Kiedy razem, a kiedy osobno? Pisownia partykuły: -że, -li Partykuły -że, -li pisz zawsze razem – Idźże w końcu do domu. – Zróbże sobie chwilę przerwy. Pisownia partykuł: no, czy, niechaj, niech, oby Partykuły no, czy, niechaj, niech, oby piszemy oddzielnie: – Podejdź no tutaj! – Niech nikt się nie skarży! Pisownia partykuły -by Partykułę -by piszemy zawsze łącznie z: osobowymi formami czasowników – zrobiłbym, poszłoby, malowałaby; ze spójnikami gdy,
Zasady -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście piszemy łącznie z osobowymi formami czasowników, użytymi w funkcji osobowej pisałbym, pisalibyśmy pisałbyś, pisalibyście pisałby, pisałaby, pisałoby, pisaliby, pisałyby z osobowymi formami czasowników, użytymi w w funkcji bezosobowej należałoby się zastanowić, słuchałoby się z przyjemnością, wypadałoby złożyć wizytę, poszłoby się do lasu na grzyby z partykułami bodajbyś, czyżbyś, gdzieżby, obym, niżbym ze spójnikami gdy, że, a itp. gdyby, żeby, aby, alboby chociażbyś
Kiedy napisać „i”a kiedy „j”? Pisz i na początku wyrazów przed spółgłoską igła, impreza, indyk, ikona, internat, interes, Irena Pisz j (przed samogłoską) na początku wyrazów w połączeniach: ja, je, jo, jó, ju, ję, ją ja, je, jo – jazda, jarzębina, jezioro, jemioła, jeżyna, jodła, jogurt jó, ju – Józef, jutro, jutrzenka, Justyna ję, ją – język, Jędrzej, jądro, jąkała Pisz j po samogłoskach w tych samych połączeniach co wyżej nadzieja, bajeczka, zając,
Kiedy napisać ą, ę? Napisz ą lub ę w wyrazach rodzimych i zapożyczonych, które zostały całkowicie spolszczone ą – pączek, wąwóz, wąż, kąt, wąsy, pstrąg, pląsy, pieniądze, ląd, ę – kolęda, wędrować, potężny, węch, klęska, jarzębina, pędzel. Piszesz (zgodnie z wymową) przed spółgłoskami szczelinowymi (wymawianymi łagodnie, bez „wybuchu”) f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, ch. wąwóz, wąsy, brązowy, stęchły, węższy, więzień, gęsty, gęś, grzęźnie, węższy, węże, węch Piszesz (niezgodnie z wymową)
Kiedy napisać rz Pisz rz, gdy wymienia się na r w innych wyrazach pokrewnych lub formach gramatycznych danego wyrazu. rz → r – starzec – starca; górze – górski; parzysty – para; mierzyć – miara, marzec – marca; Zgierz – zgierski Pisz rz pomimo braku wymiany rz na r. jarzębina, porzeczka, porządek, zwierzę, rzeczka, rzadko, rząd, rzecz Pisz rz w zakończeniach rzeczowników będących nazwami wykonawców czynności: -erz – pasterz, harcerz, fałszerz -arz – pisarz, ślusarz, kronikarz,
Kiedy napisać ż Kiedy wymienia się na dz, dź, g, h, r, s, z, ź w innych wyrazach pokrewnych lub formach gramatycznych danego wyrazu ż → dz – mosiężny – mosiądz; spieniężyć – pieniądz ż → dź – książka – księga; dróżka – droga; może – mogę ż → g – dróżka – droga; książka – księga; odważny – odwaga ż → h – drużyna – druh; ważyć się – wahać; Sapieżyna
Kiedy napisać ó Kiedy wyraz w innych formach w wyrazach pokrewnych wymienia się na: o, e, a. ó → o – móc – mogę, wróg – wrogowi, sól – soli, nóg – nogi ó → e – brzózka – brzezina, pióro – pierze, przyjaciółka – przyjaciel ó → a – mówić – mawiać, skrócić – skracać, wrócić – wracać • Kiedy w dopełniaczu liczby mnogiej występuje końcówka -ów -ów
