OPIS PRZEDMIOTU

1. Zaczynasz od krótkiego przedstawienia przedmiotu:

  • Co to za przedmiot.
  • Gdzie się znajduje.
  • Kto jest jego właścicielem.

2. Potem bierzesz pod uwagę wszystkie jego elementy:

  • wielkość
    duży, ogromny, gigantyczny, monstrualny, mały, mikroskopijny, nieduży, filigranowy, miniaturowy.
  • kształt
    podłużny, lancetowaty, wrzecionowaty, owalny, trójkątny, okrągły, jajowaty, płaski, wypukły, kanciasty, pękaty, wybrzuszony, prosty, długi, krótki, opływowy, owalny, kulisty, wąski.
  • kolor
    wszystkie nazwy barw, ich odcienie: wyblakły, pożółkły oraz przymiotniki: ciemny, jasny, jaskrawy, przygaszony, stonowany, pastelowy.
  • budowę
    (jeśli jest to przedmiot składający się z kilku części, możesz opisać każdą z osobna)
  • materiał, z którego jest wykonany
    gładki, chropowaty, szorstki, miękki, twardy, skórzany, metalowy, drewniany, plastikowy, gliniany, o ostrych/łagodnych krawędziach.

Na końcu:

  • Opisujesz cechy szczególne przedmiotu.
  • Wyrażasz własną opinię na temat opisywanej rzeczy.

 

OPIS PEJZAŻU, KRAJOBRAZU

Dużo od niego zależy. Może ubarwić twoje opowiadanie, odzwierciedlić przeżycia wewnętrzne, wprowadzić w odpowiedni nastrój.

Jakie elementy krajobrazu wyróżnić?

  • Typ krajobrazu (górski, nadmorski, nadrzeczny, wiejski, miejski).
  • Realia geograficzne (położenie, kraj).
  • Ukształtowanie powierzchni (nizinny, wyżynny, wysokogórski, pagórkowaty).
  • Występowanie roślinności (las, bór, puszcza, krzewy, łąka, drzewa liściaste/ iglaste, czasem nazwy gatunkowe – świerzop, dzięcielina).
  • Pogodę, która wpływa na nasze widzenie pejzażu (zwróćcie uwagę na literackie i malarskie pejzaże burzy, śnieżycy, mgły, sztormu, a także opisy przyrody w czasie pięknej pogody, spiekoty, skwaru, upału).
  • Porę roku (to samo miejsce może zupełnie inaczej wyglądać zimą, wiosną, latem i jesienią).
  • Porę dnia (zwróćcie uwagę np. na cykl Krzak dzikiej róży – przyroda tatrzańska zupełnie inaczej wygląda o poranku, inaczej w południe, a zupełnie inaczej wieczorem).
  • Niecodzienne zjawiska (tęcza, babie lato, spotkanie niezwykłej rośliny, interesującego zwierzęcia, przyloty/odloty ptaków, np. klucz żurawi).

Jak wyrażać swoje opinie o przyrodzie?

  • Krajobraz był zbyt jednolity/jednostajny.
  • Krajobraz urzekł mnie swoją /zmiennością /niepowtarzalnością /barwnością.
  • Nie podzielałem zachwytu innych nad tymi paroma pagórkami.
  • Widok górskich szczytów zrobił na mnie ogromne wrażenie.
  • Z wrażenia (i siły wiatru) zatkało mi dech w piersiach.
  • Urzekła mnie ta przepiękna panorama.
  • Miejsce było tak zdeptane, że nie mogłem tam dłużej wytrzymać.
  • Po liczbie turystów można było wywnioskować, że miejsce to nie tylko mnie zachwycało.
  • Mógłbym wracać tam co roku, by razem z innymi zachwycać się tym czarującym malowniczym/cudownym pejzażem.
  • Znudziły mnie już zachwyty nad tą polskością ziem nadwiślańskich.
  • Niskie, bielone domki położone pośród wierzb i lip – to u każdego Polaka wywołuje wzruszenie.
  • Las, las i las – nie potrafiłem dostrzec nic zachwycającego w łudząco podobnych do siebie zbiorowiskach drzew.
  • Buki, dęby, jodły, sosny, drzewa liściaste i iglaste, młode i wiekowe, niskie i sięgające chmur – co za bogactwo naszych lasów!
  • Co drzewo, to kapliczka albo krzyż – czy nawet w lesie nie można uwolnić się od śladów historii?!
  • Szkoda, że drzewa nie potrafią mówić! Ile intrygujących tajemnic, nierozwikłanych zagadek mogłyby wyszeptać!
  • Nie znoszę przyrody o zachodzie słońca – wygląda wtedy jak pejzaż z kiczowatej pocztówki.
  • Uwielbiam oglądać przyrodę o zachodzie słońca – budzą się wtedy we mnie przeróżne pytania/refleksje.
  • Spacery po takich miejscach mnie męczą/nudzą/niecierpliwią/denerwują/wzbudzają moją niechęć do przyrody.
  • W takich miejscach najlepiej wypoczywam – mimo zmęczenia fizycznego do codziennych obowiązków wracam zupełnie zrelaksowany.

Uwaga!
W opisie krajobrazu poetyckiego nie wyrażasz swojej opinii na temat pejzażu – opisujesz przyrodę taką, jaka jest przedstawiona w utworze (swój komentarz możesz ujawnić np. w zakończeniu pracy). I pamiętaj, że osobą mówiącą w wierszu jest podmiot liryczny (wcale nie zawsze autor!).

Jakie pejzaże możesz opisywać?

  • Poetyckie (liryczne) np. w:
    • utworach Horacego, Jana Kochanowskiego,
    • wierszach Wysokie drzewa, Deszcz jesienny Leopolda Staffa,
    • W malinowym chruśniaku Bolesława Leśmiana,
    • Strofach o późnym lecie Juliana Tuwima,
    • Wyprawie do lasu Czesława Miłosza,
    • wierszach Zima zakopiańska, Pocztówka z Neapolu Kazimierza Wierzyńskiego,
    • wierszach Józefa Czechowicza,
    • utworach Jerzego Harasymowicza, Edwarda Stachury.
  • Malarskie (tu wybór może być ogromny).
  • Muzyczne (np. w Czterech porach roku Antonio Vivaldiego).
  • Utrwalone na zdjęciach.

Opinię podmiotu lirycznego wyrazisz słowami:

  • Podmiot liryczny opisuje/ ukazuje/ przedstawia…
  • Dzięki podmiotowi lirycznemu łatwo ujrzeć w wyobraźni ten pejzaż.
  • Podmiot liryczny dosłownie wymalował słowami ten obraz.
  • Wizja podmiotu lirycznego jest bardzo wymowna i plastyczna.
  • Piękno przyrody doskonale trafia w gusta podmiotu lirycznego.

A swoją opinię wyrazisz słowami:

  • Razem z podmiotem lirycznym można żeglować po stepach akermańskich.
  • Czułem się tak, jakbym przebywał w tym miejscu…
  • Dzięki środkom stylistycznym zobaczyłem, jak pięknych słów można użyć, mówiąc o przyrodzie.
  • Udzielił mi się nastrój podmiotu lirycznego pełnego zachwytu nad Boskim dziełem stworzenia.
  • Po przeczytaniu wiersza postanowiłem pojechać w to miejsce.

 

OPIS DZIEŁA SZTUKI

Nic trudnego, jeśli tylko wiesz, jak i na co patrzeć! Na co zwrócić uwagę, a o czym tylko wspomnieć.

To czasem bardzo trudne. Można zagubić się w gąszczu szczegółów albo dostrzec ich za mało. Dlatego zawsze przed rozpoczęciem opisu dzieła sztuki przygotuj plan, według którego łatwiej będzie napisać wypracowanie.

