Pozytywizm
Pozytywizm i architektura? Kiedy w roku 1842 francuski filozof August Comte ukończył swój sześciotomowy Wykład filozofii pozytywnej, nikt nie mógł przypuszczać, że nada on nazwę potężnemu ruchowi kulturowemu drugiej połowy stulecia. W ujęciu Comte’a pozytywny oznaczał: pożyteczny, ścisły, pewny i konstruktywny. Nazwa ta szybko stała się popularna. Pozytywizm zaczął określać poglądy filozoficzne, społeczne, sposób działania, a u nas nawet nurt w literaturze. W światopoglądzie pozytywistów naczelną rolę odgrywał scjentyzm, którego nazwa wywodzi się od łacińskiego scientia:
Realizm w Europie, pozytywizm w Polsce Niezwykle ważne dla literatury i innych gałęzi sztuki pojęcie realizmu zaczęło swoją karierę na początku XIX wieku, a ściślej w jego latach dwudziestych, we Francji. Początkowo stanowiło główny postulat przedstawicieli prądu literackiego określanego takim właśnie mianem, by później nieco zmienić swe znaczenie. Swoje główne zadanie dziewiętnastowieczni realiści widzieli w ścisłym odwzorowywaniu rzeczywistości. Pisarz realista miał opisywać świat dokładnie takim, jaki jest, malarz realista – malować obrazy odwzorowujące przedstawiane przedmioty. Szczytowym
Powieść o trzech pokoleniach idealistów. Pierwotnie powieść miała nosić tytuł Trzy pokolenia i udowodnić tym samym bankructwo ideologii romantycznej i pozytywistycznej wobec rodzącego się wieku kapitalizmu. Nowy świat nie respektował pięknej, aczkolwiek naiwnej wiary Rzeckiego w gwiazdę Napoleona. Drwił i szydził z tych, którzy, zamknięci w swoim środowisku, nie umieli dotrzymać mu kroku. Z tego też względu Lalkę określa się jako powieść „o straconych złudzeniach”. Manifestuje ona głębokie rozczarowanie pisarza
All is true (wszystko jest prawdą) „Ten dramat – powiedział o swojej powieści Balzak – nie jest ani utworem fikcyjnym, ani romansem. All is true (wszystko jest prawdą)”. Balzak precyzyjnie określił czas i miejsce akcji Ojca Goriot. Powieściowe wydarzenia rozgrywają się w Paryżu, w ciągu zaledwie trzech miesięcy – od grudnia 1819 roku do lutego 1820 roku. Czytelnik poznaje dokładną topografię miasta, układ uliczek, wygląd kamienic. Wraz z bohaterami przemierza
Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik. Agnostycyzm Pojęcie ze sfery religii, metafizyki. Wyznawca tego poglądu nieufnie odnosi się do kwestii istnienia bóstw i wszelkich innych bytów duchowych i nadprzyrodzonych. W najwęższym ujęciu treść tego terminu zawiera się w znaczeniu greckiego słowa gnosis (czyli poznanie) oraz negującego je przedrostka „a-”. Tak powstaje „a-gnosis”, czyli nie-poznanie,
Jego rola w literaturze europejskiej Bohaterowie Dostojewskiego miotają się między moralnym upadkiem a najwyższymi uczuciami, szczęściem a nędzą, wiarą a niewiarą. Ciągłe rozdarcie, popadanie ze skrajności w skrajność, poddawanie się władzy potężnych uczuć – bywa określane jako dostojewszczyzna. W swych dziełach Dostojewski realizował model powieści polifonicznej. Postacie Dostojewskiego muszą z reguły zmagać się z „przeklętymi pytaniami” (z ros. „proklatyje woprosy”). Jest to zbiór niezwykle ważnych problemów moralnych i filozoficznych, wobec których bohaterowie są z reguły bezradni. Te pytania dotyczą kwestii
Jego rola w literaturze polskiej Henryk Sienkiewicz jest jednym z polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla – oprócz Władysława Reymonta, Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej. Do dnia dzisiejszego pozostał niezrównanym mistrzem scen batalistycznych – jego bardzo plastyczny opis bitwy pod Grunwaldem zawarty w Krzyżakach silnie zapada w pamięć i oddziałuje na wyobraźnię, podobnie jak obraz Jana Matejki. Jest twórcą najpopularniejszych powieści w dziejach literatury polskiej. Jego powieść dla dzieci pt. W pustyni i w puszczy, Trylogia i Krzyżacy – są znane
Jego rola w literaturze polskiej Bolesław Prus w Lalce bardzo dokładnie, ze znawstwem i miłością ukazał Warszawę. Aż trudno uwierzyć, że cierpiał na agorafobię, czyli lęk przed otwartymi przestrzeniami, i na spacery nie wychodził często. Za jedną z jego najważniejszych powieści uznawana jest właśnie Lalka, nazywana powieścią o straconych złudzeniach lub powieścią o trzech pokoleniach idealistów. Lalka jest zgodnie uznawana przez krytyków za najlepszą powieść polskiego dojrzałego realizmu. Początkowo nie spotkała się ona wcale z dobrym przyjęciem –
