MOTYWY LITERACKIE
Współczesna, namacalna, otaczająca autora rzeczywistość jako temat utworu literackiego. Jest nim niemal zawsze – zarówno kiedy twórca stawia sobie za podstawowy cel opis świata i jego zjawisk (realizm, naturalizm), jak i wtedy, gdy stanowi tylko tło utworu. Dzieła pisarzy to przecież teksty kultury – oprócz treści artystycznych zawierają też świadectwo swoich czasów – poglądów, mód, procesów historycznych, zmian cywilizacyjnych itp. Teksty literackie są więc niezwykle często zapisem rzeczywistości – pozostaje tylko uchwycenie
Podróż jest jednym z klasycznych motywów literatury. Nie ma bowiem lepszego chwytu, by dać pole do popisu wyobraźni, zebrać przedziwne przygody, opisać dalekie kraje. Ale bardzo ważne wydaje się metaforyczne ujęcie wędrówki, widzianej jako metafora ludzkiego życia. Kim jest człowiek na świecie? Wędrowcem. Czym jest życie ludzkie? Podróżą od narodzin do śmierci. W wielu dziełach literackich ten właśnie aspekt motywu był najważniejszy. I jeszcze – wędrówka jako dojrzewanie. Materiał – przegląd chronologiczny Starożytność
Materiał – według bohaterów Inaczej rozumieli odpowiedzialność bohaterowie średniowieczni, inaczej romantyczni czy współcześni. Dla bohatera średniowiecznego na przykład najważniejsza była odpowiedzialność wobec Boga czy władcy, bohater romantyczny czuł się odpowiedzialny za wielkie sprawy, naród, ojczyznę – mniej za samego siebie czy własną rodzinę, dla egzystencjalisty najważniejsza była chyba odpowiedzialność wobec samego siebie i konkretnych ludzi… Zauważ! Bohater średniowieczny, np. święty Aleksy, bohaterowie żywotów świętych, np. błogosławiona Dorota z Mątowów, czują się odpowiedzialni
Materiał – chronologiczny przegląd Biblijna i antyczna harmonia Opis stworzenia świata rozpoczyna najważniejsze chyba dzieło w historii ludzkości – Biblię. Zgodnie z tym przekazem natura jest piękna, harmonijna, doskonała – jak czasem jej Stwórca. Co ważne, władzę nad przyrodą oddaje Bóg człowiekowi. Ona jednak występuje przeciw ludziom (np. w formie potopu lub suszy), oznacza najczęściej karę Boską. Dla starożytnych Greków i Rzymian natura była tajemnicą, niekiedy zachwycającą (urodzie świata dał się porwać m.in. Odyseusz),
Kariera często wiąże się z zagadnieniem młodości, wyborów moralnych, słynnym Hamletowskim „być albo nie być” przerobionym w pytanie „być czy mieć”. Ciekawy temat – zwłaszcza w naszych czasach. Warto wyrobić sobie o nim zdanie – u progu dojrzałości. Powtórka – według postaci Karierowicze i ideowcy W sprawie kariery trochę sposób naszego oceniania się zmienił. Karierowicz – nadal brzmi paskudnie, ale ktoś, kto zrobił karierę, jest u szczytu kariery… to już zupełnie co innego. Otóż: sukces i kariera
Codzienność jest życiem ludzkim stokroć bardziej niż wydarzenia niezwykłe. Jest też tematem literatury w większym stopniu niż nam się zdaje – i nie jest trudna do odnalezienia, bo znajduje się w każdym większym, cenionym utworze. Do dobrej prezentacji proponujemy prześledzić i zebrać najważniejsze obrazy codzienności w literaturze. Materiał według ujęć problemowych Codzienność jako tło Codzienność jako tło dla wielkich wydarzeń i idei spotykamy w eposach, wielkich powieściach realizmu czy powieściach tendencyjnych. Iliada opowiada przede wszystkim
Suma zagadnień Czym jest sztuka? Kim jest artysta? Cele i zadania sztuki. Współczesna sytuacja i prognozy przyszłości. Sztuka – i Ty. Czym jest sztuka? „Dziedzina ludzkiej działalności artystycznej, wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne (zwłaszcza piękno), jej wytwory stanowiące trwały dorobek kultury” – tak brzmi odpowiedź według Słownika języka polskiego. Nazwijmy więc sztuką wszelką działalność ludzi i jej efekty, które służą zaspokajaniu potrzeb duchowych: potrzeby piękna, wzruszenia, refleksji filozoficznej. Sztuka wpływa na