Co w planie?

  • Nazwij dzieło sztuki, autora i określ technikę wykonania dzieła (obraz, rzeźba, grafika, rysunek, plakat, zdjęcie/fotografia, akwarela, obraz olejny).
  • Rozbierz obraz (rysunek, zdjęcie) na elementy pierwsze, czyli na… plany.
    Wypisz, co widzisz:

    • na pierwszym planie,
    • na drugim planie,
    • na dalszym planie,
    • w tle,
    • w prawym górnym rogu.

Z poszczególnych planów wybierz najważniejsze elementy – podkreśl je, by później opisać w pierwszej kolejności.

 

Przykład:

Jan Matejko Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w roku 1521 w Krakowie

W głębi:

  • z lewej strony: otoczenie królewskie, damy dworu, jeszcze dalej mieszczanie, tłum gapiów
  • w tle – błękitne niebo z kłębiastymi białymi chmurami

Na pierwszym planie:

  • z lewej strony – dostojnicy królewscy, z dumą i przejęciem przyglądający się ceremonii zawieszenia dzwonu, paź z psami

Na drugim planie:

  • w centrum, pod czerwono-złotym baldachimem, para królewska: poważny Zygmunt I Stary, na którego polecenie został odlany ten największy dzwon w Polsce, Bona Sforza z zapatrzonymi dziećmi, u jej stóp, z lewej strony króla, Stańczyk
  • na nieco dalszym planie biskup Jan Chojeński dokonujący poświęcenia dzwonu, w otoczeniu duchowieństwa

Na pierwszym planie:

  • z prawej strony – robotnicy ciągnący grube liny, do których przywiązany jest dzwon, usiłujący wciągnąć go na górę
  • blisko robotników, w czarnych strojach, Bartolomeo Berrecci (włoski architekt i rzeźbiarz nadworny króla, kierował przebudowa zamku na Wawelu) i Valentin Bakfark z lutnią (lutnista i kompozytor dworski)
  • dokładnie w prawym rogu fragment potężnego dzwonu odlanego z luf zdobytych armat

Zwróć uwagę:

    • na kontrasty na obrazie (miejsca jasne, ciemne, układ światła i cieni);
    • na barwy – zrób sobie listę barw, które dominują na obrazie.

 

  • Określ nastrój, jaki wywołuje dzieło
    • pogodny/radosny/ciepły czy ponury/przygnębiający/chłodny,
    • uroczysty/podniosły czy zwykły/codzienny).
  • Jeśli czujesz się na siłach, spróbuj określić epokę i styl, do którego pasuje dzieło (dzieło klasycystyczne, rokokowe, impresjonizm, abstrakcjonizm, symbolizm).
  • Określ temat obrazu – zwróć uwagę, na ile tytuł wiąże się z tematem.
  • Uwzględnij inne rodzaje opisów w zależności od tematu
    • opis pejzażu, jeśli na obrazie widać przyrodę,
    • opis przedmiotu, jeśli jest to przedstawienie martwej natury,
    • opis postaci, jeśli obraz przedstawia ludzi itd.
  • Wyraź swoją opinię o dziele sztuki – jakie wrażenie na tobie robi, z czym ci się kojarzy, czy lubisz ten rodzaj sztuki.kontrasty na obrazie (miejsca jasne, ciemne, układ światła i cieni) oraz na barwy – zrób sobie listę barw, które dominują na obrazie.

 

OPIS SYTUACJI

Opis sytuacji to inaczej opis dynamiczny – informuje o zdarzeniu, które rozegrało się w określonym miejscu i czasie. Ta forma wymaga zastosowania wyrazów oznaczających ruch, działanie, a także słownictwa oznaczającego stosunki przestrzenne i czasowe: czasowników, równoważników zdań, zdań wykrzyknikowych.

Opis zdarzenia, głównego wątku (opis dynamiczny)

  • Dynamika, ruch, następstwo czasu.
  • Czasowniki wyrażające ruch. Aby zwiększyć dynamikę – zdania krótkie, składające się z samych czasowników albo wypowiedzenia bezokolicznikowe.

Opis tła zdarzenia (scenerii) i sytuacji epizodycznych (opis statyczny)

  • Statyczność, przestrzenność, brak następstwa czasu.
  • Dużo: przymiotników, rzeczowników, wyrazów nazywających stosunki przestrzenne, opisujących wszystko, co dzieje się dookoła.

Przykład: krótki opis upadku Ikara

Zwróć uwagę tylko na to, co dotyczy głównego zdarzenia: lotu i upadku chłopca.

Leci. Wzbija się ku słońcu. Nie ogląda się za lecącym niżej ojcem. Wznosi się wyżej i wyżej. Nagle chwieje się. Traci równowagę. Spada. Po chwili znika pod lustrem wody.

Zwróć uwagę na wszystko, co dzieje się dookoła: zachowanie innych osób (np. na obrazie Breughla), zachowanie ojca, barwy (słońca, morza), światło, pogodę, porę dnia, roku.

Piękny, słoneczny dzień. Słońce w zenicie kąpie się w połyskującej w dole morskiej wodzie. Dookoła spokój. Chłop orze ziemię, rybak zarzuca sieci. Mało kto zauważa, co dzieje się wysoko, ponad chmurami. Tylko krzyk ojca przełamuje ciszę, ale tam, w dole, i tak nikt go nie słyszy. Nikt nie ruszy na pomoc tonącemu chłopcu.

Jakie sytuacje możesz opisywać?

  • Sytuację w klasie podczas klasówki, egzaminu, imprezy klasowej.
  • Akcję strażacką lub policyjną, której byłeś świadkiem lub którą oglądałeś na filmie.
  • Zachowanie kolegów oglądających koncert grupy rockowej.
  • Zachowanie kibiców sportowych.
  • Burzę lub inne zjawisko atmosferyczne (opis sytuacji + opis przeżyć wewnętrznych).
  • Sytuację przedstawioną w dziele sztuki (np. obrazie Upadek Ikara lub innym).
  • Sytuację nakreśloną we fragmencie tekstu literackiego.

 

Sformułowania przydatne przy opisie

Na wstępie

  • Przed nami obraz…, Oto dzieło…, Spoglądamy na pracę…
  • Artysta ukazał…, Malarz przedstawił…, Artysta namalował…

O tematyce, rodzaju dzieła

  • Akt, pejzaż, portret, autoportret
  • Malarstwo historyczne, scena rodzajowa, sceny batalistyczne
  • Motywy mitologiczne, sceny biblijne
  • Malarstwo abstrakcyjne

O relacjach przestrzennych

  • Na pierwszym planie
  • Na drugim planie, na dalszym planie, w tle
  • Poniżej, powyżej, z boku
  • Po lewej stronie obrazu, jeszcze niżej z prawej

O kolorystyce

  • Dominują jasne, pastelowe barwy
  • Zamglone kolory
  • Czyste, żywe barwy
  • Jaskrawe, ostre kolory

O nastroju, wrażeniu

  • Nastrój grozy, przerażenia, groźny pejzaż
  • Aura tajemniczości
  • Nastrój optymizmu, wrażenie lekkości, pogodny nastrój
  • Dzieło kojące
  • Malarz porywa nas
  • Dzieło budzi niepokój
  • Skłania do refleksji

Jak mo¿na wzbogaciæ opis

  • Cytatami z wypowiedzi historyków sztuki
  • Wypowiedzią artysty (jeśli nią dysponujemy)
  • Cytatem z piosenki, wiersza (jeśli o jakimś dziele powstały takie utwory)
  • Odniesieniem do innych obrazów malarza, jego techniki
  • Nawiązaniem do innych realizacji tematu w sztuce (jak to malowali inni artyści…)
  • Nową zaskakującą interpretacją dzieła

 

OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH

Co może zawierać opis przeżyć wewnętrznych?

  • Przyczyny przeżyć.
  • Uczucia towarzyszące przeżyciom.
  • Charakterystykę przejawów zewnętrznych:
    • zmiany w wyglądzie,
    • zmiany w zachowaniu się.
  • Charakterystykę stanów psychicznych.

Po czym poznać czyjeś uczucia?

Po mimice, wyrazie twarzy

  • Na jej twarzy malował się…
  • Jego mimika wyrażała…
  • Twarz Skawińskiego promieniała.
  • Zgaszona twarz oddawała jej cierpienie.
  • Ze zdenerwowania aż przygryzł wargę.

Po spojrzeniu

  • Mówiły za niego oczy.
  • Patrzył oczyma pełnymi blasku.
  • Ledwie powstrzymywała migoczące w jej oczach łzy.
  • Podkrążone oczy zdradzały jej zmęczenie.
  • Mglisty uśmiech wyrażał jego nadzieję.

Po gestach

  • Podbiegłem, gdy szeroko otworzyła ramiona.
  • Wzruszył lekceważąco ramionami.
  • Poruszał nerwowo palcami.
  • Drżały mu nogi.
  • Odsunął się od reszty grupy.

Po sile i barwie głosu

  • Podniesiony głos zdradzał jego oburzenie.
  • Przyciszony ton potęgował jej smutek.
  • W czasie odpowiedzi zawsze się jąkał.
  • Odezwał się nieśmiało.
  • Krzyknął na cały głos.

Przykłady:

GŁOWA

  • Stracił głowę.
  • Włosy stanęły mu dęba ze strachu.

TWARZ

  • Oblał się rumieńcem ze wstydu.
  • Zmarszczył czoło.
  • Podniósł brwi.

OCZY

  • Oczy stanęły mu w słup.
  • Zrobił wielkie oczy.
  • Wytrzeszczył oczy ze zdumienia.

NOS

  • Miał muchy w nosie.
  • Zmarszczył nos.

USTA (GRYMAS)

  • Przygryzł wargi.
  • Zgrzytał zębami ze złości.

SERCE

  • Serce w nim zamarło.
  • Serce podeszło mu do gardła.
  • Kamień spadł mu z serca.
  • Serce waliło mu jak młotem.
  • Serce mu się kraje.
  • Zmiękło mu serce.
  • Jest mu ciężko na sercu.
  • Coś go chwyciło za serce.
  • Ma gołębie serce.

ŻYŁY

  • Strach zmroził mu krew w żyłach.
  • Ktoś napsuł mu krwi.

RAMIONA

  • Miał duszę na ramieniu.
  • Skrzydła wyrosły mu u ramion.
  • Wzruszył ramionami.

RĘCE

  • Ręce trzęsły mu się ze strachu.
  • Przebierał nerwowo palcami.
  • Zacisnął pięści.

NOGI

  • Nogi wrosły mu w ziemię.
  • Grunt zaczął usuwać mu się spod nóg.
  • Ze strachu wziął nogi za pas.

 

Niełatwo pisać o uczuciach. Ale umiejętności opisania przeżyć wewnętrznych wymaga się od Was w szkole i na egzaminie.

  • wpadłem w…
    • złość
    • panikę
    • gniew
    • rozpacz
    • zachwyt
  • wzbudza we mnie…
    • nadzieję
    • tęsknotę
    • radość
    • zadowolenie
  • wstąpiła we mnie…
    • nadzieja
    • otucha
  • rozpierała mnie…
    • radość
    • energia
    • duma
    • szczęście
  • naszła mnie…
    • tęsknota
    • chandra
    • nuda
  • zżerała mnie…
    • złość
    • zazdrość
  • popadłem w…
    • przygnębienie
    • zobojętnienie
    • melancholię
    • depresję
    • rozpacz
  • pogrążyłem się w…
    • zadumie
    • zamyśleniu
  • wprawił mnie w…
    • zdumienie
    • osłupienie
    • dobry/zły nastrój
  • ktoś (coś) budzi wywołuje rodzi…
    • radość
    • złość
    • entuzjazm
  • ogarnia mnie dręczy nęka…
    • smutek
    • melancholia
    • przygnębienie
    • lęk
    • rozczarowanie
    • radość
    • panika
    • tęsknota
  • wybuchnąłem…
    • złością
    • gniewem
  • doznałem…
    • rozczarowania
    • przykrości
  • przezwyciężałem/ opanowałem/ tłumiłem/ hamowałem w sobie…
    • strach
    • niepokój
    • gniew
  • okazuję komuś…
    • zazdrość
    • podziw
  • dzielę się z kimś…
    • radością
    • niepokojem
    • strachem
  • budził się we mnie odczuwałem…
    • smutek
    • rozrzewnienie
    • strach
    • złość
  • narastał/ła we mnie…
    • lęk
    • tęsknota
    • radość
  • zachowywał się…
    • dziwnie
    • przerażająco
    • grubiańsko
  • przeżywałem…
    • rozterki
    • niepokoje

O ukrywaniu uczuć

  • Starałem się przezwyciężyć…
  • Potrafiłem zamaskować swoje prawdziwe uczucia.
  • Udało mi się ukryć prawdziwy nastrój.
  • Potrafiłem doskonale maskować swoje uczucia.
  • Nie umiałem kryć swych uczuć.

Przezwyciężyłem swoje uczucia

  • opanowałem strach
  • pokonałem lęk
  • pohamowałem wzruszenie
  • przezwyciężyłem niepokój
  • udało mi się stłumić gniew
  • pozbyłem się zazdrości
  • wydobyłem się z depresji
  • wróciłem do równowagi psychicznej
  • otrząsnąłem się ze złych wspomnień
  • poczułem się jak nowo narodzony
  • obudziła się we mnie iskierka nadziei
  • odetchnąłem z ulgą
  • przeżyłem coś, czego się nie zapomina
  • było to przeżycie, którego się nie zapomina
  • do dziś wspominam to przeżycie

Jakie uczucia można opisywać?

  • Uczucia, których doznałeś w czasie jakiejś przygody.
  • Uczucia, których doznałeś, obcując z dziełem sztuki, utworem muzycznym, spektaklem, filmem.
  • Uczucia, których doznają uczestnicy imprez kulturalnych (np. w czasie koncertu), sportowych (np. w czasie meczu, rajdu, skoków narciarskich).
  • Nastrój wywołany przez zmieniające się pory roku, pogodę, zjawiska przyrody (deszcz, burza, wschody i zachody słońca).
  • Uczucia łączące kochających się ludzi (np. zakochaną parę, matkę z dzieckiem).
  • Uczucia bohaterów literackich (np. Romea i Julii).
  • Uczucia wywołane przez miłe lub przykre wydarzenia w twoim życiu.

Kiedy używać wykrzyknień?

Na pewno nie w każdym opisie przeżyć wewnętrznych. Ale możesz ich używać np. w opowiadaniu z elementami opisu uczuć.

Przykłady wykrzyknień:

  • Ojej!
  • Och!
  • To straszne! (niesamowite, niewiarygodne)
  • Jak pięknie! (fantastycznie, cudownie, uroczo)

 

Zobacz:

Przepis na opis

LIST. W formie listu do przyjaciela opisz swoją rodzinę.

Opisz dowolny obraz Stanisława Wyspiańskiego.

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/czlowiek-ktorego-podziwiam-opis-postaci

Opisz dworek szlachecki na przykładzie Soplicowa z Pana Tadeusza.

Opis obrazu

Opis krajobrazu

Opis sytuacji

Opis przeżyć