Zbrodnia i kara to pierwsza z wielkich powieści Fiodora Dostojewskiego. Po wydaniu tej książki w roku 1866 niezbyt znany autor niemal natychmiast znalazł się w gronie największych twórców XIX stulecia. Wraz z tym dziełem zaczyna się w literaturze realistycznej epoka prawdziwie głębokiej analizy psychologicznej zachowań postaci. Ich działania traktowane są przez Dostojewskiego i jego następców jako pochodna zachodzących w umysłach bohaterów procesów psychicznych. By wyjaśnić i opisać te działania, trzeba także
Źródła pozytywistycznej powieści historycznej Romantyczna fascynacja historią – model walterskotowski i dumasowski Wykształcony w romantyzmie model powieści historycznej odpowiadał charakterystycznej dla tamtej epoki fascynacji historią oraz romantycznej koncepcji historii jako procesu dziejowego. Tradycja tego rodzaju powieści ma swój początek w twórczości angielskiego romantyka Waltera Scotta; jego sławną powieścią jest Waverley z roku 1814. W powieściach Scotta perypetie fikcyjnych bohaterów towarzyszą faktom z narodowej historii i postaciom autentycznym. Wydarzenia historyczne były
Lalka Bolesława Prusa Zgodnie z obyczajami epoki Lalka drukowana była najpierw w odcinkach, w Kurierze codziennym w roku 1887. W formie książki wydana została w 1890 roku. Czas i miejsce akcji Czas akcji utworu w stosunku do momentu, w którym książka zaczęła się ukazywać, jest wcześniejszy o blisko dziesięć lat i obejmuje okres od początku 1878 roku do października roku 1879. Sporo mówi się tu także o czasach dużo wcześniejszych, od lat trzydziestych XIX wieku poczynając; wspomina się również o ważnych wydarzeniach historycznych,
Historia 1862 r.: Bismarck premierem rządu Prus. 1865 r.: zniesienie niewolnictwa w całych Stanach Zjednoczonych. 1866 r.: zwycięstwo Prus w wojnie z Austrią; powstanie zabajkalskie zesłańców. 1867 r.: przekształcenie Austrii w monarchię konstytucyjną. 1870 r.: wojna francusko-pruska; klęska Francji pod Sedanem; ogłoszenie dogmatu o nieomylności papieża w sprawach wiary, zakończenie Soboru Watykańskiego I. 1871 r.: stłumienie powstania Komuny w Paryżu; zjednoczenie Niemiec i ogłoszenie Cesarstwa Niemieckiego. 1877 r.: wojna rosyjsko-turecka, zwana bałkańską lub bułgarską. 1878 r.: pokój rosyjsko-turecki w San Stefano; kongres berliński – przyznanie Austrii ziem Bośni
Naprawdę był filozofem! Swoim natchnieniem uczynił trzy wielkie miłości: historię swojego narodu, góry i… kobiety. Adam Asnyk (1838-1897) Poeta i dziennikarz (w lwowskim Dzienniku Literackim, a potem w krakowskich dziennikach Reforma i Nowa Reforma) epoki pozytywizmu znany także pod pseudonimami El…y i Jan Stożek. Wychowany w tradycjach patriotycznych (ojciec był uczestnikiem powstania listopadowego) sam angażował się w sprawy społeczne i polityczne – walczył w powstaniu styczniowym, był m.in. członkiem Rady Miejskiej Krakowa oraz posłem w sejmie. Dużo podróżował (Francja, Włochy,
Dwa realizmy Pozytywizm to czas, w którym koegzystują co najmniej dwa – pokrewne, lecz jednak różne – nurty literackie. Pierwszym jest realizm nazywany dojrzałym lub krytycznym. Drugim – jego specyficzna, polska odmiana – realizm tendencyjny. Różnice między tymi dwiema wizjami literatury przebiegają przede wszystkim na płaszczyźnie stosunku autora i narratora do przedstawianej rzeczywistości. W dojrzałym realizmie celem stworzenia dzieła jest mimetyczny opis pewnego fragmentu świata. W realizmie tendencyjnym – w
II połowa XIX wieku była prawdziwą rewolucją we wszystkich niemal dziedzinach życia ludzkiego. Już nie świece płonęły wieczorami w domach, lecz lampy naftowe. Podróże odbywano nie konno, lecz pociągiem. Piękne pióro poety poszło do lamusa – pisarz pozytywista używa maszyny do pisania. Ludzie porozumiewają się na odległość, mają telegraf, a od 1876 r. – telefon. Nie doceniamy dziś wagi tych wynalazków, a przecież to one zmieniły oblicze świata. W XIX w.
Pozytywizm TEST 1. Termin „pozytywny” znaczył kiedyś, w XIX wieku: A. To samo co dziś: dobry, życzliwy, korzystny B. Był terminem muzycznym, pochodził od pozytywki C. Dobry, korzystny, ale też praktyczny, racjonalny D. Określał ludzi, przyjmujących sztuczne pozy 2. Nazwa epoki: „pozytywizm” pochodzi od: A. Znaczenia terminu – to była bardzo pozytywna epoka B. Od cyklu Augusta Comte’a pt. Wykłady filozofii pozytywnej C. Od optymistycznej postawy, jaką przyjęli ówcześni
Sprawdź swoją wiedzę z pozytywizmu 1. Wymień trzy ważne wydarzenia historyczne epoki pozytywizmu. a) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Z jakimi uczonymi i myślicielami połączyłbyś pojęcia: a) utylitaryzm ………………………………………………………………………………………………………….., b) determinizm ……………………………………………………………………………………………………….., c) ewolucjonizm ………………………………………………………………………………………………………; 3. Kto głosił, że: a. cała rzeczywistość podlega stałej zmianie w jednym kierunku i według jednego prawa ………………………………………………………………………………………………………………………………….; b. każde zjawisko ludzkiej rzeczywistości jest uwarunkowane przez zespół czynników ……………………………………………………………………………………………………………………………………..; c. wszystko, co czyni człowiek, powinno przynosić pożytek społeczeństwu,
Sprawdź swoją wiedzę z pozytywizmu 1. Co ważnego wydarzyło się w pozytywizmie? Wymień przynajmniej trzy wydarzenia historyczne. a) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Z jakimi uczonymi i myślicielami połączyłbyś pojęcia: a) utylitaryzm ……………………………………………………………………………………………….., b) determinizm ………………………………………………………………………………………………, c) ewolucjonizm ……………………………………………………………………………………………… 3. Jaki prąd głosił, że: a) cała rzeczywistość podlega stałej zmianie w jednym kierunku i według jednego prawa; b) każde zjawisko ludzkiej rzeczywistości jest uwarunkowane przez zespół czynników; c) wszystko,
21. Właściwa akcja Lalki Bolesława Prusa toczy się w latach: a) 1848-1863 b) 1878-1879 c) 1887-1889 21. Odpowiedź: b) Komentarz: Właściwa akcja Lalki Bolesława Prusa toczy się w latach 1878-1879, jednak retrospekcje, jakie wprowadza Pamiętnik starego subiekta, obejmują okres od 1837 roku i zawierają opisy wydarzeń związanych z Wiosną Ludów z 1848 roku i powstaniem styczniowym z roku 1863. Akcja powieści rozgrywa się w Warszawie, jednak pojedyncze epizody prowadzone są
1. Epokę realizmu w Polsce nazywa się: a) realizmem polskim, b) pozytywizmem, c) pozytywizmem polskim. 1. Odpowiedź: c) Komentarz: Epokę realizmu w Polsce nazywamy pozytywizmem polskim (sama nazwa pozytywizm oznacza kierunek w filozofii francuskiej zapoczątkowany przez Comte’a). Pozytywizm polski jest swoistym odpowiednikiem realizmu w Europie, jednak przesuniętym w czasie i wzbogaconym o pewne wątki ideologiczne. A to dlatego, że polski romantyzm trwał o wiele dłużej niż w innych krajach europejskich