Kiedy napisać u Na końcu wyrazów -u – do sklepu, po francusku, ciociu!, tabu, Malibu, w Kaliszu Na początku wyrazów u- – uciec, uczyć, układanka, ucho, uczeń, uczestnik, umysł, uważać Wyjątki: – ów, ówdzie, ósemka, ówczesny W zakończeniach zdrabniających lub spieszczających: -uchny, -uni, -usi, -utki – chudziuchny, bieluchny, tyciuni, malusi, calutki; -uch, – uchna, -uchny – maluch, córuchna, matuchna, ciotuchny; -ulo, -ulek, -ula, -ulka – dziadulo, ojczulek, matula, babulka; -uleńka, -uleńki – babuleńka
Kiedy napisać ch Pisz ch, gdy wymienia się na sz, s, lub ś w innych wyrazach pokrewnych lub formach gramatycznych danego wyrazu np. ch → sz – orzech – orzeszek, cichy – cisza, ucho – uszko, mucha – muszka ch → s – micha – miska piach – piasek ch → ś – Stach – Staś Pisz ch po literze s-. sch – oschły, schab, schadzka, schron, schody, schyłek, schab, wschód Pisz ch przed
Kiedy napisać h Pisz h, gdy wymienia się na na g, z, ż, ź h → g – wahać się – waga h → z – błahy – błazen h → ż – druh – drużyna Pisz h, gdy wyrazy zawierają następujące obce cząstki: hagio-, halo-, harmo- – hagiografia, halo!, halogen, harmonia heks-, hekt-, helio- – heksametr, hektar / helicentryczny hemato-, hemo- – hematologia, hemoglobina hetero-, hier- – heterogeniczny, hierarchia hiper-, hipo-, homeo- – hiperbola, hipodrom,
Fonetyka TEST 1. Najprostsze, dźwiękowe, wyodrębnione słuchowo składniki wyrazu to: A. litery, B. zgłoski, C. głoski, D. sylaby. Odp. …………………………………… 2. W procesie powstawania głosu udziału nie biorą A. płuca, B. wiązadła głosowe, C. uszy, D. język i języczek. Odp. …………………………………… 3. O powstawaniu głosek dźwięcznych lub bezdźwięcznych decyduje A. układ wiązadeł głosowych, B. położenie środkowej części języka, C. przepływ powietrza przez jamę ustną i nosową, D. położenie języczka. Odp.
TEST z fonetyki 23. Akcent w języku polskim pada najczęściej na A. pierwszą sylabę, B. trzecią sylabę, C. czwartą sylabę, D. przedostatnią sylabę. Odp. …………………………………… 24. Poprawnie zaznaczono akcent we wszystkich wyrazach z szeregu A. fi – zyk, gra – ma – ty – ka, posz – liś – my, B. zro – bi – li – byś – my, gra – ma – ty – ka, kom – pu
Akcent wyrazowy – wyróżnienie jednej z sylab w wyrazie poprzez mocniejsze jej wymówienie. W języku polskim akcent pada zazwyczaj na przedostatnią sylabę (akcent paroksytoniczny): gim – bus, eg – za – min gim – naz – jal – ny, suk – ces, szko – ła po – nad – gim – naz – jal – na, re – a – li – zac – ja ma – rzeń. Wyjątkami od
Upodobnienia i uproszczenia Do upodobnień, czyli przekształceń postaci fonetycznej wyrazów, dochodzi pod wpływem sąsiedztwa głosek. Jeśli podczas wymowy stykają się ze sobą dwie spółgłoski – bezdźwięczna i dźwięczna, jedna z nich upodabnia się do drugiej (traci lub zyskuje dźwięczność). Najważniejsze rodzaje upodobnień I. upodobnienia pod względem dźwięczności: udźwięcznienia – głoska bezdźwięczna pod wpływem sąsiedztwa dźwięcznej udźwięcznia się, np. prośba (wymawiamy: [proźba]) ubezdźwięcznienia – głoska dźwięczna pod wpływem bezdźwięcznej ubezdźwięcznia się, np.
