Autor
Homer – pierwszy epik naszej kultury. Żył na przełomie IX i VIII w. p.n.e. Pochodzenie i biografia twórcy owiane są tajemnicą, pewne jest tylko imię. Najprawdopodobniej pochodził z greckiej wyspy Chios. Imię Homer oznacza ślepca, co dało podstawę do podań, że był niewidomy. Kwestionowano jego istnienie, lecz badania potwierdzają fakt, iż oba wielkie eposy, Iliada i Odyseja, są dziełem jednego człowieka. Pozostał uosobieniem wieszcza, stał się wielkim autorytetem dla współczesnych sobie i potomnych. Tak pisał o nim Herodot:
Homer poucza o wszystkim, co powinien wiedzieć człowiek godny swej nazwy: o zajęciach ludzkich podczas wojny i pokoju, o zawodach, polityce i dyplomacji, o mądrości, dobrych obyczajach, odwadze, obowiązkach względem rodziców i bogów…
Czas powstania
Iliada powstała w VIII w. p.n.e. Początkowo przekazywano ją sobie ustnie – Homer był śpiewakiem (aojdem) – nie zapisywał swoich pieśni. Uczynili to dopiero potomni.
Uwaga!
Homer w Iliadzie nie opiewa swoich czasów, lecz dość daleką przeszłość! Wojna trojańska miała miejsce ok. XIII w. p.n.e., czyli była dla Homera zdarzeniem sprzed czterystu lat…
Tytuł
Tytuł epopei Homera jest nieco mylący. Pochodzi od słowa Ilion (jest to inna nazwa Troi), oznacza opowieść o Troi. Sugeruje, że utwór odtwarza przebieg wojny trojańskiej, która trwała 10 lat. Tymczasem mamy tu do czynienia z fabułą dotyczącą jedynie epizodu z ostatniego roku tej wojny. Iliada jest opowieścią o gniewie Achillesa (“Gniew, bogini, opiewaj Achilla” – tak rozpoczyna się utwór), o wielkiej, niszczącej sile zemsty, o pasji, wściekłości. Gniew ten ustał dopiero na widok rozpaczy starego Priama. Bardziej pasowałby tutaj tytuł Achilleida, bo Achilles jest centralną postacią eposu.
Gatunek
Epos. Najważniejszy gatunek epiki do czasu, gdy wyparła go powieść – czyli ok. XVII w. Utwór długi, poważny, pokazujący dzieje bohaterów na tle przełomowych wydarzeń danej społeczności.
O czym jest Iliada?
Opiewa mniej więcej 50 dni ostatniego roku wojny trojańskiej. Tematem eposu jest wojna, która rzeczywiście miała miejsce, choć jej podłoże było raczej ekonomiczne. Homer opisuje zdarzenia, jakie miały miejsce w owych dniach, postawy bohaterów – rycerzy i kobiet, wreszcie zaangażowanych w wojnę bogów.
Zanim doszło do wojny
Powstanie konfliktu objaśnia mit o jabłku niezgody. Eris – bogini niezgody – podczas wesela Tetydy i Peleusa rzuciła na stół złote jabłko z napisem “Dla najpiękniejszej”. Parys, syn króla Troi, Priama, miał rozstrzygnąć, komu ono się należy: Herze, Atenie czy Afrodycie. Wybrał Afrodytę; która jeszcze przed jego decyzją obiecała mu najpiękniejszą na ziemi kobietę – Helenę. W konsekwencji Afrodyta pomogła Parysowi porwać ją do Troi. Menelaos, król Sparty zebrał wojska, skrzyknął sojuszników i siłą achajskich wojsk uderzył na miasto Tak rozpoczęła się 10-letnia wojna trojańska, która jest tematem Iliady – pieśni o Ilionie (Troi), mieście, które dzielnie broniło się przed oblężeniem skomasowanych sił greckich.
Przebieg zdarzeń
Trwa ostatni rok wojny – zgromadzeni przeciw Trojańczykom Achajowie wciąż bezskutecznie oblegają miasto. Ich celem jest – odebrać Parysowi Helenę i oddać ją Menelaosowi – prawowitemu mężowi. Szala zwycięstwa przechyla się to na jedną, to na drugą stronę – nie bez wpływu bogów, którzy osobiście się w nią angażują, wspierając swoich ulubieńców.
