LICEUM
Jaki był wiek XX? Trudno ocenić go jednoznacznie. Obfitował w postęp nauki i wynalazki, które można zwać cudami techniki. Zajaśniał aktami bohaterstwa i wielkimi dziełami sztuki. Z drugiej strony właśnie w XX wieku miały miejsce dwie wielkie wojny światowe, zbrodnie totalitaryzmu, okrucieństwo masowego ludobójstwa, pieców krematoryjnych i sowieckich obozów pracy. To nie do pomyślenia, że ludzie XX wieku zhańbili się okrucieństwem i mordowaniem w imię wyższości rasy, faszyzmu lub stalinizmu. Wiek XX nazywa się wiekiem wojen światowych, masowej
Gatunki dramatyczne Tragedia – skojarz z Antygoną Sofoklesa Najstarszy i przez wiele lat uważany za najdoskonalszy gatunek dramatu. Stworzony w antycznej Grecji. Twórcy tragedii musieli przestrzegać wielu rygorystycznych zasad: Obowiązywała zasada trzech jedności (czasu – akcja rozgrywała się w ciągu jednego dnia, miejsca – akcja rozgrywała się w jednym miejscu, akcji – dotyczyła jednego wątku). Zasada decorum – o tematach poważnych można pisać tylko stylem podniosłym, poważnym, bohaterowie pochodzili z tzw. wysokich rodów (rodzin królewskich). O
Nastrój – pesymizm i dekadentyzm Zgodnie z duchem epoki w poezji modernistycznej dominuje pesymizm, poczucie dekadencji, schyłku wartości i raczej niechęć do życia. Łatwo trafić na wiersz przepełniony nastrojem smutku, bezradności i pesymizmu. Punkty dodatkowe – gdy wskażesz rodowód pesymizmu – wywodzi się z filozofii Arthura Schopenhauera – filozofa działającego na przełomie wieków XVIII i XIX. Schopenhauer głosił kompletny bezsens ludzkiego istnienia, które, pozbawione jakiejkolwiek wartości, ma przysparzać jedynie cierpienia.
Cechy młodości: wiara w ideały; entuzjazm, radość z życia; bunt; spór ze starszym pokoleniem: dzieci kontra rodzice spory „epokowe”, np. romantycy kontra klasycy, pozytywiści kontra romantycy; potrzeba przyjaźni i miłości; poszukiwanie autorytetów; szaleństwo. Wiara w ideały Kto? W co wierzył? Ikar. W to, że ludzkie możliwości są nieograniczone. Wzbił się ku słońcu i przypłacił to śmiercią. Prometeusz W to, że ludzie mają prawo do szczęśliwego życia. Jak się to objawiało? Przeciwstawił się bogom i został
Wieś „spokojna i wesoła” O wyższości życia wiejskiego przekonywali dwaj wybitni poeci renesansu – Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. Fraszki Na dom w Czarnolesie, Na lipę, pieśni Serce roście, Pieśń świętojańska o Sobótce ukazują uroki życia ziemianina. Zdecydowanie lepiej być gospodarzem niż podróżnikiem, żołnierzem lub dworzaninem, ponieważ: ziemianin żyje w ścisłym związku z przyrodą; jego rytm pracy i odpoczynku jest niczym nie zakłócony, naturalnie wyznaczony przez pory roku; cieszy się powszechnym szacunkiem, o ile sam nie szczędzi wysiłku
A jednak to właśnie na przełomie XIX i XX stulecia dokonało się coś, co na trwałe odcisnęło swe piętno na historii literatury. Przede wszystkim, jak sądzę, dużą rolę odegrały wtedy dokonania nauki i filozofii. Teoria względności Alberta Einsteina wskazywała jednoznacznie, że nie ma możliwości tak zwanego obiektywnego poznania, a zatem jedyną słuszną prawdą jest prawda subiektywna, indywidualna. Potwierdzał to również filozof Henri Bergson, według którego na świecie nie ma nic stałego – wszystko nieustannie
Interpretacja porównawcza Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Epitafium Czesława Miłosza. Konteksty Biblijna Księga Koheleta – z niej pochodzi często spotykany w kulturze XVII wieku motyw vanitas (podkreślenie marności rzeczy ziemskich; wszystko ma swój czas i podlega przemijaniu). Inne utwory mówiące o przemijaniu: Pieśń XXIII („Nie zawżdy, piękna Zofija…”) i fraszka O żywocie ludzkim Kochanowskiego, wiersze Naborowskiego (Krótkość żywota), Sonet I i Sonet II Sępa-Szarzyńskiego, Światowa rozkosz Hieronima Morsztyna. Epitafium dla Rzymu Jarosława Marka Rymkiewicza – jeszcze jeden wiersz
Porównanie bohaterów Lalki i Ludzi bezdomnych. Pamiętaj, że masz szukać podobieństw i różnic między oboma bohaterami, nie tylko śledząc ich koleje losu, ale także stosunek do życia, miłości, osobistego szczęścia, innych ludzi itd. Plan pracy Jak zacząć Zarysuj podstawowy kierunek swego porównania. W tym konkretnym wypadku określają go wątpliwości pod adresem tematu – autor pracy powątpiewa w to, czy rzeczywiście można do Wokulskiego i Judyma stosować określenie „idealista”. Znalezienie jeszcze jednej postaci literackiej (w
Interpretacja wiersza Ostatni z mego pokolenia… Leopolda Staffa. W swojej pracy musisz ukazać drogę poetycką Leopolda Staffa, zaobserwować to, w jaki sposób „przystosowywał się” do epok, w których żył. A żył bardzo długo – Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, Polska powojenna… Aby wykazać przemiany w jego twórczości, musisz podeprzeć się znajomością choćby kilku jego utworów. Możesz bazować tylko na poznanych na lekcjach polskiego. Może też przydać się znajomość innych utworów. Konspekt realizacji Jak zacząć Po pierwsze, wytłumacz, co
Analiza i interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej Utopia. Konteksty Literackie utopie: Państwo słońca Campanelli, Nowa Atlantyda Bacona, kraina Eldorado z Kandyda Woltera, wyspa Nipu z Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków Krasickiego. Biblia – motyw Edenu. Jeśli wspomnianą w wierszu topiel skojarzysz z morzem grzechów, przyda się także Psalm 69: Wybaw mnie, Boże, bo woda mi sięga po szyję. Ugrzązłem w mule topieli I nie mam nigdzie oparcia. Inne utwory Szymborskiej dotykające podobnych problemów, np. Sto pociech, Rozmowa z kamieniem, Zdumienie,
Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza. Konteksty Walka romantyków z klasykami oraz epigonów romantyzmu z pozytywistami „Młodzi”, czyli nowatorzy, zwiastuni nowych prądów na ogół źle oceniali „starych”, czyli przedstawicieli mijającej generacji. To, co stworzyli tamci, wydawało im się nieprzystające do nowych czasów, czasem nawet bezwartościowe i przestarzałe. „Starzy” z kolei zaciekle bronili swoich pozycji i wcale nie zamierzali zejść ze sceny (literackiej i kulturowej). W sporze romantyków z klasykami to właśnie oni byli
Interpretacja Fatum Cypriana Kamila Norwida. Konteksty Wiersz Leopolda Staffa pt. Kowal – człowiek ma możliwość kształtowania własnego życia. Warunkiem jest zapał, wysokie cele i wiara w ich osiągnięcie. Powiedzenie „Każdy jest kowalem swego losu” – człowiek nie jest bezsilny wobec przeznaczenia. Jego los zależy głównie od niego samego – jego aktywności, trafności podejmowanych decyzji, umiejętności realizowania swoich planów i marzeń. Konspekt realizacji Jak zacząć We wstępie możesz zająć się tytułem wiersza. Określić, jaki
Interpretacja porównawcza Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią i Wywiadu Mirona Białoszewskiego. Konteksty Średniowieczne wyobrażenia śmierci Refleksja nad śmiercią towarzyszyła piśmiennictwu chrześcijańskiemu już od jego początków. Chrześcijańscy autorzy schyłku starożytności i średniowieczni twórcy bardzo chętnie podejmowali ten temat i rozwijali go w traktatach, np. O śmiertelności św. Cypriana, Księga o dobru śmierci św. Ambrożego, O śmierci św. Augustyna. W dziełach autorów średniowiecznych bardzo ważne zagadnienia to: istota śmierci, konieczność dobrego przygotowania się do niej (czyli umiejętnego pokierowania życiem doczesnym),
