LICEUM
Wotywy Literatury renesansu Człowiek i jego sprawy Miłość Władza Wzorce postępowania (pareneza) Człowiek i jego sprawy W średniowieczu dominantą był Bóg, wciąż znajdowaliśmy się w kręgu spraw religijnych i słuchaliśmy o pogardzie dla rzeczy doczesnych, takich jak pieniądze, sława czy też stroje, piękne domy itp., itd. W renesansie rzecz się zmienia: bohaterem jest człowiek – zanurzony w ludzkich sprawach, poszukujący radości życia. Autorem też jest człowiek – i nie skrywa się pod ochronnym pancerzem anonimu, lecz pożąda sławy:
Wacław Potocki Był przedstawicielem nurtu sarmackiego w polskiej poezji. Żył w latach 1621-1696. Był arianinem, co wpłynęło na jego losy. Nie mógł uzyskać w Polsce wyższego wykształcenia (Akademia Krakowska arian nie przyjmowała), mimo to dzięki zdolnościom i wychowaniu został wnikliwym obserwatorem i krytykiem społeczeństwa polskiego. Kiedy w 1658 roku wydano uchwałę o banicji arian z Polski, Potocki zmuszony do zmiany wyznania bądź opuszczenia kraju, wybrał tę pierwszą możliwość (został katolikiem),
Nurty w literaturze baroku wyróżniamy, kojarząc je z miejscami, w których powstawały utwory, a były to: pałace magnackie, dwory szlacheckie, miasta. Podział na lirykę i epikę wymaga, by podać jeszcze, jakie nurty istniały w prozie, a jakie gatunki wykorzystywano w zakresie liryki. Zapamiętując podziały, warto uzmysłowić sobie pewną dwoistość ówczesnej kultury polskiej. „Na zewnątrz” skierowała swą uwagę magnateria i elita skupiona na dworze królewskim i dworach magnackich. Owi bywalcy świata czerpali inspirację z Europy, hołdowali wzorom zachodnim, preferowali kosmopolityzm, zarówno w stroju,
TEMATY renesansowej literatury O ojczyźnie mówili: Mikołaj Rej Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej Piotr Skarga, Kazania sejmowe. O filozofii istnienia, konstrukcji wszechświata i człowieku: Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego – wizja życia zgodnego z naturą. Jan Kochanowski – wszechświat: harmonijna, pełna ładu, reguł przyrody, misterna struktura. Jan Kochanowski – Treny – załamanie renesansowej wizji ładu wszechświata i powrót do niej. O wzorcach postępowania (pareneza): Mikołaj Rej
Uniwersalne problemy człowieka i różne sytuacje życiowe. Komentarz: To zagadnienie wydaje się dość podobne do poprzedniego, ale tak naprawdę jest szersze. Chodzi tu o tematy, które wskazują na jakieś bardziej lub mniej konkretne sytuacje życiowe i związane z nimi sposoby (czasem – wzorce) ludzkich zachowań. Czyli – oprócz zespołu wartości, którymi kieruje się człowiek, staje on przed jakimś problemem, który musi rozwiązać; albo – musi dokonać zmiany w wyznawanym przez siebie dekalogu itp. Uniwersalne problemy
Naturalizm jest tendencją końca wieku XIX, za jego literackiego ojca uważa się Emila Zolę. Był to nurt, który ukazywał ciemną stronę życia ludzkiego – nędzę, głód warstw niższych, chorobę, śmierć, a także fałsz, obłudę życia i charakterystykę tzw. marginesu społecznego wielkich miast – prostytucję, złodziejstwo, środowiska przestępcze. Powieść naturalistyczna przedstawia losy ludzkie jak materiał badań, na wzór nauk biologicznych, eksponuje biologizm człowieka, bierze pod uwagę kwestię dziedziczności. Cechy wskazujące, że
Impresjonizm to cecha epoki, tak ważna, że choć zrodziła się w sztukach plastycznych, wkradła się do literatury i wpłynęła na jej kształt. Możliwe, że na maturze w wierszu lub we fragmencie prozy trzeba będzie odnaleźć cechy impresjonizmu. Zresztą zawsze przy tekście młodopolskim warto sprawdzić, czy jest, i wskazać obrazowanie impresjonistyczne, bo to powinno zaowocować dodatkowymi punktami. Głównym założeniem impresjonizmu jest przekonanie, że sztuka jest indywidualną, subiektywną wizją twórcy, przekazem wrażenia.
