„Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne…” (Leopold Staff). Przyroda bliska, zdumiewająca, tajemnicza…? Rozważ, odwołując się do utworów literackich różnych epok.

Przykładowy wstęp:

„Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne” – pisze Staff. Któż z nas nie przeżywał podobnych chwil bliskiego kontaktu z naturą? Mimo niesłychanego rozwoju techniki i całego naszego zabiegania wciąż uciekamy w świat przyrody, który to nas zachwyca, to znów przeraża – wydaje się bliski, a za chwilę zupełnie nieodgadniony… Być może, właśnie z powodu tej niejednoznaczności, z powodu tajemnicy, jaka nierozerwalnie wiąże się z przyrodą, jest to temat tak często poruszany w tekstach literackich – od czasów najdawniejszych po współczesne. I tylko artyści, jak sądzę, są w stanie prawdziwie się z tą tajemnicą zmierzyć.

 

Proponowane rozwinięcie tematu:

W wielu utworach przyroda przedstawiana jest jako najbardziej naturalne środowisko człowieka, jako świat, z którym człowiek powinien być blisko związany, z którym powinien żyć w harmonii (w tych samych tekstach natura jest często idealizowana):

• filozofia stoicka
• Beautus ille… Horacego
• Sielanki Teokryta
• Eklogi Wergiliusza
• Żywot człowieka poczciwego, Mikołaja Reja
• Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego
• Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
• Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Obraz przyrody w literaturze bywa jednak niekiedy uproszczony:

• Eklogi Wergiliusza
• Sielanki Teokryta
• Sielanki Szymona Szymonowica
• Laura i Filon, Do Justyny. Tęskność na wiosnę Franciszka Karpińskiego

Ale natura to nie tylko „tło” wydarzeń. To również istotny bohater:

  • …który stoi na straży pamięci:
    • Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
    • Nad Niemnem, Gloria victis Elizy Orzeszkowej
  • …ale kiedy trzeba, wymierza kary niesprawiedliwym:
    • Ballady i romanse Adama Mickiewicza

Człowiek jest zachwycony pięknem przyrody:

• Nadobna Paskwalina Samuela Twardowskiego
• Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej
• Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym) Kazimierza Przerwy-Tetmajera
• Wysokie drzewa Leopolda Staffa
• poezja Bolesława Leśmiana
• Dolina Issy Czesława Miłosza

Odkrywa, że tworzy ona odrębny, skomplikowany mikroświat:

• Mrówko, ważko, biedronko Jana Twardowskiego
• Mikrokosmos – film w reżyserii Claude’a Nuridsany i Marie Perennou

Który trwa mimo zmienności i kruchości świata stworzonego przez człowieka:

• Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
• Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Ale jednocześnie człowiek się natury boi. To właśnie, być może, główna cecha przyrody – wciąż zmienna, wciąż zaskakująca, zachwyca i fascynuje, ale jednocześnie przeraża:

• Przemiany Wergiliusza
• sonety, pieśni Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
• Jerozolima wyzwolona Torquata Tassa
• Cierpienia młodego Wertera Goethego
• Sonety krymskie Adama Mickiewicza

Przyroda to przede wszystkim tajemnica, przestrzeń dla człowieka niemożliwa do ogarnięcia, wyjaśnienia – nie dziwią więc rośliny lub zwierzęta, które mają cudowną moc albo istoty czy wydarzenia rozumowo niewytłu­maczalne:

• Przyroda była tajemnicą dla starożytnych Greków i Rzymian – poprzez mity chcieli oni tę tajemnicę oswoić:

• Opowieści o rycerzach Okrągłego Stołu
• Król Olch Johanna Wolfganga Goethego
• Ballady i romanse Adama Mickiewicza
• poezja Bolesława Leśmiana
• Weiser Dawidek Pawła Huellego

Natura bowiem wykracza poza to, co racjonalne – dzięki przyrodzie człowiek otwiera się na doznania duchowe, metafizyczne, a nawet mistyczne:

• Cierpienia młodego Wertera Goethego
• Sonety krymskie Adama Mickiewicza
• Kordian Juliusza Słowackiego
• Dolina Issy Czesława Miłosza

 

Proponowane zakończenie:

Pamiętam, jak kilka lat temu spędzałem wakacje u babci. Któregoś dnia wybrałem się na daleki spacer. Szedłem łąką, wzdłuż rzeki, aż wreszcie doszedłem do lasu. Nie wiedziałem, kiedy i jak to się stało – byłem tak zachwycony wszystkim wokół. Postanowiłem wejść do lasu. I nagle zerwała się burza. Zrobiło się ciemno, zaczął padać ulewny deszcz, a na dodatek błyskały pioruny. Byłem przerażony! Czułem się mały i bezbronny…
I właśnie to wydaje mi się najcenniejszą i najważniejszą cechą przyrody. Jej nieprzewidywalność. Możemy zachwycać się urodą pięknego krajobrazu, możemy starać się zawładnąć naturą, ale tak naprawdę jej tajemnicy – o czym doskonale wiedzą twórcy literatury – nie odgadniemy nigdy.

 

Zobacz:

Natura – jak o niej pisać?

Natura – motyw (według chronologii epok)

„Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne…” (Leopold Staff). Przyroda bliska, zdumiewająca, tajemnicza…? Rozważ, odwołując się do utworów literackich różnych epok.

Różne ujęcia pejzażu w dziełach poetyckich i plastycznych

W jaki sposób Mickiewicz ukazuje pejzaż ojczyzny w Panu Tadeuszu?