W obozie Greków dochodzi jednak do konfliktu. Agamemnon, jeden z greckich wodzów, pozwala sobie na zatarg z greckim wodzem Achillesem, odbiera mu brankę – piękną Bryzeidę. Achilles wpada w gniew i zabiera swoje wojska z pola bitwy. Troja zaczyna zwyciężać. Z ręki Hektora – księcia trojańskiego – ginie Patroklos, najbliższy przyjaciel Achillesa, co go tak rozsierdza, że powraca do walki. Wzywa do pojedynku Hektora, zabija go i zbezcześci jego zwłoki. Na prośbę króla Priama – Achilles oddaje ciało Hektora zbolałemu ojcu.
Całość dzieła zamyka opis pogrzebu Hektora.
- Obok głównego motywu – gniewu Achillesa – wprowadza poeta wiele epizodów:
- sceny z życia Trojan,
- obrazy z życia obozowego Greków,
- opisy walk,
- sceny z życia bogów, których ingerencja w sprawy bohaterów stanowi jeden z wątków eposu.
Uwaga!
W wojnie biorą udział także bogowie. Na prośbę Tetydy Zeus pomaga Troi, kolejność sukcesów zmienia się w zależności od przychylności bogów. Atena pomaga Achillesowi, Afrodyta zaś Parysowi.
Główne wydarzenia Iliady
- Agamemnon bierze sobie za kochankę Bryzeidę – brankę Achillesa.
- Achilles wpada w szaleńczy gniew.
- Obrażony wódz wyprowadza swoje wojska z pola bitwy.
W tym momencie Troja zaczyna zwyciężać. - W bitwie z rąk Hektora ginie Patroklos – ukochany przyjaciel Achillesa.
- Rozsierdzony Achilles wraca i w pojedynku zabija Hektora, syna Priama – króla Troi. Każe pohańbić jego zwłoki, ale po bolesnej rozmowie z Priamem oddaje je Trojańczykom.
- Pogrzeb Hektora wieńczy dzieło.
Co było dalej?
- Zwyciężą Grecy za sprawą Odyseusza i jego sławnego fortelu z koniem trojańskim.
- Miasto spłonie.
- Achilles zginie trafiony strzałą w piętę przez Parysa.
- Z płonącej Troi ucieknie Eneasz.
- Odyseusz wyruszy w podróż do domu, co jest tematem Odysei.
Układ sił
Trojanie
- Król Priam
- Królewicz Parys
- Królewicz Hektor
- Kasandra – córka Piama
- Andromacha – żona Hektora
Sprzyja im: Afrodyta, Apollo
Achajowie
- Achilles
- Menelaos (mąż Heleny)
- Agamemnon
- Odyseusz
Sprzyjają im: Atena, Zeus, Hera
Ważne postacie Iliady
Ludzie
- Helena – córka Zeusa i Ledy, żona króla Sparty Menelaosa, przyrzeczona przez Afrodytę Parysowi i porwana przez niego. To ona stała się bezpośrednią przyczyną wojny trojańskiej.
- Telemach – syn Odysa.
- Achilles – heros grecki, najdzielniejszy z Achajów, syn Peleusa i Tetydy, ideał młodzieńca, jego legendarny gniew stał się osią narracyjną Iliady. To on jest sprawcą akcji – wyrasta na głównego bohatera dzieła. Jego ciało było odporne na ciosy poza jednym słabym punktem – piętą.
- Patroklos – przyjaciel Achillesa, który zginął z ręki Hektora.
- Bryzeida – niewolnica Achillesa, jego kochanka, którą odebrał mu Agamemnon.
- Hektor – syn króla Troi Priama i Hekabe, najdzielniejszy z bohaterów trojańskich, zabił Patroklosa, za co zemścił się na nim okrutnie Achilles. Wzór rycerza prawego, honorowego, odważnego – nie szczędzi życia dla ojczyzny, choć wie, że zginie.
- Agamemnon – naczelny wódz wyprawy greckiej na Troję, brat męża porwanej przez Parysa Heleny – Menelaosa.
- Odyseusz – król Itaki, jeden z bohaterów greckich słynący ze sprytu i odwagi, autor pomysłu z koniem trojańskim, dzięki któremu Grecy zdobyli miasto. Jego przygodom poświęci Homer drugi wielki epos – Odyseję.
- Kasandra – jej postać stała się w późniejszej kulturze synonimem przepowiedni, strasznych wydarzeń, katastrof, które się spełnią, choć nikt nie chce uwierzyć wieszczce, bo uznaje się ją za szaloną. Kasandra była córką Priama, królewną trojańską, siostrą Parysa. Otrzymała dar proroctwa, lecz nikt jej nie wierzył. Kasandra przepowiada nieszczęścia, które wynikną z porwania Heleny, przestrzega przed drewnianym koniem – daremnie.
- Penelopa – żona Odysa, symbol wierności małżeńskiej.
- Diomedes – najdzielniejszy po Achillesie bohater wojny, słynny z męstwa i zuchwałości: zranił w walce Aresa i Afrodytę oraz wykradł Trojanom wraz z Odyseuszem posąg Ateny (Palladion) gwarantujący bezpieczeństwo miastu.
Bogowie
Do wojny trojańskiej mieszali się:
- Zeus (władca Olimpu),
- Hera (bogini domowego ogniska),
- Atena (bogini wojny i pokoju),
- Afrodyta (bogini miłości),
- Ares (bóg wojny),
- Posejdon (bóg morza)
- Apollo (bóg sztuki, poezji i muzyki, a także śmierci).
- Eris bogini niezgody, która rzuciła jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej” i poróżniła boginie, co miało swoje konsekwencje w porwaniu Heleny i wojnie trojańskiej.
Zwróć szczególną uwagę na symbolikę postaci:
- Hektor – uosobienie prawego rycerza.
- Odyseusz – wojownik podstępu, pomysłu, nie siły.
- Achilles – wzór wojownika starożytnego, heros, posiada ponadludzkie siły.
Realizm szczegółu w Iliadzie, na przykładzie opisu tarczy Achillesa
Ważne sceny Iliady
- Inwokacja – na co zwrócić uwagę.
Inwokacja – czyli zwrot poety do bóstwa z prośbą o pomoc w tworzeniu, o natchnienie. Tylko tu ujawnia się autor i tak już będzie w eposach.
Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa.
Homer zdradza temat i głównego bohatera (gniew Achillesa) swojego poematu i zwraca się do muzy o pomoc w tworzeniu.
- Opis tarczy Achillesa – co w tym jest.
W tym jest zawarty świat Homera – i jeszcze wcześniejszy. Obrazy pracy w polu, sceny obyczajowe z codziennego życia ludzi. Jak kadry filmu powiedzielibyśmy dziś – układa się rzeźbiarska relacja z tamtych czasów. Jest także ten fragment tekstu bardzo dobrym i wręcz podręcznikowym przykładem realizmu szczegółu – cechy typowej i obowiązkowej dla eposu.
- Pojedynek Achillesa z Hektorem – dlaczego jest ważny.
Jest znakomitym przykładem sceny batalistycznej – eposy wszystkich epok będą próbowały go naśladować. Ba! Także powieści – choćby w Sienkiewiczowskim Potopie pojedynek Kmicica z Wołodyjowskim to dobre skojarzenie. Opis pojedynku dobrze obrazuje Homerowy styl – epitety, patos, otwiera go podręcznikowy przykład porównania homeryckiego.
- Rozstanie Hektora z Andromachą – czy wzrusza.
Wzrusza. To rozstanie kochających się ludzi, którzy wiedzą, że widzą się po raz ostatni. Prywatnie – on nie chce iść walczyć, a ona nie chce go puścić. Oficjalnie i dla pokoleń z nami włącznie – on idzie poświęcić się dla idei, ona musi to zrozumieć. Hektor pożegna żonę i syna
i podąży, by walczyć o przegraną sprawę. Taka jest jego powinność, tak każe mu honor.
Ta scena staje się literackim prototypem bohatera żegnającego się z ukochaną, bo trzeba wyruszyć na wojnę, do powstania, w obronie kraju, w imię obowiązku… Hektor wyruszy… Pozostawi żonę i synka, ustanowi wzór na wiele stuleci – ku rozpaczy kobiet, które musiały się pogodzić z faktem, że ich rywalką jest ojczyzna i że honor ważniejszy jest od prywatnego szczęścia.
- Rozmowa Priama z Achillesem – jak ojca z synem?
Tak – spotyka się ojciec, który właśnie stracił syna, i syn, który stracił już ojca. Dogadają się – choć Achilles jest bardzo wrogo nastawiony. Stracił w tej rozgrywce człowieka, którego kochał – Patroklosa. Zabił tego, kogo kochał Priam – jego syna Hektora. Według myśli starożytnych – tak ma być, by zemsta została dokonana. Zwróć uwagę, że to jest jeszcze kawał czasu przed chrześcijańską ideą przebaczania i miłosierdzia. A jednak zwycięży ludzkie uczucie zrozumienia i współczucia – zwycięzca odstąpi od swych praw.
- Pogrzeb Hektora – wzniosły finał
Homer opisał pogrzeb Hektora wyjątkowo patetycznie. To jeden z pierwszych tak opisanych tak pochówków bohatera, ale nie ostatni. Wystarczy wspomnieć – Bema pamięci żałobny-rapsod albo opis pogrzebu Wołodyjowskiego – notabene – zwanego Hektorem Kamienieckim… Godny pogrzeb bohatera stanie się także tematem malarstwa – a jego źródło to właśnie Iliada.
Wartość Iliady
Jaką wartość może mieć dla nas dzieło sprzed tysiącleci? Najszybciej jako dzieło muzealne, zabytek literatury i kultury? A otóż nie. Iliada prócz tego, że faktycznie ma wartość dokumentu swoich czasów i światopoglądu ludzi – okazuje się dziełem całkiem aktualnym w swoim przesłaniu etycznym.
Tak – badacze Iliady znajdują tam głównie wartości etyczne.
- Homer, owszem, chciał zapisać dzieje wojny sprzed stuleci, ale wojna ta staje się tłem rozważań moralnych, ukazania konfliktów i uczuć ludzkich. Wiele scen cierpienia i śmierci ukazuje zło wojny!
- Dalej: przeciwnicy wojenni nie żywią do siebie nienawiści, w końcu wyrzekają się jej, czego dowodem jest decyzja Achillesa dotycząca zwłok Hektora. Homer zatem wskazuje, że gniew i nienawiść nie są wartościami godnymi człowieka. A przecież, choć poświęcone wojnie trojańskiej, zaczynają się Homerowe strofy: „Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa”, a więc gniew, jego skutki, wojnę i współczucie dla człowieka.
- Oto – wierność w przyjaźni, honor, odwaga, szczerość – to wartości propagowane, a zupełnie godne polecenia i dzisiejszym – wojownikom, politykom czy zwykłym śmiertelnikom.
- Oto – nakaz wybaczenia wrogowi, wzniesienia się ponad własny ból – dokonuje tego Achilles, oddając zwłoki Hektora Priamowi.
- Oto miłość – najbardziej niezdarty temat ludzkości – występna miłość Parysa do Heleny, małżeńska wierna miłość Hektora do Andromachy… Towarzyszą jej ból rozstania, zazdrość, rywalizacja. W tych relacjach międzyludzkich przez tysiąclecia uległy zmianie tylko… stroje!
Przesłanie lektury
- Humanistyczny wymiar epopei – człowiek jest najwyższą wartością, można porozumieć się nawet z wrogiem, należy wybaczyć.
- Rejestracja greckiego świata w eposie Homera – realizm szczegółu sprawia, że tekst staje się fotografią dawnego świata. Dzięki drobiazgowym opisom wkradamy się do świata sprzed tylu stuleci. Dlatego przywołuje się często opis tarczy Achillesa, bo ozdabiają ją obrazy wojny i pokoju – na przykład żniw. Jak ważny był obowiązek gościnności – widzimy po skutkach czynu Parysa, który pogwałcił gościnność Menelaosa i porwał Helenę. Poznajemy broń i jadło wojowników, ich obyczaje i wartości.
- Zarysowanie postaw, uczuć i wartości (nienawiść, miłość, zazdrość). Archetypiczne uczucia i postawy ludzkie – decydują o nieprzemijalnej wymowie utworu – o tym, że współczesny człowiek ma podobne zainteresowania, odnajduje wspólnotę ducha.
Można powiedzieć, że Homer uwiecznia archetypy, stałe wzorce zachowań, a my ze zdziwieniem widzimy, że nic się nie zmieniło: nienawiść wciąż ta sama, podobnie ból ojcowski po stracie syna, zazdrość o ukochaną kobietę, gniew i zemsta za utratę honoru, walka o władzę itd. Nieraz w późniejszej literaturze odnajdziemy cień tych postaw, pisarze specjalnie kształtują tak postacie i sytuacje, będziemy nawet nazywać to mitologizacją – np. w Chłopach Władysława Reymonta.
- Osiągnięcie kompozycyjne – wzorzec gatunkowy, jakim okazał się epos Homera. Na długie wieki stanie się on panującym wzorcem epickim, kontynuatorzy, wierni ustaleniom Homera, zaczynać będą od inwokacji, rozbudowywać rozlewne opisy, pracować nad ekspresją scen batalistycznych, układać kunsztowne porównania homeryckie.