Człowiek w poszukiwaniu najważniejszych wartości (dobro, zło) Taki problem istnieje w kulturze od jej początków. Czym się w życiu kierować? Czy wartości są jasno, jednoznacznie, raz na zawsze określone, czy też – względne, zależne od epoki, mody, a może innych jeszcze czynników? Istnienie pewnych wartości zależne jest od czasów, w których są wyznawane; np. średniowieczne pojęcie honoru bardzo się różni od współczesnego. Lansowane wówczas wzorce osobowe (rycerza, świętego, dobrego władcy) nie spotkałyby się z zainteresowaniem ludzi
Motyw buntu w literaturze. Omów temat, wykorzystując wybrane utwory. Komentarz Temat nie jest szczególnie trudny, wydaje się dość interesujący – zwłaszcza dla młodych ludzi. Przygotowując ten temat, warto zastanowić się nad istotą buntu w ogóle, spróbować odpowiedzieć sobie na pytania: czym jest bunt? Czy jest on rzeczywiście potrzebny? Czy bunt możemy podzielić na sensowny i bezsensowny? Temat jest bardzo obfity w źródła, a więc można świadomie wybrać sobie na przykład pewien
Kondycja człowieka współczesnego Można położyć nacisk na swoistość, wyjątkowość i niezwykłość problemów człowieka współczesnego lub – odwrotnie – uniwersalność. Pierwsza opcja jest lepsza – więcej materiału oraz możliwości sproblematyzowania zagadnienia. Kondycja współczesnego człowieka różni się od sytuacji człowieka w innych epokach przede wszystkim problemami, jakie dotyczą całego świata; najważniejsze z nich to: problemy polityczne – wojny, w tym dwie światowe, rozwój totalitaryzmu – faszyzmu i komunizmu, Holocaust. Ale to także trudne do rozwiązania kwestie
Polska i Polacy – naród, tożsamość narodowa Najważniejsze utwory Odprawa posłów greckich i Pieśń o spustoszeniu Podola Jana Kochanowskiego, Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego, Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego, Dziady Adama Mickiewicza, Kordian i Grób Agamemnona Juliusza Słowackiego, Lalka Bolesława Prusa, Rota Marii Konopnickiej, Trylogia Henryka Sienkiewicza, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Przedwiośnie Stefana Żeromskiego, Skumbrie w tomacie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Karykatury i obrazy W warszawskim Muzeum Karykatury można było kiedyś obejrzeć wystawę zatytułowaną Polaków portret przaśny. Zwyciężyła
Śmiech, żart, groteska To nie jest temat szczególnie typowy. Właśnie dzięki tej swojej nietypowości może być nieco trudniejszy, bo zwraca uwagę na takie aspekty literatury, o których w szkole mówi się stosunkowo rzadko. Dlatego lepiej, aby temat związany z tymi zagadnieniami wybierali ci maturzyści, którzy dobrze znają lektury – bo trudniej tu będzie odwołać się do stereotypów znanych z lekcji czy opracowań, a trzeba będzie bardziej samodzielnie wysnuwać wnioski. Najważniejsze utwory: Fraszki Jana Kochanowskiego,
Wędrówka, podróż – przemiana. Komentarz: To jeden z najdawniejszych i najbardziej uniwersalnych motywów literackich. Jego poznanie może przydać się także i przy realizacji innych tematów. Źródła tego motywu znajdujemy w tekstach najdawniejszych – mitach, Biblii. Jedna z pierwszych literackich realizacji to Odyseja Homera, ukazująca Odysa jako człowieka, który podczas swej dziesięcioletniej podróży ulega przeróżnym przemianom, doświadcza wielu uczuć, sprawdza sam siebie i wystawiany jest na próby – z całą pewnością, kiedy dociera do Itaki, jest już innym
Zadania sztuki i artysty Komentarz: Do połowy wieku XX artyści (w tym – przede wszystkim – literaci) pełnili ważniejszą niż dziś rolę w społeczeństwie jako wyraziciele różnych ważnych opinii, dość powszechnie liczono się z ich zdaniem itp. Dziś jest może i podobnie, ale tylko teoretycznie; w praktyce różne autorytety przynależne do świata sztuki i kultury wygłaszają różne opinie na temat spraw publicznych, dotyczących polityki, edukacji, kultury, ale – przyznajmy szczerze – mało kto się z nimi liczy.
Kryteria piękna. Omów wybrane koncepcje estetyczne. Wypowiedź zilustruj przykładami tekstów kultury. Inne możliwe sformułowania tematu Czy „piękny” zawsze znaczy to samo? Odpowiedz na pytanie, odwołując się do tekstów kultury, pochodzących z różnych epok. Piękno – ideał czy wiele ideałów? Rozwiń temat, opierając się na tekstach kultury z różnych epok. Cóż wiesz o pięknie? Kształtem jest Miłości. Jak odniósłbyś te słowa Norwida do różnych prądów estetycznych i ideałów piękna z wybranych epok? Ramowy plan wypowiedzi
Na wybranych przykładach z literatury i malarstwa przedstaw kulturowe wizje dziecka Ramowy plan wypowiedzi Określenie problemu Pokaż szczególną rolę, jaką dziecko zajmuje w społeczeństwie. Powiedz, z czym kojarzone jest dzieciństwo (bezbronność, delikatność, kruchość). W jednym zdaniu opowiedz, jakie problemy poruszysz. Kolejność prezentowanych argumentów Ta część prezentacji uzależniona jest od Twojej wizji. Możesz oprzeć swoją wypowiedź na układzie chronologicznym, ale ciekawsze będzie ujęcie problemowe. Z całą pewnością nie zdążysz zrealizować całego materiału, który tu przedstawiono. Musisz dokonać
Trudne pojęcie tolerancji. Omów zagadnienie na wybranych przykładach. Temat nie należy najtrudniejszych. Powinny go wybrać osoby, które orientują się nie tylko w literaturze i sztuce, ale też są bacznymi obserwatorami współczesnej rzeczywistości. Wydaje się, że oprócz dzieł literackich należy pokazać np.: dzieła malarskie, rzeźby, filmy, itp. Warto poszperać też w życiorysach różnych twórców i zastanowić się, którzy spotkali się z przejawami nietolerancji. Ramowy plan wypowiedzi Określenie problemu Wytłumacz pojęcie „tolerancja”,
Nowomowa i kolokwializmy w poezji współczesnej. Posługując się przykładami konkretnych utworów, przedstaw metody wykorzystywania cech języka potocznego i oficjalnego przez poetów II poł. XX wieku. To wprawdzie dość trudny temat, jednak jego ogromną zaletą jest możliwość samodzielnego wyboru prezentowanych utworów. To zagadnienie dla tych z Was, którzy lubią poezję współczesną i naprawdę nieźle się w niej orientują. Inne możliwe sformułowania tematu Nowomowa i kolokwializmy. Przedstaw twórczość wybranego poety lub pisarza, który wykorzystywał te środki językowe w swoich
Technika kryminalna – technika kryminału. Omów ewolucję w XIX i XX wieku. Wypowiedź zilustruj przykładami utworów. Temat ten niewątpliwie powinni wybrać pasjonaci, gdyż wymaga on sporego oczytania i wnikliwej analizy tekstów. Zadanie polega na prześledzeniu cech gatunkowych. Należy więc sięgnąć do korzeni i ułożyć temat chronologicznie. Wiele zawartych tu informacji może się przydać tym z Was, którzy wybrali bardzo popularny temat dotyczący zbrodni. Inne możliwości sformułowania tematu Różne ujęcie wątków kryminalnych w prozie i filmie. Rozważ zagadnienie,
Ewolucja ballady jako gatunku literackiego w utworach XIX i XX wieku. Omów problem, przedstaw odpowiednie przykłady literackie. Temat przeznaczony jest głównie dla zainteresowanych teorią literatury. Należy nie tylko odnieść się do badań teoretycznoliterackich, ale również wykazać się umiejętnością wnikliwej analizy i interpretacji dzieł literackich. Zwróć uwagę na sformułowanie tematu: nie odnosi się on tylko do literatury polskiej. Należy więc oczekiwać, że komisja będzie chciała usłyszeć coś na temat ballady na świecie. Inne
