Jak Zygmunt Krasiński ukazał rewolucję? Przedstaw jego poglądy na podstawie Nie-Boskiej komedii.
Wstęp I
W „Nie-Boskiej komedii” poeta ukazał abstrakcyjną rewolucję – krwawą, pełną okrucieństwa, wyzwalającą w ludziach najgorsze instynkty. Oczywiście, nie jest bezstronny! Patrzy na rewolucję z perspektywy swojego arystokratycznego pochodzenia. Mimo wszystko skonstruował dramat tak – i chwała mu za to – że obie strony: i rewolucjoniści, i arystokraci, mogą przedstawić swoje poglądy.
Wstęp II
Nie da się ukryć, że Krasiński faworyzuje „swój” obóz, czyli obóz arystokratów. Nie przedstawia jednak arystokracji jako nienagannej moralnie, bezwzględnie czystej i prawej. Głosi ona piękne hasła: honoru, obrony własności rodów i wiary chrześcijańskiej. Arystokraci są dumni i bardzo honorowi, jednak w chwili klęski okazują się tchórzliwi, podli, nie brzydzą się wcale zdradą. Mimo wszystko Krasiński zwiększa siłę argumentów arystokracji, choć i rewolucjonistom nie można odmówić słuszności w pewnych kwestiach: chcą się wyzwolić od wielowiekowego ucisku, głoszą wolność i powszechną własność. Z drugiej strony są jednak zdemoralizowani, nie brzydzą się bluźnierstwem i grabieżą. Czy arystokraci naprawdę przewyższali rewolucjonistów pod każdym względem?
Rozwinięcie
Krasiński silnie powiązał obraz rewolucji z… Biblią. Dramat zaczynają słowa „Pokój ludziom dobrej woli”, towarzyszące narodzinom Chrystusa, a kończy go scena zapowiedziana w Apokalipsie… – drugie przyjście Chrystusa na ziemię zwiastujące Sąd Ostateczny. Między początkiem a finałem dramatu rozegrała się tragedia, za której przyczynę można uznać wolną wolę człowieka. Ludzie – podobnie jak zbuntowani aniołowie – wykorzystali ją źle.
W dramacie Krasińskiego Pankracy jest bohaterem, który działa w imię konieczności dziejowej, niszczy stary świat – jego kulturę, religię, obyczaje, mentalność, ustrój. Czyni to w imię przyszłej, planowanej demokracji. Lud w jego koncepcji będzie wprawdzie wolny od wszelkich ograniczeń, takich jak np. odrabianie pańszczyzny, ale przecież podporządkowany dyktatorskim jednostkom, „wielkim obywatelom” pokroju Pankracego.
Rewolucjoniści bardzo zawzięcie starali się niszczyć starą religię. Pragnęli nowej religii, ludzkiej – w której miejsce Boga zajmą wspomniani już „wielcy obywatele”. Chyba nie zdają sobie sprawy, że świat po rewolucji nie będzie sprawiedliwy ani moralny, bo zostałby zbudowany na przemocy, grabieży, krzywdzie. Rolę rewolucji w dziejach świata rozważał Krasiński nie tylko w Nie-Boskiej…, ale także w prywatnych listach – w tych rozważaniach mieszały się nadzieja i skrajny pesymizm, choć… przeważał chyba pesymizm. Podobnie w dramacie – przeważyły nastroje katastroficzne. Zwycięstwo rewolucji już samo przez się będzie karą Bożą! Jednak Krasiński posunął się jeszcze dalej i dla uczestników rewolucji zgotował jeszcze gorszą karę – przybycie Chrystusa mściciela. Jednego z wieszczów, jako człowieka głęboko wierzącego, przerażało spustoszenie, jakie poczyniła rewolucja francuska w Kościele i jej konsekwencja – stopniowa dechrystianizacja Europy.
Na początku lat 40., szczególnie od Manifestu komunistycznego, autora ogarniało coraz większe przerażenie, że koszmaru ukazanego w dramacie ludzie doświadczają w realnym życiu. W jednym z listów napisał z bólem: „Nieboskiej dożyliśmy na jawie”.
Zakończenie
Adam Mickiewicz w idei mesjańskiej za zbawienie świata i Polski uznał cierpienie, zaś Juliusz Słowacki zapowiedział opanowanie świata przez szatana. Krasiński ukazał zaś nieuchronny los: świat zniszczy porządek ustanowiony przez Boga poprzez wejście na drogę rewolucji. Niszczy ona stary świat. Na jego gruzach powstanie nowy. Ale czy lepszy? Niekoniecznie…
Zobacz:
Jaką wizję rewolucji przedstawia Zygmunt Krasiński w Nie-Boskiej komedii?
Charakterystyka obozu rewolucjonistów na przykładzie wybranej sceny z Nie-Boskiej Komedii.
59. Jak ukazana jest rewolucja w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego?
Poglądy historiozoficzne w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego
Trójgłos w sprawie rewolucji w Nie-Boskiej komedii – Pankracy, Hrabia Henryk, sam Krasiński.