Teraz wspólnie z harcerzami i Jarkiem – kronikarzem wyprawy, przemierzysz zaznaczony na mapie szlak. A po drodze czeka dziewięć zadań. Część I 1. Chłopcy rozpoczęli wycieczkę od Pojezierza Mazurskiego, a ściślej – spotkali się nad pięknym jeziorem Mamry. Jarek postanowił opisać je w swojej kronice. Pomóż Jarkowi wykonać opis jeziora (kilkanaście zdań). (1 pkt) Pamiętaj, że nie musi to być opis realistyczny, może służyć za tło fantastycznych wydarzeń. Wskazówka: Jezioro
Motyw snu w sztuce i literaturze Sen to wdzięczny motyw realistycznych obrazów. Przedstawiano często na obrazach śpiące kobiety, śpiące dzieci, niemowlęta śniące przy piersi matki. Wystarczy przywołać choćby Śpiącego Stasia – obraz Wyspiańskiego. Sen kojarzy się z odpoczynkiem, spokojem, pięknem, ale czy tylko? Zastanówmy się jeszcze raz, głębiej, nad motywem snu. W niektórych sytuacjach sen kojarzy się z koszmarem, niepokojem, a nawet śmiercią. W malarstwie i sztuce przedstawiano często sen jako młodzieńca ze skrzydłami, którymi otula śpiących
Każda epoka poruszała temat wsi polskiej. I wcale nie tak samo. Trzeba uświadomić sobie przynajmniej trzy rodzaje ujęć życia wiejskiego, aby móc porównać i opisać te literackie obrazy. Pierwszy – to ujęcie sielankowe To tu wpisuje się wieszcz Jan Kochanowski z Pieśnią świętojańską o Sobótce, sentymentaliści z Karpińskim na czele, sielanki typowe Szymonowicza, a nawet Mickiewicz z Soplicowem oraz Orzeszkowa z Bohatyrowiczami. Tam, gdzie wioska mlekiem i miodem płynie i jest
Młodopolskie metody twórcze i prądy artystyczne Literatura polska przełomu wieków wykazuje bardzo bliskie związki z ówczesną literaturą europejską. Młoda Polska to epoka, która nie następuje u nas wiele później niż jej europejski odpowiednik. Jednocześnie zaś układ podstawowych nurtów artystycznych i literackich w polskiej sztuce tego okresu jest dokładnym odzwierciedleniem takiego układu w Europie. Jednym słowem – nurty literackie Młodej Polski miały ten sam charakter co nurty europejskiego modernizmu. Symbolizm Jego światowe pierwowzory odnajdujemy w poezji Baudelaire’a, Verlaine’a,
Odprawa posłów greckich jest utworem całkowicie oryginalnym – nie ma w literaturze światowej tekstu, który można by nazwać jego bezpośrednim wzorem! Nie znaczy to jednak, że autor nie korzystał z żadnych źródeł. Wręcz przeciwnie: motyw trojański zaczerpnął z eposów Homera, prócz tego sięgnął do tragików greckich, Seneki i kilku innych źródeł. Pamiętać wszakże trzeba, że zgodnie z zaleceniami ówczesnych poetyk pomysł i główny zarys fabuły nie powinny być wymyślone. Wątek antyczny nobilitował utwór. W naszych oczach z kolei
Edyp, bohater mitu Musisz pamiętać, że masz do czynienia z niezwykłą i bardzo starą historią. Mity, zanim je spisano, długo istniały w formie ustnie przekazywanych opowieści. Krążyły wśród ludzi i często zmieniały swoją postać. To trochę tak, jak z plotką. Dlatego możesz spotkać się z różnymi wersjami mitu i żadna z nich nie jest mniej czy bardziej prawdziwa od innych. Ale jedne są bardziej popularne, a inne mniej. Jeśli chodzi o naszego Edypa, to istnieje na przykład wersja, według której
Jaki kolor ma światło? Światło, które świeci w nazwie tej epoki, zwykliśmy utożsamiać z tradycją encyklopedystów, Woltera i hasłami rewolucji francuskiej. Ewentualnie także z potężnymi racjonalistycznymi koncepcjami naukowymi Smitha czy Malthusa. To światło rozumu i etyki ludzkości pojmowanej jako najwyższy cel. Światło równości i sprawiedliwości społecznej, obiektywnej postawy naukowej. Jakie to piękne i wzniosłe! Cóż jednak zrobić z dokonaniami panującego w tym samym wieku Fryderyka Wielkiego? Przecież goszcząc na swym dworze Woltera i d’Alemberta, tworzył on równocześnie system polityczny, na który
Zbyt duży nos, zbyt długie nogi. I ta mina – całkiem dziwaczna. Tak wyglądasz w krzywym zwierciadle. A jak wygląda w nim świat? Skąd to określenie? Byłeś kiedyś w gabinecie luster w wesołym miasteczku? Stoi tam szereg niezwykłych luster, które nie pokazują prawdziwego obrazu, ale wykrzywiają go, zmieniają. Jest to całkiem śmieszne, bo oto w jednym zwierciadle jesteś długim chudeuszem, a w kolejnym jesteś okrągły jak beczułka. W następnym z kolei masz maciupeńką głowę i wielgachne stopy. Tak właśnie działają krzywe zwierciadła.
