„Ze wszystkich błazenad najpoważniejszą jest małżeństwo” – ten cytat z Wesela Figara miał poprzedzać Część I. W życie rodzinne Hrabiego Henryka wdarła się poezja i ona jest tu pierwszoplanowym zagadnieniem, ona rozbiła związek Mąż – Maria. Niemniej mamy do czynienia z typowym romansowym trójkątem: Mąż – Żona – Kochanka. Ta trzecia, zwana Dziewicą, może mieć kilka znaczeń. Może to być uosobienie romantycznej miłości, której nie zaspokaja prozaiczna żona. Może to być uosobienie poezji – sfery odciągającej człowieka od zwykłości i codzienności życia. Tak czy owak – jako trzecia siła wkracza pomiędzy dwoje ludzi i rozbija ich związek. Skutki są tak fatalne, że nie można naprawić ich przy największej woli. Zwraca uwagę wymiar moralny tego wątku, który przecież ukazuje tak typowo ludzkie przygody, jak wielka miłość, ślub, proza życia, pragnienie ucieczki, zdrada, zazdrość. Z pewnością anioł utożsamiający dobro stoi po stronie rodziny i małżeństwa, a Dziewica reprezentuje zło i fałsz. Wybór i umiejętność oceny są dylematem poety. Najbardziej zaś zastanawia fakt, że przecież dzieło swoje początkowo zadedykował Krasiński Joannie Bobrowej – damie swego serca, a zarazem małżonce pana Bobra-Piotrowskiego.
Uwaga
Małżeństwo oznacza dla poety prozę życia, odcięcie od możliwości tworzenia. Widocznie w ogóle w oczach romantyków małżeństwa budziło niechęć i kojarzyło się tylko z rozsądkiem. Przecież Mickiewicz w Dziadach pisał tak:
Gdy dziewczynę nazwą żoną
Już ją żywcem pogrzebiono.
Część IV
A może takie wnioski wysnuwali poeci z własnych doświadczeń i obserwacji? Krasiński, zmuszony do małżeństwa, był fatalnym mężem i rodzina wręcz walczyć musiała o to, by spotykał się z Elizą, choć dla pozoru. Za to kochankę – piękną Delfinę Potocką nazywał siostrą duszy. Małżeństwo Mickiewicza też nie było najszczęśliwsze, a muzę uczynił z Maryli Wereszczakówny, drugą – z Ewy Ankwicz, a nie ze swojej żony – Celiny. Najrozsądniej zatem wybrnął z tematu Słowacki: po prostu się nie ożenił.
Zobacz:
Szaleństwo żony – jak zostało ukazane w Nie-Boskiej komedii?
Wyjaśnij znaczenie tytułu dramatu Krasińskiego: Nie-Boska komedia
Dziecko, obłęd, fantastyka – jak te romantyczne motywy funkcjonują w Nie-Boskiej komedii?