Fonetyka Jest to dział nauki o języku zajmujący się badaniem procesu powstawania głosu oraz opisem i klasyfikacją głosek. Czym są narządy mowy? To narządy, dzięki którym możemy mówić. Które narządy są narządami mowy? Przede wszystkim: płuca z tchawicą, krtań z wiązadłami głosowymi, jama gardłowa, jama nosowa, jama ustna z językiem, zębami, dziąsłami, podniebieniem twardym i miękkim oraz wargami. W jaki sposób wykorzystujemy narządy mowy? Wymawiamy dźwięki, układamy je w sylaby i zdania, po prostu porozumiewamy się.
Słowotwórstwo TEST 2 36. Która grupa wyrazów nie stanowi rodziny wyrazów: A. uczeń, uczynny, nauczyciel, uczyć. B. głowa, podgłówek, półgłówek, główka C. morze, morski, nadmorski, podmorski D. jeździć, jechać, jeździec, ujeżdżalnia 37. W którym wyrazie nie zajdzie oboczność: A. braciszek B. woźnica C. śnieżynka D. rybak 38. W podanej grupie wyrazów jeden wyraz nie należy do ich rodziny. Który? czytelnik, czytelnia, czytać, przeczytać, czytanie, biblioteka,odczytać, czytadło, wyczytać. 39. Z podanych
TEST ze słowotwórstwa 1. Połącz pojęcie z definicją. a) rdzeń b) wyraz podzielny słowotwórczo c) formant d) podstawa słowotwórcza A. – element, za pomocą którego został utworzony wyraz pochodny i którym różni się on od wyrazu podstawowego B. – wyraz, który ma znaczenie słowotwórcze i który możemy odnieść do innych wyrazów C. – część wyrazu pochodnego, która jest wspólna dla wyrazu podstawowego i pochodnego D. – niepodzielna słowotwórczo, wspólna część
Rodzaje wyrazów TEST 1. Znajdź synonim słowa „morał”. a) pouczenie b) banał c) przestroga d) finał Odp. ………………………………………………………. 2. Które z podanych słów są homonimami? a) wiatr – wiatrak b) róg ulicy – róg byka c) lekki – ciężki d) śmiały – odważny Odp. ………………………………………………………. 3. Utwórz antonimy do słów: a) wojna – …………………………………………. b) biedak – ……………………………………………. c) zima – …………………………………………… d) mądrość – …………………………………………. Odp. ………………………………………………………. 4. Czy para wyrazów: krasnal
TEST Rodzaje wyrazów 25. Dopisz antonimy do wyrazów: – piękny . ………………………………………………… – pozytywny ……………………………………………. – sympatyczny ………………………………………… – otyły …………………………………………………… – miejski …………………………………………………. – ciągły ………………………………………………….. – pusty …………………………………………………… – dużo …………………………………………………… – chaos ………………………………………………….. – mówić ………………………………………………….. 26. Antonimem do przymiotnika „silny” jest wyraz: A. mocny B. potężny C. krzepki D. słaby Odp. ……………………………………………………………………………… 27. W którym szeregu występują antonimy: A. ojciec, ojcowska B. siła, władza C. subiektywny, obiektywny D. mówić,
Mowa zależna i niezależna Cudze myśli, poglądy możemy przytaczać w dwojaki sposób: przytaczając dosłownie cudze słowa – mowa bezpośrednia (niezależna). „Nie odrobiłeś lekcji!” – krzyknęła ze zdenerwowaniem matka Pawła. omawiając wypowiedź w formie sprawozdawczej, pośredniej – mowa pośrednia (zależna). Zdenerwowana matka Pawła krzyknęła, że syn nie odrobił lekcji. Czym jest mowa niezależna? To dosłowne przytoczenie cudzej lub własnej wypowiedzi. Zdanie jest zapisane lub przytoczone ustnie dokładnie tak, jak zostało wypowiedziane