Zawsze możesz o nim pisać:
- polski wieszcz romantyczny
- największy romantyk polski
- twórca rdzennie polskiej literatury
- obrońca mitu sarmackiego
- twórca szlacheckiej epopei
- twórca dramatu romantycznego
Wieszcz, bo…
Adam Mickiewicz jest jednym z trzech romantycznych wieszczów (obok Słowackiego i Krasińskiego). Któż to taki wieszcz? To poeta obdarzony szczególnym natchnieniem, umiejętnością przewidywania przyszłości. Wieszczy = przepowiada. Romantyzm uznał poetę – wieszcza za jednostkę wyjątkową, odrębną od reszty społeczeństwa. Wieszcz, obdarzony darem prorokowania, stał na czele ludzkości i wskazywał kierunek przemian zachodzących w świecie. W Wielkiej improwizacji (III cz. Dziadów) na wieszcza kreuje się bohater dramatu. Wieszczowie pragnęli kierować narodem również w realnym życiu, być jego duchowym przywódcą – i rzeczywiście często tak było. Poeci, tacy jak Adam Mickiewicz, stawali się najwyższymi autorytetami, otaczano ich niewyobrażalnym uwielbieniem.
Cechy twórczości
- ludowość,
- orientalizm,
- autotematyzm, autobiografizm.
Nurty, pojęcia
- orientalizm
- ludowość
- patriotyzm
Możliwe tematy
- Porównanie ballady Romantyczność Adama Mickiewicza i utworu Ballady i romanse Władysława Broniewskiego.
- Wpływ biografii na twórczość Mickiewicza.
- Moralność ludowa.
- Sonety krymskie jako liryczny pamiętnik z podróży.
- Programowe manifesty młodych pokoleń twórców.
Co wtedy pisać?
- Cała Oda… jest apostrofą do młodości, której poeta przypisuje wielką siłę. Stała się hymnem młodych, wywołała burzę mózgów, poruszała serca i mobilizowała do czynu.
- Ballady ukazują uniwersalną ludową prawdę moralną: przekonanie o nieuniknionym charakterze kary za popełnione zbrodnie.
- Zbiór Ballady i romanse zawiera i prezentuje kodeks ludowej moralności sprowadzając tę kwestię do podstawowych kategorii dobra i zła. W utworze Broniewskiego Mickiewiczowska scena uzyskała nowy wymiar i piętno II wojny światowej, a Karusia stała się żydowskim dzieckiem.
Używaj przy opisie dzieła pojęć:
- Gotycyzm – jeśli widzisz nawiązanie do atmosfery gotyku, średniowiecza, opis ruin zamczysk, rycerstwa itp.
- Bajronizm – przy opisie bohatera dumnego i odwróconego od świata. Wallenrodyzm, gdy mowa o postawie Konrada Wallenroda i walce metodą podstępu i zdrady.
- Bohater werterowski – gdy mowa o Gustawie stworzonym na wzór Wertera.
- Ludowość – przy balladach,
- orientalizm – przy Sonetach krymskich,
- prometeizm – przy postaciach Mickiewiczowskich jak Konrad cierpiących za miliony.
O jego roli w literaturze polskiej pisz śmiało:
- Stworzył ponadczasowe kreacje bohaterów, np. do jego Gustawa-Konrada nawiązywali twórcy różnych epok: Fredro w Ślubach panieńskich czy Wyspiański w Wyzwoleniu. Najważniejsi Mickiewiczowscy bohaterowie, własność polskiej kultury to: Konrad Wallenrod, Gustaw-Konrad, Jacek Soplica.
- Stworzył lub utrwalił mity: matki Polki, walczącej kobiety – bohatera (Emilia Plater, Grażyna), spiskowca – konspiratora, niezrozumianego poety, odrzuconego kochanka.
- Wywarł wielki wpływ na świadomość Polaków – lansowany w jego dziełach mesjanizm i koncepcja roli narodu polskiego jako narodu wybranego w dziejach świata była i jest przedmiotem polemik, dyskusji lub gorącej aprobaty.
- Jest symbolem romantycznej poezji, postawy, różnych etapów romantyzmu, romantycznej biografii.
- Wydanie jego Ballad i romansów uważa się za początek romantyzmu w Polsce.
- Dwa dzieła: Pan Tadeusz i Dziady to skarby polskiej kultury – wyraz romantycznego umiłowania ojczyzny.
Ważne wiersze i ich tematy
Oda do młodości – utwór z pogranicza epok, zawierający zarówno elementy typowe dla klasycyzmu, jak i dla nowej epoki – romantyzmu. Manifest młodości, hymn młodzieży romantycznej.
Romantyczność – programowa ballada, manifest romantyzmu w Polsce.
Do matki Polki – apostrofa polskiej matki, poeta zwraca się do niej z goryczą i cierpieniem, formułuje zbiór przykazań, jak należy wychowywać młodego Polaka. Wizerunek patrioty, jaki przynosi wiersz, to buntownik, konspirator, spiskowiec.
To z tego utworu pochodzi słynne powiedzenie: długie, nocne Polaków rozmowy.
Polały się łzy… – jeden z liryków lozańskich, bardzo lapidarnie sformułowana, celna autobiografia poety. Julian Przyboś nazwał ten utwór wierszem-płaczem. Ujęte w klamrę wyznania („Polały się łzy me czyste, rzęsiste”) trzy środkowe wersy utworu stanowią syntezę kolejnych etapów życia poety: dzieciństwa, młodości i wieku męskiego.
Cytat do zapamiętania
Młodości! Ty nad poziomy wylatuj!
(Oda do młodości)
Czucie i wiara silniej mówią do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko.
(Romantyczność)
Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało.
(Konrad Wallenrod)
Nazywam się Milijon
Bo za milijony kocham i cierpię katusze.
(III cz. Dziadów)
Daj mi rząd dusz!
Ja chcę mieć władzę, jaką Ty posiadasz,
Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz.
(III cz. Dziadów)
Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.
Plwajmy na tę skorupę
i zstąpmy do głębi.
(III cz. Dziadów)
Zobacz:
Jak romantycy realizowali hasło ludowości w swoich utworach?