Interpretacja wiersza pt. Toast Jana Lechonia. Konspekt realizacji Jak zacząć Od ogólnych informacji na temat utworu: „przynależności grupowej” jego autora, budowy, tematyki oraz próby ukazania utworu na tle epoki. Można także zacząć od interpretacji tytułu – odpowiedzieć na pytanie, jakiego typu uroczystościom towarzyszy wznoszenie toastu, na czym polega niezwykłość toastu wznoszonego w tym utworze. Może to być także pierwszy akapit rozwinięcia. Strategie rozwinięcia Możesz analizować po kolei każdą strofę. To bardzo bezpieczny sposób,
Czego symbolem jest deszcz w obu przedstawionych wierszach i jak tworzy on nastrój w tych utworach? Dokonaj interpretacji porównawczej Deszczu jesiennego Leopolda Staffa i Deszczy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Zwróć uwagę na to, że oba wiersze są bardzo nastrojowe. Czy to aby na pewno tylko szary krajobraz za oknem i równomiernie spadające krople deszczu wywołały taki nastrój u osób mówiących w tych utworach? A może smutny widok jest odpowiednikiem stanu ich duszy? Powinieneś na pewno scharakteryzować osoby mówiące i, oczywiście, ich
„Marność nad marnościami” – zinterpretuj wiersz Tymoteusza Karpowicza, odwołując się do swoich wiadomości dotyczących Starego Testamentu. Konteksty Przywołaj kilka utworów, w których obecny jest motyw vanitas. Oto przykłady: Legenda o świętym Aleksym – ten pobożny asceta wyrzekł się zupełnie dóbr doczesnych, wśród których upłynęła jego młodość (pochodził on z bardzo bogatej rodziny). Nagrodą dla niego jest życie wieczne. Fraszka O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego – człowiek, zupełnie niesłusznie, hołduje ziemskim wartościom, takim jak „uroda,
Interpretacja porównawcza wierszy „O żywocie ludzkim” Jana Kochanowskiego i „Daru” Czesława Miłosza. W temacie wyraźnie nakazane jest odwołanie się do analizy i interpretacji porównawczej podanych tekstów. Choć nie jest to najłatwiejsze, warto zastosować taką formę, jaka została zaproponowana w wypracowaniu, to znaczy niejako jednoczesne porównywanie obu utworów (ich, formy, pozycji podmiotu lirycznego, sytuacji lirycznych, treści, tematów, problemów), nie zaś osobne omówienie najpierw jednego, potem drugiego utworu. Przyjęcie takiej strategii pozwala na formułowanie
Interpretacja porównawcza końcowej sceny „Hamleta” Williama Szekspira i „Trenu Fortynbrasa” Zbigniewa Herberta. Konteksty Możesz przywołać któryś z dramatów Williama Szekspira, w którym poruszony został temat władzy. Jest ich mnóstwo: to choćby Makbet, Juliusz Cezar, Król Lear, Ryszard II. Dobrym kontekstem może okazać się także traktat pt. Książę Niccolo Machiavellego, w którym udzielał on rad dotyczących skutecznego rządzenia (nie mamy chyba wątpliwości, że Fortynbras okaże się skutecznym władcą). U podstaw jego rozważań leżało przekonanie, że
Interpretacja wiersza Stanisława Barańczaka Widokówka z tego świata. Konteksty Widokówka z tego świata jest oskarżeniem skierowanym przeciwko Bogu – to On uczynił sytuację egzystencjalną człowieka trudną do zniesienia, a świat – nieprzyjaznym, jeśli nie wrogim. Z takim wadzeniem się z Bogiem mamy do czynienia choćby w: Trenach Jana Kochanowskiego Dies irae i Święty Boże, Święty Mocny Jana Kasprowicza Trupięgach Bolesława Leśmiana Dlaczego Czesława Miłosza Łatwo zauważyć, że wiersz Barańczaka w niektórych zwrotach i wyrażeniach przypomina poetykę listu czy
Analiza porównawcza „Piosenki o porcelanie” Czesława Miłosza i „Jeżeli porcelana, to wyłącznie taka” Stanisława Barańczaka. Konteksty Inne utwory, w których tytule zawarte jest słowo „piosenka”, np. Moja piosnka (I) i Moja piosnka (II) Cypriana Kamila Norwida – pierwszy z tych utworów jest bardzo rytmiczny, oparty na wyliczeniach i powtórzeniach: „Ona za mną, przede mną i przy mnie,/ Ona w każdym oddechu,/ Ona w każdym uśmiechu,/ Ona we łzie, w modlitwie i w hymnie”. O melodyjności drugiego utworu decyduje słynny refren: „Tęskno