Tradycja – co to jest? Tradycja (pochodzi z łaciny od słowa „przekaz”) to wg encyklopedii przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kulturowe (poglądy, wierzenia, sposoby myślenia, normy postępowania, obyczaje), które dana społeczność wyróżnia spośród całokształtu dziedzictwa kulturowego jako ważne i niezbędne do kształtowania teraźniejszości i przyszłości. Co to znaczy? Tradycja to coś, czego nie podważamy, co przyjmujemy jako istotny składnik naszego życia. Tradycja jest nam potrzebna, ponieważ dzięki niej czujemy się jednością kulturową, odróżniamy
Sytuacja artysty, rola poezji Utwory Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Evviva l’arte Artysta może cierpieć nędzę i głód, ale jest istotą nieporównywalnie bardziej wartościową niż zwykli ludzie. Jest świadomy własnej wielkości i talentu. Sztuka jest ucieczką od beznadziejności życia. Jan Kasprowicz, Krzak dzikiej róży… Artysta jest istotą wyjątkową, lecz słabą, wątłą, delikatną, nieprzystosowaną do życia w trudnych warunkach – jak krzak dzikiej róży w górach. Wacław Berent, Próchno Artyści to ludzie wielcy, lecz
Poziom podstawowy Lektury obowiązkowe: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, wybór wierszy Jan Kasprowicz, wybór wierszy Leopold Staff – wybór wierszy Stanisław Wyspiański Wesele Władysław Stanisław Remont Chłopi – uwaga – tylko tom I Stefan Żeromski Ludzie bezdomni Joseph Conrad Jądro ciemności Wymagania egzaminacyjne: Motywy literackie i kulturowe epoki Wiedza o nurtach artystycznych modernizmu Filozoficzne, ideologiczne podstawy epoki Znajomość wskazanych lektur Najważniejsze pojęcia: Młoda Polska, modernizm, świadomość modernistyczna, symbolizm, symbol, impresjonizm, dekadentyzm, analogia, synestezja,
Romantyczni poeci głoszą hasła swobody twórczej i odrzucają klasyczne zasady – także jeśli idzie o gatunki literackie. Oczywiście nie znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie, także te wywodzące się z antyku. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. W epoce tej powstają nowe gatunki, które ściśle łączą się ze światopoglądem epoki, w związku z czym w literaturze późniejszych epok pojawiają się rzadko lub nawet wcale. Nowe, powstałe w romantyzmie gatunki dramat romantyczny
Dramat był drugim oprócz liryki uprzywilejowanym w Młodej Polsce rodzajem literackim. Nie da się jednak ukryć, że przemiany polskiego teatru przez czas jakiś były opóźnione w stosunku do zmian zachodzących w Europie Zachodniej, czyli Wielkiej Reformy Teatru. W teatrach dużych miast wciąż przeważał styl gry deklamacyjnej, koturnowej. Z kolei na prowincji – styl jarmarczny, krzykliwy. Obydwa w nie najlepszym guście. Ten stan rzeczy zaczął się zmieniać na przełomie wieków. Kontakty z zagranicą stały się wtedy normą –
Nad powieścią Chłopi Reymont pracował od roku 1899 do 1908. W latach 1902-1909 ukazywała się w odcinkach w Tygodniku Ilustrowanym. To prawdziwe arcydzieło, za które w 1924 r. pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Na tle czterech pór roku Reymont przedstawił życie podłowickiej wsi w całej jego rozmaitości. W ramach jednego roku zamknął wszystko, co stanowi treść życia chłopów: pracę na roli i w obejściu, praktyki religijne, wesela, pogrzeby, wieczornice, zabawy w karczmie. W szeroką panoramę społeczno-obyczajową pisarz wplótł wątki
I. Bardzo ważne są gatunki takie jak: epos rycerski (epika), żywoty świętych (hagiografia), kroniki (historiografia). Każda z tych dziedzin oferuje dobrze znane wzorce osobowe: rycerza, ascety, władcy. Tym samym buduje krąg średniowiecznych tematów: etosu rycerskiego (miłość, honor, odwaga, waleczność, wierność słowu), wiary w Boga (teocentryzmu) i hierarchii wartości, wreszcie modelu sprawowania władzy. II. Wiara, walka, miłość – oto tematy średniowieczne. III. A najpopularniejsze postacie? Rycerz Roland, król Karol Wielki, król Artur i rycerze okrągłego
Co trzeba wiedzieć? Istota przesłania: Podejmując decyzje, dokonując wyborów, człowiek sam kształtuje swój los. Nie warto ulegać żądzom – na przykład obsesja władzy może doprowadzić do zbrodni, a w rezultacie do życiowej klęski. Makbet powstał w roku 1606. Jest utworem z pogranicza renesansu i baroku. Szekspir korzystał z kronik Anglii, Szkocji i Irlandii i odwołał się do rzeczywistych zdarzeń z połowy XI wieku, kiedy to faktycznie niejaki Makbet zamordował króla Szkocji Dunkana, a sam poległ później z ręki Malkolma. Szekspir umiejscowił
Jest wciąż obecny. Romantyzm to symbol polskości w literaturze, zawsze więc pojawia się w sytuacjach egzaminacyjnych. Dawniej mawiano, że wystarczy wyuczyć się literatury wieku XIX – i z pewnością trafi się w maturalny temat. Dziś podobni dowcipnisie nie mają już racji, bo motyw czy zagadnienie danego wieku rzadko pojawia się w izolacji od przeszłości lub współczesności. Przeciwnie – dobrze, by maturzysta patrzył na literaturę panoramicznie, umiał kojarzyć literackie fakty i wyciągał wnioski. Zobaczymy zatem jak to
Rzut oka na biografię Władysław Stanisław Reymont urodził się 7 maja 1867 r. we wsi Kobiele Wielkie jako dziewiąte dziecko wiejskiego organisty. Jako trzynastolatek znalazł się w Warszawie, gdzie był uczniem krawieckim i uczęszczał do warszawskiej Szkoły Niedzielno-Rzemieślniczej (to wtedy uzyskał jedyne znane świadectwo potwierdzające zdobyte przez niego szkolne wykształcenie). Przez kilka kolejnych lat występował w wędrownych trupach aktorskich, pracował na kolei jako robotnik, nawiązał kontakty ze spirytystami. Z takimi
Rzadko występuje samodzielnie – i nic dziwnego, obecnie staramy się patrzeć na literaturę panoramicznie, szukać pokrewieństw, dialogu dzieł i twórców. Młoda Polska jest jednakże epoką, w której ukształtowały się istotne postawy, powstały ważne dzieła literackie, wykreowano bohaterów, bez których pewnych tematów maturalnych zrealizować się nie da. Oto przykłady: • Jaka jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, człowiecze z końca wieku? Odpowiedzi współczesnych pisarzy polskich na pytanie sformułowane przez Tetmajera. Niepokoje
Tematy charakterystyczne dla literatury Młodej Polski Nastroje dekadenckie (schyłek wieku, bierność, zniechęcenie, ucieczka w nirwanę) – poezja młodopolska: (Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Leopold Staff). Motyw szatana i bunt przeciw Bogu (poezja Tadeusza Micińskiego i Hymny Jana Kasprowicza). Temat wsi i chłopa – w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, Chłopach Władysława Reymonta, prozie Stefana Żeromskiego (Zmierzch, Wierna rzeka, Rozdziobią nas kruki, wrony…). Ludomania widoczna jest nie tylko w literaturze – również w obyczajach, modzie, nawet – tendencji do zaślubin inteligenta