Jak scharakteryzujesz stosunek twórców dwudziestolecia międzywojennego do tradycji romantycznej?
Odbiór romantyzmu w dwudziestoleciu nie jest jednolity i przechodzi różne fazy – od buntu i krytyki po sentyment i uznanie.
Poezja
- Początek epoki wolnej Polski – to bunt w poezji przeciw romantycznym konwencjom i idei walki o niepodległość.
- Antoni Słonimski pisze: odrzucam z ramion płaszcz Konrada
- Jan Lechoń – a wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę…
- Julian Tuwim prezentuje wiosnę w skandalicznym, „antyromantycznym” ujęciu (Wiosna).
- W imprezach „Pod Picadorem” młodzi poeci „zwalają sztukę z piedestału”, a poeta (dwa centralne pojęcia romantyzmu) ma być „ostatnim wśród równych”.
- Futuryści ogłaszają „wyprzedaż narodowych wartości” i chcą powyrzucać „mumie mickiewiczów i słowackich”.
Tak więc protest. A jednak:
- Jan Lechoń pisze słynny poemat pt. Mochnacki, w którym odżywają romantyczne symbole i sentymenty. Wszystko jest w tym wierszu romantyczne: bohater, obrazy, które ożywia muzyka, nawiązania do innych utworów.
- Nawet Julian Tuwim – „ostatni wśród równych” w Sitowiu analizuje mękę tworzenia poety – tak bliską romantykom.
- Bolesław Leśmian cały wyrasta z romantyzmu: w fantazji zjaw, które stwarza w przywołaniu konradowskiego sporu z Bogiem.
- Romantyczny arsenał symboli, uczuciowość, patriotyzm romantyczny dziedziczy Władysław Broniewski – ujawnia to programowa Poezja i tyrtejski Bagnet na broń.
A w prozie?
- Ferdydurke – Gombrowicz stara się obalić mit wielkiej poezji romantycznej i wieszczów narodowych (nikt ich przecież z własnej woli nie czyta). Pisarz szydzi z mitów romantycznych zakorzenionych w psychice Polaków, nazywa je Formami (np. dworek soplicowski).
- Stefan Żeromski – ten twórca powraca do romantycznej walki, miłości i historii epoki.
- Wiele znamion bohaterów romantycznych noszą postacie z jego książek: Judym, Odrowąż, nawet Cezary Baryka.
- Epizod w Nawłoci jest także analogią do Pana Tadeusza.
- Powstania, epoka napoleońska – to typowe tematy Żeromskiego.
- Leon Kruczkowski – podjął dyskusję na temat romantycznych powstań w powieści Kordian i cham. Utwór wzbudził wiele kontrowersji: przedstawia bowiem konflikt klasowy: Kordiana (czyli Feliksa Czartkowskiego, który idzie do powstania jako syn szlachecki, a autor sugeruje, że wiodą go tam urażone ambicje – na dworze cara nie mógł zrobić kariery) i Chama – (Kazimierz Deczyński, nauczyciel wiejski, który odmawia wzięcia udziału w powstaniu – w zamian za dziejową krzywdę chłopa).
Uwaga. W rzeczywistości Kazimierz Deczyński brał udział w powstaniu (Leon Kruczkowski wykorzystał jego zapiski).
Sumując – więź i sentyment obok krytyki i buntu określiły stosunek epoki do romantyzmu.
Zobacz:
Poezja dwudziestolecia wobec rzeczywistości ówczesnej Polski