Na czym polega uniwersalizm mitów. Omów na wybranych przykładach.
Dlaczego mitologia jest uniwersalna, czyli nieśmiertelna, ponadczasowa, ciągle aktualna?
- Bo znajdujemy w niej takie postacie, które są nam bliskie.
- Bo wiele zachowań ludzi i bogów wcale nie tak daleko odbiega od współczesności.
- Bo współcześni artyści i literaci ciągle przywołują w swej twórczości zdarzenia i postacie mitologiczne.
Do najbardziej uniwersalnych tematów należą: miłość (partnerska, rodzicielska, siostrzana), władza (jej szczyty i manowce), ludzkie cechy i zachowania (dwubiegunowe – na jednym biegunie szlachetny Prometeusz, na drugim np. chciwy Midas), nasze marzenia i pragnienia.
Niektóre postacie mitologiczne kojarzą nam się z wzorcami (lub antywzorcami) zachowań:
- Prometeusz to mitologiczny ojciec wszystkich ludzi, nasz troskliwy opiekun i… męczennik. Jeden człowiek, który nieraz poświęcał się dla całej ludzkości. Ciężką karę zapłacił za swą dobroć – na rozkaz Zeusa został przykuty do skał Kaukazu, a na dodatek wstrętne ptaszysko wydziobuje mu ciągle odrastającą wątrobę.
- Ikar to przyjaciel młodzieży, idol szalonych i nierozważnych nastolatków, którzy nie lubią słuchać dorosłych. Wzleciał ku słońcu, ale za tę krótką chwilę niezwykłych uniesień musiał zapłacić własnym życiem.
- Dedal to faworyt rozważnych, tych, co nie przepadają za nieroztropną postawą ikaryjską, wzór kochającego rodzica, wciąż powtarzającego swoje „A nie mówiłem?”. Także przykład mędrca, wynalazcy, konstruktora o tęgim umyśle.
- Demeter to ideał matki kochającej i tęskniącej. Nie pogodziła się ona ze stratą córki – Persefony.
- Odyseusz to patron zagubionych i błądzących, ale dających sobie radę z przeciwnościami losu (nie zawsze jego walka była fair play, ale grał często o wysoką stawkę – własne życie).
- Penelopa to wzór wierności małżeńskiej (mimo ustawiających się w kolejce zalotników na męża czekała aż dwadzieścia lat).
- Midas to niezbyt szlachetny przykład, ale iluż takich Midasów mamy we współczesnych czasach. Marzą o tym, by wszystko, czego dotkną, zamieniało się w góry złota (procentowało na koncie), ale zapominają o prawdziwych wartościach. Taka postawa prowadzi często do tragedii – śmierci osób, które giną za kilkadziesiąt czy kilkaset złotych.
- Eteokles i Polinejkes zgubieni żądzą władzy. To bracia, ale nie potrafią dogadać się ze sobą, zrezygnować ze swych ambicji, co prowadzi ich do śmierci i hańby po śmierci.
- Edyp pragnął być kowalem swego losu, chciał zmienić bieg zdarzeń, ale niestety… To, co zapisane gdzieś na górze, musiało się spełnić. Aż żal tego nieszczęśliwego człowieka i… nas samych – nie jesteśmy w stanie zmienić tego, co nam pisane.
Aby zaimponować komisji egzaminacyjnej, możesz przywołać nawiązania do wątków mitologicznych w późniejszej sztuce i literaturze. Przygotuj sobie (oczywiście w głowie) co najmniej jeden zestaw inspiracji mitologią. Bardzo popularną postacią w literaturze i sztuce jest np. Ikar.
Zobacz: