraz Rosjan w twórczości Mickiewicza – na przykładzie „Dziadów” i „Pana Tadeusza”. (Taki temat proponowano na próbnej maturze).
  • Przemiany Gustawa-Konrada z „Dziadów” jako typowa biografia romantyka i dojrzewanie do spełnienia dziejowej misji.
  • Romantyczna koncepcja poety jako przywódcy narodu. Zinterpretuj podany fragment, odwołując się do swojej wiedzy o Konradzie – bohaterze III części „Dziadów” Adama Mickiewicza.
  • Wizja poezji i poety w świetle „Wielkiej Improwizacji”.
  • Portret władcy – despoty na przykładzie „Widzenia Senatora” z III części „Dziadów”.
  • Wizja miłości i kobiety zawarta w IV części „Dziadów”. (W porównaniu z utworem Karpińskiego taki temat proponowano na próbnej maturze rozszerzonej).
  • Portret romantycznego kochanka na przykładzie Gustawa z IV części „Dziadów”.
  • Obraz domu polskiego i pejzażu na podstawie przytoczonej „Księgi I” i znajomości całego „Pana Tadeusza”.
  • Muzyka w literaturze – na przykładzie gry Jankiela na cymbałach i poloneza opisz rolę muzyki w utworze.

 

Zobacz:

Mickiewiczowskie tematy

Mickiewiczowskie sceny i klimaty

Adam Mickiewicz – jak pisać o…

Poezja Adama Mickiewicza

Mickiewiczowskie postacie

Adam Mickiewicz na maturze

Adam Mickiewicz – jak pisać o…