Jak o tym mówić?
Jeśli będziesz odpowiadał na pytanie o wartości uniwersalne Iliady – na potwierdzenie powyższych wniosków przywołaj argument poetycki! Formułuj wypowiedź:
W jednym z najsłynniejszych utworów poetyckich, a zarazem moralnych nakazów naszych czasów czytamy: „Idź dokąd poszli tamci (…) / do grona twoich przodków: Gilgamesza, Hektora, Rolanda”. Herbert przywołuje bohatera Homerowego – jako przewodnika duchowego wyprawy po złote runo. Czyż trzeba bardziej dobitnego dowodu na trwałość i rangę eposów homeryckich?
Każdej wypowiedzi doskonale zrobi przywołanie terminu i nazwiska:
- Pojęcie archetypu sformułował dopiero w XX wieku psychoanalityk Gustaw Jung. W ten sposób nazwał coś, co wszyscy przeczuwali – istnienie wspólnych zakodowanych w zbiorowej podświadomości wartości i postaw. Mitologia i pochodna od niej literatura są wręcz megamagazynem archetypów…
Kompozycja Iliady
Iliada jest pierwszym eposem. Jest też kompozycyjnym wzorcem tego gatunku.
Cechy gatunkowe eposu
- Inwokacja – czyli rozbudowana apostrofa umieszczona na początku utworu, skierowana do bóstwa, z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. W Iliadzie autor zwraca się do muzy, bogini, która poddaje pieśń śpiewakom:
Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa,
Zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom,
Co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych
Strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym.
- Równoległość dwóch płaszczyzn: świata bogów i świata ludzi. W Iliadzie fabuła przebiega w świecie bogów (bogowie także walczą po dwóch stronach wojny trojańskiej, np. Atena decyduje o zwycięstwie Achillesa nad Hektorem) oraz w świecie ludzi i ludzkich uczuć – dowodem jest np. miłość Parysa do Heleny.
- Narrator eposu ujawnia swoje uczucia tylko w inwokacji, potem jest obiektywny, wszechstronny i zdystansowany wobec wydarzeń.
- Wydarzenia są opisane stylem podniosłym, patetycznym, dostosowanym do wagi opisywanych wypadków, co widać wyraźnie w sposobie opisu walczących w pojedynku Achillesa i Hektora.
- Szczegółowy, realistyczny jest opis przedmiotów i sytuacji (realizm szczegółu) – przykład: opis tarczy Achillesa. Homer opisuje nie tylko kolejne działania jej twórcy – Hefajstosa, lecz także sceny przedstawione na płaskorzeźbie. To dziesięć obrazów z życia. Znajdujemy tu wyobrażenie ziemi, nieba, morza, dwóch miast i życia w nich – śluby, uczty, waśnie handlarzy itp.
- Iliada napisana jest wierszem bohaterskim, tak zwanym heksametrem. Jest on rodzajem wiersza, w którym każdy wers składa się z sześciu stóp: pierwsze cztery to daktyle (zastępowane przez spondeje), piąta to daktyl i szósta to trochej lub spondej.
- Opisy scen batalistycznych na przykład pojedynek Hektora z Achillesem, obraz oblężenia grodu, zasadzki i bitwy.
- Porównanie homeryckie – to porównanie, którego drugi człon jest tak rozbudowany, że stanowi odrębną, epizodyczną scenkę. Przykładem może być porównanie walczących (Achillesa i Hektora) do orła i gołębicy, umieszczone w pieśni 22. pt. Pojedynek.
- Epizodyczność akcji.
Epizod to odstępstwo od toku głównej akcji, opisanie wydarzenia mniej istotnego, pobocznego, niezwiązanego bezpośrednio z fabułą. Przykładem może być dokładny opis tarczy Achillesa.
Ta lektura jest ważna ponieważ:
- Jest to pierwsze dzieło epickie naszej kultury – kręgu śródziemnomorskiego. Od Iliady bierze początek europejska literatura.
- Podejmuje temat odwagi, bohaterstwa, przyjaźni, lojalności, miłości, wojny. Dzięki temu można mówić o archetypicznej wartości dzieła. Ma głęboko humanistyczny wymiar, ujawniony w ukształtowaniu postaci i przebiegu zdarzeń.
- Zawiera wzór postępowania – wzór rycerza starożytnego, jest nim Achilles, także Hektor, nieco innego typu wojownikiem zaś okazuje się Odyseusz. Do tych postaci będą nawiązywać twórcy czasów późniejszych.
