Twórczość Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego to „zachodzące słońce renesansu”, a tym samym przedsionek baroku. Zwykło się mówić, że jest to pomost między epokami. Poetę uznano za prekursora tendencji nowej epoki, choć jego krótkie życie mieści się w granicach renesansu (1550–1581). Przedwcześnie zmarły, „dziwnie pokorny”, skromny, żarliwy katolik, który pozostawił tylko jeden tomik wierszy (Rytmy abo wiersze polskie), wydany 20 lat po śmierci poety – wydaje się być tragiczną, lecz bardzo ciekawą sylwetką tych czasów, zwłaszcza gdy wczytamy się w smutek i ból życia zawarty w jego utworach.
Zapamiętaj chociaż dwa sonety:
- Sonet IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem,
- Sonet V O nietrwałej miłości rzeczy świata tego.
Co w tych utworach jest jeszcze renesansowe?
- Miłość do życia. Fakt, iż przemija i ma w sobie tyle zła, nie umniejsza jego wartości, wręcz wyczuwamy, że poeta pragnie życia – jest to pogląd renesansowy.
- Przedstawia walkę z szatanem, lecz nie odmalowuje straszliwych obrazów szatana i śmierci, pełnych grozy, strachu – charakterystycznych dla późniejszej epoki.
- Człowiek jest istotą honorową, szlachetną i silną (harmonia) choćby przez sam trud walki, jaką podejmuje, poprzez „bojowanie z własną słabością”.
- Sęp-Szarzyński, żyjący w tym samym czasie co Jan Kochanowski, to człowiek oczytany i wykształcony – poeta-doctus, uczony również w rzemiośle poetyckim, na wzór renesansowych humanistów, co zresztą widać w jego twórczości.
A co w Rytmach… Sępa-Szarzyńskiego jest już barokowe?
- Barokowy styl obrazowania: zmienność toku zdania (powykręcany szyk), ozdobność wypowiedzi, gwałtowność i uczuciowość wyrazu, zabawy słowne, paradoksy – aby ujrzeć ów styl, wystarczy zerknąć na tytuły sonetów: długie, ozdobne, rozbudowane.
- Zmiana renesansowego światopoglądu: na przykład trwoga wynikająca ze zmienności i znikomości doczesnego świata. Człowiek jest samotny i słaby. Życie jest zadaniem do wypełnienia.
- Człowiek ciągle skazany jest na walkę z szatanem, rozdarcie między żądzami ciała a pragnieniami duszy. Niepokój, przemijalność, zagubienie zastępują ład, harmonię i spokój renesansowy.
- Motyw szatana, śmierci, przemijalności i marności rzeczy doczesnych.
Zobacz:
Sytuacja człowieka we wszechświecie na podstawie utworów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.
Dlaczego możemy stwierdzić, że sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego ukazują manichejski obraz świata?
Scharakteryzuj relację człowiek – Bóg w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
Zastanów się, jakie cechy renesansowe, a jakie barokowe dostrzegasz w poezji Sępa Szarzyńskiego.
Porównaj twórczość Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego
Porównaj twórczość Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego