Skróty Skróty to połączenie kilku liter jednego lub więcej wyrazów, które stosuje się w celu skrócenia zapisu, np.: dr – doktor, Sz.P. – Szanowni Państwo/Pani/Pan, mgr – magister. Skróty zapisujemy najczęściej małą literą; odczytujemy je zawsze w pełnym brzmieniu, np. wg – według, itp. – i tym podobnie. Zasady interpunkcyjne Kropkę stawiamy: po skrótach, które nie są zakończone ostatnią literą skracanego wyrazu, np. prof. (profesor), godz. (godzina), kl. (klasa), s.
Skrótowce Skrótowce – wyrazy utworzone z pierwszych liter, głosek lub sylab kilkuwyrazowych nazw instytucji, organizacji, firm, państw, partii politycznych, np.: PAN – Polska Akademia Nauk, UJ – Uniwersytet Jagielloński, SKS – Szkolny Klub Sportowy, RP – Rzeczpospolita Polska. W zależności od tego, w jaki sposób zostały utworzone lub jak je wymawiamy, skrótowce dzielimy na: literowce – wyrazy składające się z pierwszych liter wyrazów wchodzących w skład skróconej nazwy, np.
Podział wyrazów Wyrazy proste – powstałe od jednego wyrazu podstawowego – zawierające jedną podstawę słowotwórczą Wyrazy złożone – powstałe od dwóch (lub więcej) wyrazów podstawowych – zawierające dwie (lub więcej) podstawy słowotwórcze niepodzielne słowotwórczo; rdzenne pies, las, chleb podzielne słowotwórczo; rozwinięte (podstawa + formant) pies -ek, las -ek, chleb -ek zestawienia – dwa odrębne wyrazy, tworzące jedną całość znaczeniową wieczne pióro Nowy Targ Zielona Góra zrosty – dwa wyrazy
Słowotwórstwo TEST 1. Uszereguj podane ciągi wyrazów od najszerszego do najwęższego zakresu znaczeniowego: a) pojazd, fiat, samochód b) krówka, słodycze, cukierek c) stokrotka, roślina, kwiat – roślina, kwiat, stokrotka d) jamnik, zwierzę, pies Odp. ………………………………………………………………. 2. Do podanych wyrazów dopisz po trzy wyrazy o bogatszej treści i węższym zakresie: a) grzyb ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., a) pieczywo ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., c) ptak …………………………………………………………………., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., d) lekarz ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., 3. Podane wyrazy zastąp jednym wyrazem,
Jak powstają słowa? Nowe wyrazy tworzymy poprzez: dodawanie formantów do podstaw słowotwórczych, (wziętych z wyrazów podstawowych), np. pisać przepisać odpisać nadpisać opisać wypisać zapisać wpisać zpisać podpisać odrzucenie formantu, np. zlewać – zlew – Ø dźwigać – dźwig– Ø ścisłe tłumaczenie wyrazu na język polski, np. przedpokój (po fr. „antichambre”, złożony z „anti” oznaczającego „przed” i „chambre”, będącego odpowiednikiem cząstki „pokój”). zapożyczenie wyrazy z języków obcych np. komputer dealer hobby
Treść i zakres znaczeniowy wyrazu Wyraz jest elementarną jednostką języka, znakiem pewnego przedmiotu lub pojęcia. Może odnosić się do osób, rzeczy, pojęć abstrakcyjnych, czynności, stanów, relacji zachodzących między elementami rzeczywistości. Znaczenie wyrazu to treść, której znakiem jest dany wyraz, wszystko to, co dany wyraz oznacza, określa i sygnalizuje. Zakres znaczeniowy – ogół przedmiotów nazwanych danym wyrazem, np. wyraz drzewo ma uboższą treść znaczeniową niż dąb, lecz szerszy zakres znaczeniowy (obejmuje
Kategoria słowotwórcza to grupa wyrazów pochodnych, które mają takie samo lub podobne znaczenie ogólne (np. wyrazy nazywające czynności: pielenie, skręcanie, podnoszenie, obracanie itp.). W składzie jednej i tej samej kategorii mogą się znaleźć wyrazy utworzone od różnych części mowy i za pomocą różnych formantów. Przykład: Kategoria miejsc wykonywanych czynności mieści w sobie takie wyrazy jak: lakiernia utworzona została od rzeczownika lakier za pomocą formantu -ernia, przebieralnia od czasownika przebierać za
Funkcje formantów słowotwórczych Formanty nie tylko tworzą nowe wyrazy – wyrazy pochodne, ale także modyfikują ich znaczenie. Wyrazy pochodne o wspólnym znaczeniu słowotwórczym, nadanym im przez odpowiednie formanty, tworzą odrębne kategorie znaczeniowe. Wśród rzeczowników odrzeczownikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe: Zdrobnienia Tworzą je formanty: -ek, -ka, -ko, -ik, -yk, np. mur – mur -ek „mały mur” małpa – małp -ka „mała małpa” wino – win -ko „małe wino” koń – kon
Słowotwórstwo Słowotwórstwo jest nauką zajmującą się budową wyrazów, jak i możliwościami tworzenia nowych. Jej zadaniem bywa też ustalanie (w trakcie tzw. analizy słowotwórczej), w jaki sposób dany wyraz został utworzony, od czego powstał i jak można go podzielić. Podział wyrazów Wyrazy proste Są to wyrazy, które mają tylko jedną podstawę słowotwórczą. Wyraz niepodzielny słowotwórczo (wyraz rdzenny) Jest to wyraz, w którym nie można wyodrębnić w analizie słowotwórczej podstawy słowotwórczej i formantu
Nauki zajmujące się językiem Zacznijmy od uporządkowania nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. ETYMOLOGIA – nauka o pochodzeniu słów, o tym, skąd się wzięły i jakie przechodziły zmiany znaczeniowe. Kto dziś pamięta,