Kamizelka Prusa

Treści związane z lekturą, potrzebne do egzaminu

Motywy Kamizelki Prusa

1. Rodzina, miłość małżeńska

Taki motyw, ważny od wieków w ludzkiej kulturze mógłby być tematem wiodącym egzaminu. Rodzina jest ważną wartością w życiu człowieka – dlatego też wiele utworów literackich podejmuje ten temat.

Co warto pamiętać:
Mitologiczną opiekunką rodziny i domu rodzinnego jest Westa (Hestia).

Rodzina już w Biblii ukazana est jako wielka wartość – u zarania dziejów ludzkości budują ją pierwsi rodzice Adam i Ewa, a w Nowym Testamencie – Święta Rodzina staje się sacrum wyznawców Chrystusa.

Pięknym przykładem literackim małżeństwa jest Hektor i Andromacha z Iliady – scena, w której Hektor żegna żonę i synka, a aby go nie przestraszyć, zdejmuje rycerski hełm, należy do najsłynniejszych w literaturze.

Rodzina polska i jej tradycje w literaturze staropolskiej – to temat poezji Jana Kochanowskiego, jej symbolem jest dwór w Czarnolesie.

Ta rodzina – polska, szlachecka, staje się ostoją tradycji narodowej, trwaniem narodu w literaturze romantyków – zwłaszcza w Panu Tadeuszu Mickiewicza.

Rody skłócone, małżeństwo młodych, które godzi taki konflikt – to w tragicznej wersji dzieje Romea i Julii Szekspira, a w radosnej – Zemsty Aleksandra Fredry.

Rodzinne ciepło, potrzeba bliskości, miłość jako wartość większa niż majątek, pojawia się na kartach powieści Dickensa – w dziejach Copperfielda to temat bardzo ważny, bo Dawid początkowo ma szczęśliwą rodzinę, potem jest jej pozbawiony, następnie znajduje w domu ciotki, wreszcie sam zakłada rodzinę.

2. Miasto

Kultura miejska stała się tematem literatury dość późno – tak naprawdę mocno pojawia się w XIX wieku. Nic dziwnego – wcześniej życie toczyło się raczej na wsiach, w szlacheckich dworach, w magnackich siedzibach – to klasy wykształcone umiejące pisać. Miasta stały się ośrodkiem kultury, działalności inteligencji, aż w XIX wieku, zakradły się też do książek. Dziś nas to dziwi – to miasta są centrami nauki, kultury, handlu i główną przestrzenią naszego życia.

Co warto pamiętać?

W literaturze od dawna istniej przeciwstawnie: miasto – wieś. Twórcy zawsze uważali, że wieś oznacza spokój, ład, bliskość natury to dobre naturalne dla człowieka środowiska. Miasto – to moloch, machina pochłaniająca i często niszcząca człowieka – bo miasto to wytwór cywilizacji, nie natury.

Piewcą wsi i życia wiejskiego byli Jan Kochanowski i Adam Mickiewicz. W przypadku tego ostatniego: wieś i dom szlachecki oznaczało dodatkowo arkadie dzieciństwa i ojczyznę, a miasto (Paryż) jest symbolem bezdomności, tułaczki, emigracji.

Miasto stało się ważnym tematem literatury w dobie pozytywizmu – a do mistrzów miejskiego pejzażu w polskiej literaturze należy właśnie Bolesław Prus. Najważniejszym dziełem tego pisarza, a zarazem powieścią Warszawy jest Lalka.

W XX wieku Warszawa staje się miastem-bohaterem, przestrzenią walki z okupantem, potem miejscem wybuchu powstania warszawskiego. Jest przestrzenią akcji powieści Kamienie na szaniec Tadeusza Kamińskiego.

Miasta stają się przestrzenią powieści młodzieżowych i obyczajowych – w cyklu Małgorzaty Musierowicz rodzinnym miastem bohaterów jest Poznań.

Powinieneś pamiętać następujące literackie miasta:
- Troja (z Iliady Homera),
- Rzym (Quo vadis Sienkiewicza),
- Londyn (Opowieść wigilijna, David Copperfield Dickensa),
- Warszawa (nowele i Lalka Prusa, Kamienie na szaniec Kamińskiego).

Kamizelka Prusa – praca z tekstem

Dzień był piękny, niebo prawie bez obłoku, bruk bez kurzu. […] Z wielu mieszkań odzywały się fortepiany, z wielu podwórek katarynki albo monotonne nawoływania piaskarzy, szczotkarzy, tandeciarzy i im podobnych przedsiębiorców. Tu i ówdzie pod bramą ziewał stróż odziany w niebieską bluzę; kilka psów goniła się po ulicy, którą nikt nie przejeżdżał. […]

W ogóle ulica przedstawiała się czysto, spokojnie i wesoło. Na drugim jej końcu widać nawet było odrobinę horyzontu i kępę drzew; lecz wiejski ten pejzaż, niestosowny dla Warszawy, zasłaniano teraz rusztowaniami i ścianą z cegły.

Idąc prawym chodnikiem dostrzegł Wokulski na lewo, mniej więcej w połowie ulicy dom niezwykle żółtej barwy. Warszawa posiada bardzo wiele żółtych domów, jest to chyba najżółciejsze miasto pod słońcem. Ta jednak kamienica wydawała się żółciejsza od innych i na wystawie przedmiotów żółtych (jakiej zapewne doczekamy się kiedyś) otrzymałaby pierwszą nagrodę. Podszedłszy bliżej Wokulski przekonał się, że nie tylko on zwrócił uwagę na szczególną kamienicę, nawet psy, częściej tu niż na jakimkolwiek innym murze, składały wizytowe bilety.
„Do licha! – szepnął – zdaje mi się, że to właśnie jest ów dom…”
Istotnie, była to kamienica Łęckich.

(Bolesław Prus – Lalka, rozdział dwunasty)

Pytania:

1. Bohater powieści wędruje ulicami miasta. Czy panuje tu nastrój ruchu, niepokoju, gwaru czy spokoju i monotonii?

2. Przeczytaj zdanie i wskaż trzy elementy, które nie pasują do opisu Prusa:
Z wielu mieszkań odzywały się fortepiany, pobłyskiwały światła telewizyjnych ekranów, rozchodził się zapach pysznych pieczeni, bo była to pora obiadu. Tu i ówdzie pod bramą stróż rozmawiał przez komórkę, a ulicą przejeżdżały taksówki.

3. Który element w tym przekształconym fragmencie nie pasuje z kolei do naszej współczesności:

Tu i ówdzie pod bramą ziewał stróż, kilka psów goniło się po ulicy, którą przejeżdżała dorożka. Stary żydowski geszefciarz otwierał właśnie swój kramik.

4.We fragmencie Prusa wymienione są dwa kolory. Jakie? Który jest według Prusa charakterystyczny dla Warszawy?

5. Czy kamienica, której szuka Wokulski jest przeciętna czy szczególna? Do kogo należy?

6. Narrator powieści realistycznej jest trzecioosobowy,wszechwiedzący i zdystansowany – nie ujawnia się ani swoich odczuć w narracji. Czy tak dzieje się w tym fragmencie?

7. W którym zdaniu Prus zwraca się osobiście do czytelników?

8. Pisarz francuski Stendhal napisał, że powieść to „zwierciadło przechadzające się po gościńcu”:uznaje się, że takim lustrem jest powieść realistyczna. Czy przytoczony fragment dowodzi, że powieść Prusa jest takim lustrem?

Odpowiedzi:

1. Spokoju i monotonii – stróż w bramie ziewa, z okien dobywają się spokojne dźwięki, jest czysto, nic nie przejeżdża.

2. Ponieważ Prus jest pisarzem XIX wieku, w jego opisie nie mogły znaleźć się: telewizory, telefon komórkowy, taksówki.

3. Dorożki jeszcze się zdarzają wprawdzie lecz jako atrakcja dla turystów. Natomiast kramików żydowskich już w polskich miastach nie ma. (Uwaga – chodzi o żydowski kramik, nie o dorożkę.)

4. Te kolory to niebieski i żółty. Charakterystyczny jest żółty, warto wiedzieć, że kolor żółty ma tu swoje ukryte znaczenie. Był to kolor rosyjskich urzędów i rosyjskiego herbu. Prus podkreśla obecność koloru żółtego w Warszawie, aby napisać w ten sposób, że jest to miasto okupowane, pod zaborami.

5. Należy do państwa Łęckich. Jest szczególna – bardziej żółta od innych, wyróżniona także przez psy zostawiające swojej wizytówki.

6. Nie. Prus był znakomitym realistą, ale też nowatorem. Ujawnia swoje refleksje i przy uwadze o zasłanianiu wiejskiego pejzażu, jak i wystawie przedmiotów żółtych.

7. W zdaniu: Ta jednak kamienica wydawała się żółciejsza od innych i na wystawie przedmiotów żółtych (której doczekamy się kiedyś) zajęłaby pierwsze miejsce. Zwłaszcza słowa zamieszczone w nawiasie są zwrócone bezpośrednio do czytelników, pierwsza osoba liczby mnogiej sprawia, że pisarz mówi o sobie i odbiorcach MY. Przy tym nawiązuje do sytuacji politycznej – poprzez podkreślenie wspomnianego wyżej koloru żółtego.

8. Tak, jak najbardziej. Ulica i kamienica oddane są tak realistycznie, że można by je narysować, czytelnik znajduje się nagle w pejzażu miejskim, w którym określono, pogodę, dźwięki, nastrój, kolorystykę. Ten fragment jest zwierciadłem – w dodatku właśnie ulicy, warszawskiej ulicy z osiemdziesiątych lat XIX wieku.

Kamizelka Prusa – krótka wypowiedź pisemna

Z wycieczki klasowej po Warszawie wyślij do domu widokówkę. Wymień trzy typowe dla miasta przestrzenie, które oglądaliście.

Szanowni Państwo Ewa i Jan Kiełczewscy
Mońki 18-800
ul. Suwalska 66

Kochani Rodzice!
Pozdrawiam Was gorąco z Warszawy! Miasto bardzo nam się podoba, mimo że ruch naprawdę duży i mocno czuć spaliny. Oglądaliśmy Stare Miasto z Zamkiem Królewskim i kolumną Zygmunta. Byliśmy też w centrum handlowym – sklepy są tu wspaniale, ale towary bardzo drogie. Ale wszystkim najbardziej podobało się warszawskie zoo, a w nim malutki tygrysek, który niedawno się urodził.
Niedługo wracamy.

Wasz Marcin

Czy:

zaadresowałeś widokówkę?
zacząłeś od grzecznego nagłówka?
wymieniłeś trzy przestrzenie miejskie (tu Starówka, centrum handlowe i zoo)?
podpisałeś się?

Jeśli tak – masz wszystkie należne ci punkty.

Kamizelka Prusa – wypracowanie gimnazjalne

Napisz opowiadanie na temat: „Oto przedmiot, który ma swoją historię”.

Notatka wstępna

Przedmiot z historią. Co to może być? Wszystko co jest przedmiotem, o którym znasz jakąś ciekawą historię, a jak nie znasz – to przy takim temacie możesz ją wymyślić. Najłatwiej opisać pamiątkę z wakacji – może to być muszelka, pamiątka typowa dla jakiegoś regionu, znaleziony przedmiot. Na przykład – pocztówka.

Załóżmy, że szperałeś na strychu dziadka. Jest tam stara szafa z szufladami, a w niej rupiecie z wielu lat, wcale nie cenne, za to bardzo zakurzone. Penetrując ponure wnętrze szafy, trafiasz na starą teczkę – a tam… w bocznej kieszonce, zapomniana, plącze się stareńka pocztówka. Jaka historia może być z nią związana?

Uwaga – piszesz opowiadanie.
Określ kiedy, co gdzie się dzieje.
Opisz bohaterów
Opisz zdarzenia, które mają miejsce.

Przykład:

Pocztówka pochodziła aż z początku wieku! Na stemplu widniał napis: Kraków 1905. Przedstawiała piękną panią opartą o skały i wpatrzoną w wzburzone fale morskie. Zaadresowano ją na Wielmożną Panią Martę Polszewską. Zawierał zwykłe życzenia urodzinowe – Marta kończyła właśnie, (a był to listopad) osiemnaście lat! Najserdeczniejsze życzenia, powodzenia w życiu osobistym, radości i szczęścia, wzruszona taką data, składała Marcie jej przyjaciółka – Joanna. Dodawała nadzieję, że w akacje uda się im spotkać, bo – jak pisała z żalem, nie widziały się od ostatnich świąt Wielkanocy…
Zapytałem babcię, kim była Marta Polszewska i co się z nią stało. Babcia wzięła pocztówkę do ręki i zamyśliła się. Wiesz – powiedziała – ta pocztówka ma swoją historię. Nie należy do mnie, lecz do przyjaciółki mojej mamy, a twojej prababci. Uczyła się razem z Martą na pensji dla panienek. Podobno chciała urządzić bal w wakacje, na który szykowała się i moja mama. Ale Marta zachorowała. Musiała wyjechać do sanatorium. Przed wyjazdem zostawiła mojej mamie tę pocztówkę na pamiątkę. Nigdy już się nie zobaczyły – wybuchła I wojna światowa, Marta jej nie przeżyła. Ale po wojnie moja mama spotkała się z jej przyjaciółką – tą właśnie Joasią, zaprzyjaźniły się bardzo…
– Czy ty ją znałaś babciu? Czy długo żyła? – Babcia uśmiechnęła się.
– Nie, nigdy jej nie poznałam, zmarła w czasie II wojny światowej. Ale jesteśmy jej bliskimi krewnymi. Widzisz, kiedy moja mama odwiedziła ją z tą pocztówką, poznała też jej brata, pokochała go i wyszła za niego za mąż. To nikt inny jak twój pradziadek Tadeusz…
A to dopiero historia!

Zwróć uwagę – przedmiot pojawia się kilka razy. Wiążą się z nim wydarzenia i osoby.Opowiadanie zawiera dialog wydzielony myślnikami. Kończy się zdaniem – A to dopiero historia! Takie zakończenie nie jest konieczne. Ale ładnie zamyka opowiadanie.

Przykłady innych zdań kończących:

I tak zakończyła się ta historia.
Ta historia zapadła mi w pamięć na długo.
Nigdy nie zapomnę tej historii.
Kto by pomyślał, że z takim niepozornym przedmiotem wiąże się taka romantyczna historia.

Zobacz:

Kamizelka Bolesława Prusa

Przedstaw treść noweli Bolesława Prusa pt. Kamizelka

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c214-lekcje-z-epok-literackich/c222-pozytywizm/7-nowele-obowiazkowe-przeglad-gloria-victis-elizy-orzeszkowej-kamizelka-boleslawa-prusa-mendel-gdanski-marii-konopnickiej-powracajaca-fala-boleslawa-prusa-milosierdzie-gminy-marii-konopnickiej-milosie

Kamizelka Prusa na maturze