Klasyfikacja problemowa Bunt przeciw czemu? przeciw złu świata: Hamlet, Giaur, Judym, doktor Rieux; przeciw obyczajom niszczącym miłość: Giaur, Werter, Gustaw, Soplica; przeciw konwencji teatralnej: bohater Kartoteki; przeciw anarchii i buntowi: Artur z Tanga. Buntownicy nie są lubiani Nie lubią ich władcy – zagrażają władzy. Nie lubią ich normalni, porządni ludzie – buntownicy zagrażają spokojowi ich uładzonej egzystencji. Nie lubią ich szkoły – zbuntowani uczniowie zawsze oznaczają kłopoty. Nie lubi ich też historia
Powtórka według chronologii epok Które postacie należy uznać za bardzo ważne w pracy na ten temat? Losy tych postaci wyrosły poza ich jednostkową historię, po dziś dzień są dla naszego kręgu kulturowego mitem, symbolem, świętością. Od nich należy zacząć rozważania o cierpieniu, choć przecież każda z postaw, każda z tych biografii to inny scenariusz cierpienia. Prometeusz z mitologii greckiej jest uosobieniem cierpienia poniesionego dla ludzkości. Jeśli pamiętasz ten mit – to właśnie Prometeusz
Obyczaj – co to jest? Słownik twierdzi, że to sposób postępowania danej grupy ludzi, utwierdzony tradycją. a Co znaczy „sposób postępowania”? To znaczy: jak się ubieramy, jak się witamy i żegnamy, w jaki sposób rozmawiamy ze sobą, jak i co jadamy, jak spędzamy święta itp. Niektóre obyczaje przemijają: np. obyczaj całowania ojca w rękę albo mówienia do mamy „pani matko”. Rodzą się nowe obyczaje szkolne – choćby mówienie „pani profesor” do nauczycielki w liceum,
Motyw literacki – człowiek Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest – zawyrokował Joseph Conrad, angielski pisarz, polskiego pochodzenia. Miał rację. Gdzież nam, zwykłym ludziom, do arcydzieł? Są wprawdzie jednostki wybitne, ale są też potwory, świadczące o jakimś kosmicznym błędzie! Zresztą różne zdarzają się opinie na ten temat: W ludziach więcej rzeczy zasługuje na podziw niż na pogardę – upiera się Albert Camus, inny wielki obrońca etyki w literaturze. Ludzie są słabi,
Przykładowy temat „Powstania są w naturze Polaków”. Czy zgadzasz się z tą opinią? Przedstaw swoje refleksje na temat sposobu, w jaki polska literatura opowiada problem narodowych powstań. Mit powstania – mit pięknej śmierci Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, czyli Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego – nawet w naszym hymnie narodowym powielony zostaje mit walki, sprzeciwu wobec wroga jako koniecznej postawy Polaka patrioty. Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego (fragment Myszeidy) – miłość do ojczyzny wiąże
Wybory Bohaterowie, których wybory, choć zgodne z ich ówczesną kulturą, mogą dziś budzić nasze wątpliwości: Św. Aleksy – wybór drogi życiowej zgodny z wolą Bożą, ale dziś zastanawiamy się czy w istocie bierne leżenie pod schodami jest wystarczającym dowodem świętości człowieka. Roland – mógł zadąć w róg, ale nie uczynił tak, bo zabraniał mu tego honor rycerski. W ten sposób wystawił i siebie, i towarzyszy na niechybną śmierć; dziś raczej nie podobałby się nam taki dowódca, choć