- Staje się wzorem eposu. Ważną dla pokoleń cechą utworu jest realizm szczegółu, dzięki dokładnym opisom współczesny czytelnik może poznać i wyobrazić sobie świat starożytny.
Do zapamiętania!
- Tylko 50 dni ostatniego roku przybliża Homer w Iliadzie! W tych dniach miały miejsce wypadki: kłótnia, walka, zemsta, przebaczenie.
- Mickiewicz rozpocznie Pana Tadeusza także inwokacją, najsłynniejszą w polskiej literaturze – zwraca się do Matki Boskiej o pomoc w tworzeniu poematu o ojczyźnie – Litwie.
- Iliada na wieki utrwaliła wzorzec kompozycyjny eposu (przez stulecia podstawowy gatunek epiki).
- Dziś epos to już gatunek martwy. Wyrosła z niego powieść – ta jest wciąż żywa i to w wielu odmianach. Niektóre wielkie powieści nazywa się epopejami (mają pewne cechy eposu: retardacje, rozlewność stylu).
Zapamiętaj cytat!
Nie wierzę Grekom, nawet gdy niosą dary! – tak miał rzec Laokoon na widok drewnianego konia pod murami Troi (według Wergiliusza). Miał rację.
Ogromny drewniany koń okazał się zgubą dla miasta – jego wnętrze wypełniali greccy wojownicy.
Frazeologizmy z Iliady!
- Kasandryczne wieści – przerażające, głoszące zagładę… Ale też – nie do uwierzenia – Kasandrze nikt nie chciał uwierzyć w jej proroctwa, gdy przepowiadała klęskę Troi. Uważano ją za obłąkaną.
- Pięta Achillesa – czyli słaby punkt, słaba strona człowieka. U Achillesa była to pięta – bo za piętę trzymała go matka, kąpiąc w czarodziejskim źródle. Całe ciało uzyskało nieśmiertelność – poza piętą. I przez nią zginął.
Czy Troja istniała naprawdę?
Istniała Troja, rozegrała się także wojna trojańska – taki jest werdykt współczesnej archeologii. Słynnym odkrywcą miasta był Niemiec Heinrich Schliemann, a trzeba wiedzieć, że dzieła Homera były dla niego przewodnikiem, w który głęboko wierzył! Odkrył kulturę mykeńską – a w tej właśnie miała się rozegrać owa wojna – ostatnie wielkie wydarzenie epoki. Schliemann szukał tej prawdziwej, Homerowej Troi, gdyż niszczona i odbudowywana miała kilka wcieleń, które archeolodzy po prostu numerowali. Po wielu pomyłkach ustalono, że jest to Troja VI – i można dziś obejrzeć jej ruiny. Dokładnie dzieje Troi i jej odkrycia opisuje Jerzy Ciechanowicz w książce Cień Minotaura, którą polecam wszystkim pasjonatom tego tematu.
Sztuka na temat – skojarz z lekturą
Giorgio de Chirico – Pożegnanie Hektora i Andromachy
Warto zauważyć smutek. Jak udało się artyście nadać dziwacznym twarzom niemal manekinów tak ludzki wyraz smutku rozstania, pokazać, jak są sobie bliskie? W centrum przedstawienia spleceni – z jajowatymi głowami – są idealnym ucieleśnieniem rozpaczy. Geniusz Chirico polega na tym, że nadając bohaterom taki schematyczny kształt i tak mocny wyraz emocji – pokazał tragedie kochanków, którzy muszą się rozstać. Czasy, okoliczności, epoka – nieważne.
Grupa Laokoona
Słynna rzeźba z II lub I w. p.n.e., wykonana prawdopodobnie przez trzech rzeźbiarzy z Rodos. Uwiecznia cierpienie i walkę ojca i jego dwóch synów z dwoma wstrętnymi wężami morskimi. To zemsta bogów: Laokoon był tym kapłanem trojańskim, który przeczuł podstęp Odyseusza i nie chciał wpuścić do miasta drewnianego konia. To on wyrzekł słynne słowa: „Boję się Greków, nawet gdy niosą dary”. Miał rację, ale zdenerwowało to Atenę, która była przeciwko Troi… Węże zadusiły Laokoona i jego synów, ale rzeźba utrwaliła epizod walki człowieka ze śmiercią.
Zobacz:
Jaki wzorzec rycerza proponuje Iliada Homera? Odwołaj się do przykładów postaci z eposu.