Uwaga! Temat bardzo ogólny. I to właśnie jest jego największym niebezpieczeństwem. Pisząc czy mówiąc o zwycięstwie, wciąż bowiem musimy definiować jego konkretne, odnoszące się do poszczególnych postaci znaczenia. Ciągle trzeba czynić rozmaite zastrzeżenia, pisać, że ten akurat zwycięzca jest nim w takim rozumieniu, ten w innym, ów zaś częściowo. Bo liczba szeroko rozumianych zwycięzców w historii literatury jest wręcz zatrważająca! Ale wśród tej przerażającej liczebnie rzeszy niemal brak zwycięzców niezaprzeczalnych, całkowitych. Prawie każdy bohater literacki
Motyw literacki – MATKA W literaturze istnieją odwieczne, stałe sposoby wyidealizowanego przedstawiania matek: Matka cierpiąca (Mater Dolorosa) Lament świętokrzyski – obraz matki (pozbawionej w utworze cech boskich), stojącej pod krzyżem, na którym zawieszono jej syna, jest jednocześnie alegorią rozpaczy i bezradności wszystkich cierpiących matek (częsty zwłaszcza w średniowieczu motyw Stabat Mater Dolorosa – Stała Matka Boleściwa). Pani Rollisonowa z III cz. Dziadów Adama Mickiewicza, która przychodzi do Nowosilcowa, aby dowiedzieć się o swojego więzionego i torturowanego
Portret szatana w literaturze W Biblii Pojawia się już w Księdze Rodzaju, jako wąż kuszący Adama i Ewę. Wiele imion i wiele twarzy ma ten, który zbuntował się przeciwko Bogu i stał się twórcą zła i grzechu. Od chwili buntu walczy z Bogiem o panowanie nad światem. Znienawidził człowieka, ponieważ Bóg stworzył go na swoje podobieństwo i uczynił ukochanym stworzeniem. W Biblii widzimy go nieustannie walczącego z Bogiem, jako kusiciela, niszczyciela. To on prosi Stwórcę, by sprawdził wiarę Hioba. To z nim
Jak miasto postrzega literatura? Przez długi czas milczała na jego temat. Wydawało się jej zanadto pospolite i jarmarczne. Wolała opiewać wytworne dwory królewskie i magnackie, które hołdowały wysokim wzorom kultury zachodniej. Gustowała również w klimatach bardziej rodzinnych, ale tych poszukiwała na wsi, w tradycyjnych polskich dworach ziemiańskich będących uosobieniem odwiecznego ładu i harmonii. Wiele czasu musiało upłynąć, zanim miasto stało się osobnym tematem dla rozważań literackich. Owszem, istniał nurt twórczości
Dwór polski ,,Dwór modrzewiowy wiejski”, o którym wspominał Norwid w Fortepianie Szopena, stał się nieodłącznym elementem polskiej mitologii. Stanowił charakterystyczny składnik pejzażu kontuszowej Rzeczypospolitej, a potem Polski porozbiorowej. Nie był jednak wyłącznie znakiem topograficznym, stał się symbolem polskości, uosabiał to wszystko, co narodowe zarówno w pozytywnym, jak i tym negatywnym sensie. I właśnie jako taki przeszedł do literatury. Ona nadała mu różną oprawę stylistyczną, mniej lub bardziej uwznioślającą, w zależności
Sztuka W pracach pisemnych może pojawić się pytanie: o definicję sztuki, o jej rolę i pozycję w świecie wartości człowieka – i o „własne zdanie” w tej sprawie. Poglądy oscylują pomiędzy dwoma tradycyjnymi biegunami: od hasła „sztuki dla sztuki”, posągowego ideału – ponad tłumem i obmierzłym praktycyzmem – do „służebnicy społecznej” – wizji sztuki jako pouczającego medium, nauczyciela narodów, nośnika idei, czyli sztuki utylitarnej. Dywagacje na ten temat nie mogą
Kieruje uwagę mówiącego na kształt państwa, konieczne reformy, krytykę istniejących stosunków społecznych czy wad rządzących. Szukamy koncepcji napraw – bardziej niż scen miłości do kraju czy walki o jego wolność. Przy temacie ojczyzny mówi się o bohaterach i tragediach historycznych, przy państwie – o reformatorach i dokumentach. Powtórka terminów Państwo – definiowane jest jako organizacja polityczna, w skład której wchodzi ogół społeczeństwa zamieszkującego dane, określone terytorium, posiada organ rządzący i wewnętrzną organizację. Np. państwo konstytucyjne posiada rządy
